Χωρίς τη σωστή τουