Δημοσίευμα του Προέδρου του Δικηγορικού Συλλόγου Κω για την έμφυλη και ενδοοικογενειακή βία
Αγαπητοί συμπατριώτες, δυστυχώς βρισκόμαστε και πάλι ενώπιον μιας έξαρσης του φαινομένου της έμφυλης και ενδοοικογενειακής βίας. Από το βήμα αυτό είχα και στο παρελθόν αναφερθεί στο φαινόμενο αυτό, το οποίο βάζει σε σοβαρή δοκιμασία τις σύγχρονες κοινωνίες.
Οι κοινωνικοί επιστήμονες είχαν αποφανθεί ότι η έξαρση αυτού του φαινομένου ήταν απόρροια του εγκλεισμού και της απομόνωσης των ανθρώπων κατά το διάστημα της πανδημίας. Η βία που παρατηρήθηκε είχε τις εκβολές της στις ψυχωτικές καταστάσεις που δημιούργησε η έλλειψη της ουσιαστικής επικοινωνίας των ανθρώπων και φυσικά της αίσθησης ανασφάλειας που δημιούργησε ο κίνδυνος της προσβολής της υγείας από έναν πρωτόγνωρο εχθρό.
Ως πρόεδρος του Δικηγορικού Συλλόγου Κω, θεωρώ ότι θα πρέπει σήμερα, δύο χρόνια μετά το οριστικό τέλος της πανδημίας, να επανεκτιμήσουμε την κατάσταση και να ανοίξουμε άλλον ένα διάλογο. Κάθε αναφορά στο φαινόμενο, γίνεται αφορμή γόνιμου προβληματισμού και ουσιαστικής δράσης.
Ως δικηγορικός κόσμος της χώρας, έχουμε ήδη αναλάβει δράσεις, συμμετέχοντας σε κάθε προσπάθεια ουσιαστικής ενημέρωσης των συμπολιτών μας, ώστε αφενός να γίνει προσπάθεια αναχαίτισης του ζητήματος, αφετέρου να βοηθηθούν τα θύματα τέτοιων συμπεριφορών στην καταμήνυση των περιστατικών.
Στα πλαίσια μιας ουσιαστικής ενημέρωσης είναι βασικό να αναφερθούμε στον ορισμό αυτής της ακραίας ανθρώπινης συμπεριφοράς. Η έμφυλη βία, σύμφωνα με τους κανόνες της εγκληματολογικής επιστήμης, είναι ένα φαινόμενο το οποίο διακρίνεται από τις άλλες μορφές βίας, διότι πηγάζει από την ιστορικά διαπιστωμένη ανισότητα στις σχέσεις κοινωνικής ισχύος και εξουσίας, μεταξύ ανδρών και γυναικών και εμπεριέχει τη χρήση υπαρκτής ή υποτιθέμενης δύναμης, η οποία χρησιμοποιείται ως μέσο κοινωνικού ελέγχου και «σωφρονισμού» των ατόμων (συνηθέστερα γυναικών) που την υφίστανται.
Μορφές έμφυλης βίας συνιστούν η λεκτική, σωματική, ψυχολογική, συναισθηματική κακοποίηση, ο βιασμός, η σεξουαλική βία, η σεξουαλική παρενόχληση, η εμπορία ανθρώπων, η σεξουαλική εκμετάλλευση, η οικονομική βία, ο αναγκαστικός γάμος, καθώς και η ενδοοικογενειακή βία, η οποία αποτελεί μία από τις πιο διαδεδομένες μορφές έμφυλης βίας, παγκοσμίως. Συνηθέστερη μορφή ενδοοικογενειακής βίας είναι η βία από τον πρώην ή νυν σύζυγο ή σύντροφο προς τη σύζυγο ή σύντροφό του, αντίστοιχα. Η πιο ακραία μορφή έμφυλης και σεξιστικής βίας είναι η ανθρωποκτονία γυναικών, η οποία χαρακτηρίζεται με τον κοινωνιολογικό όρο γυναικοκτονία και η οποία διαπράττεται με υπόβαθρο τις βαθιά δεδομένες κοινωνικές αντιλήψεις, σύμφωνα με τις οποίες οι γυναίκες πρέπει να είναι υποτελείς στην ανδρική εξουσία. Στις περιπτώσεις αυτές ο δράστης συνήθως έχει μία μακρόχρονη κακοποιητική συμπεριφορά απέναντι στο θύμα, που είναι συχνά σε θέση οικονομικής αδυναμίας και εξάρτησης.
Σύμφωνα με τα τελευταία, αλλά όχι πρόσφατα, στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας και του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών, κάθε χρόνο διαπράττονται περί τις 50.000 γυναικοκτονίες, δηλαδή δολοφονούνται κατά μέσο όρο 137 γυναίκες την ημέρα ή άλλως, μία γυναίκα κάθε 10 λεπτά. Στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης 2.600 γυναίκες χάνουν τη ζωή τους κάθε χρόνο από ενδοοικογενειακή βία. Όπως έχει προσφυώς αναφερθεί, οι γυναίκες, ηλικίας από 15 έως 44 ετών κινδυνεύουν περισσότερο από βιασμό ή ενδοοικογενειακή βία απ’ ότι από καρκίνο, τροχαία ατυχήματα, πόλεμο ή ελονοσία, ενώ το 55% έως 95% των θυμάτων ενδοοικογενειακής βίας δεν καταγγέλλουν το πρόβλημα.
Όσον αφορά τις γυναικοκτονίες στην Ελλάδα, το έτος 2014 ήταν 11, το έτος 2015 ήταν επίσης 11, το έτος 2016 ήταν 13, το έτος 2017 ήταν 7, το έτος 2018 ήταν 13, το έτος 2019 ήταν 8, το έτος 2020 επίσης 8, ενώ τα έτη 2021 και 2022 ήταν 23 και 24 αντίστοιχα. Τέλος, το έτος 2023 ήταν 13. Αριθμός που επιτρέπει κάποια πρώτα συμπεράσματα, περί ευδοκίμησης των αντι-μέτρων της πολιτείας.
Στον παραπάνω άξονα δράσης, η Ολομέλεια των Προέδρων των Δικηγορικών Συλλόγων Ελλάδας, με ιδιαίτερο ενδιαφέρον για το ζήτημα, συγκρότησε Επιτροπή από ειδικούς επιστήμονες με στόχο και σκοπό να υποβληθούν προτάσεις στην πολιτεία για την αντιμετώπιση του προβλήματος.
Η προσπάθειά μας ξεκίνησε. Τα πρώτα συμπεράσματα έχουν εξαχθεί. Χρειάζεται βελτίωση το νομικό καθεστώς ως προς την ποινική αντιμετώπιση του φαινομένου, αλλά και σε αστικό επίπεδο, απαιτείται μια πιο ξεκάθαρη στόχευση της πολιτείας. Χρειάζονται σοβαρές θεσμικές υποδομές και υποστηρικτικές υπηρεσίες.
Οι προτάσεις της σύνθετης επιστημονικής ομάδας εργασίας είναι πολλές. Από αυτές σταχυολογώ τις πλέον σημαντικές:
– Προτείνεται η δημιουργία Συμβουλευτικών Κέντρων σε κάθε Δήμο, στελεχωμένων από Κοινωνικό Λειτουργό, Ψυχολόγο, Νομικό. Σήμερα είναι μόλις 44 σε όλη την Ελλάδα και αρκετά από αυτά υποστελεχωμένα. Όμως το γεγονός ότι τα τελευταία τρία χρόνια έχουν περίπου διπλασιαστεί, καταδεικνύει την σπουδαιότητα που δείχνει για αυτά η Ελληνική πολιτεία. Παράλληλα απαιτείται η συνεργασία των Κέντρων αυτών με τους οικείους δικηγορικούς συλλόγους για την παροχή νομικών υπηρεσιών και νομικής βοήθειας στα θύματα.
– Προτείνεται η αύξηση του αριθμού των Ξενώνων Φιλοξενίας γυναικών και παιδιών σε κάθε Νομό, ευκολότερη και πιο ταχεία πρόσβαση, ειδικά σε επείγουσες περιπτώσεις, για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, όταν κρίνεται αναγκαίο. Σήμερα λειτουργούν αρκετοί Ξενώνες σε όλη την χώρα, με περιορισμένη όμως διαθεσιμότητα, με λίστα αναμονής και πολύ αυστηρές προϋποθέσεις. Ο δε ανώτατος χρόνος φιλοξενίας, ανέρχεται σε τρεις μήνες. Σε περιπτώσεις υψηλού κινδύνου θα
πρέπει να υπάρχει πρόβλεψη για φιλοξενία των γυναικών και των παιδιών σε συμβεβλημένα με το κράτος ξενοδοχεία.
– Προτείνεται η δημιουργία εξειδικευμένων κέντρων, στα οποία επιστημονική ομάδα θα πλαισιώνει κάθε παιδί -θύμα ενδοοικογενειακής βίας. Είναι σημαντικό το παιδί, να καταθέτει ενοποιημένα, μία και μόνη φορά, σε εκπαιδευμένους συνεντευκτές, με συμμετοχή όλων των εμπλεκόμενων υπηρεσιών (εισαγγελία, αστυνομία, κοινωνικές υπηρεσίες, υπηρεσίες σωματικής και ψυχικής υγείας) και θεσμοθέτηση αυστηρού περιορισμού των δυνατοτήτων των εμπλεκόμενων υπηρεσιών να καλούν το παιδί – θύμα για περαιτέρω καταθέσεις-συνεντεύξεις ή μαρτυρίες πριν ή μετά αυτή την ενοποιημένη κατάθεσή του, προκειμένου να περιοριστεί η δευτερογενής θυματοποίηση των παιδιών.
– Προτείνεται η θεσμοθέτηση οικονομικού επιδόματος στήριξης των θυμάτων ενδοοικογενειακής και έμφυλης βίας, προκειμένου να μπορέσουν να σταθούν στα πόδια τους και να μην αποτελεί η οικονομική εξάρτηση εμπόδιο στην καταγγελία σχετικού αδικήματος.
– Προτείνεται η θεσμοθέτηση ειδικής πρόβλεψης για δικαιολογημένη άδεια από την εργασία των θυμάτων έμφυλης βίας, ειδικά σε περιπτώσεις που κρίνεται αναγκαία η άμεση μετεγκατάσταση σε άλλη περιοχή, προκειμένου να απομακρυνθεί η γυναίκα ή και τα ανήλικα από τον κακοποιητή.
– Προτείνεται η διεύρυνση των οικονομικών ορίων ένταξης σε δωρεάν Νομική Βοήθεια για τα θύματα ενδοοικογενειακής και έμφυλης βίας και η δημιουργία ειδικού καταλόγου, από επιμορφωμένους δικηγόρους που επιθυμούν να προσφέρουν σε αυτές τις υποθέσεις και η σύσταση ιατροδικαστικής υπηρεσίας σε κάθε νοσοκομείο της χώρας και προμήθεια με ειδικό εξοπλισμό (kit βιασμού) σε όλα τα Κέντρα Υγείας της χώρας, προκειμένου να μην χάνεται πολύτιμος χρόνος που στερεί το αποδεικτικό υλικό σε υποθέσεις εγκλημάτων κατά της σεξουαλικής ελευθερίας. Σήμερα υπάρχουν μόνο 10 τέτοιες υπηρεσίες σε όλη την χώρα, οι οποίες δεν λειτουργούν τα Σαββατοκύριακα και τις αργίες.
– Προτείνεται η δημιουργία Ειδικών Τμημάτων για την καταπολέμηση της Έμφυλης Βίας σε όλα τα Αστυνομικά Τμήματα της
Επικράτειας. Σήμερα υπάρχουν πολλά, όχι όμως αρκετά για να δώσουν τις επιθυμητές λύσεις.
– Προτείνεται η δημιουργία κέντρων ενημέρωσης (hot spot) των θυμάτων σε όλα τα Δικαστήρια της χώρας και η δημιουργία ειδοποίησης και εντοπισμού (street safe) εφαρμογών για κινητά τηλέφωνα.
Παράλληλα θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερο βάρος στην πρόληψη, με την ενημέρωση και την ευαισθητοποίηση. Και εδώ τα συμπεράσματα είναι ξεκάθαρα.
– Προτείνονται διαρκείς εκστρατείες-καμπάνιες ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης του κοινού και ένταξη ειδικού μαθήματος στα σχολεία για τη σεξουαλική αγωγή, την ισότητα, το φύλο, τη συναίνεση, τα έμφυλα στερεότυπα από εξειδικευμένους εκπαιδευτικούς με την συνδρομή και δικηγόρων.
Αγαπητοί συμπατριώτες, ο Δικηγορικός κόσμος αναλαμβάνει πρωτοβουλίες και αναπτύσσει δράσεις ώστε όλα τα θύματα να καταγγείλουν αυτές τις εγκληματικές πράξεις. Αν έχουν οποιοδήποτε ενδοιασμό ή για οποιανδήποτε δικό τους λόγο, κρίνουν ότι η περίπτωσή τους δεν είναι ώριμη για καταγγελία, τότε ας απευθυνθούν στις συμβουλευτικές δομές των Δήμων και της Πολιτείας. Η Ελληνική Πολιτεία έχει θεσμοθετήσει την Γραμμή SOS 15900. Μια υπηρεσία εθνικής εμβέλειας που δίνει τη δυνατότητα στις γυναίκες θύματα βίας, αλλά και σε τρίτα πρόσωπα, να επικοινωνήσουν άμεσα µε ένα φορέα αντιμετώπισης της έµφυλης και της ενδοοικογενειακής βίας. Σε αυτήν την υπηρεσία, ψυχολόγοι και κοινωνιολόγοι παρέχουν άμεση βοήθεια σε έκτακτα και επείγοντα περιστατικά βίας, σε 24ωρη βάση και 365 ημέρες το χρόνο. Ταυτόχρονα υπάρχει δυνατότητα ηλεκτρονικής επικοινωνίας των θυμάτων µέσω της ηλεκτρονικής διεύθυνσης e-mail: sos15900@isotita.gr.
Αγαπητοί φίλοι, είναι σημαντικό να καταλάβουμε ότι η μορφή αυτή της βίας είναι ιδιαίτερη και ότι χρειάζεται άμεση αντιμετώπιση. Πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι πίσω από κλειστές πόρτες υπάρχουν αβοήθητοι άνθρωποι που περιμένουν την δράση μας.
Κως 01-05-2024
Μανώλης Χατζηάμαλλος
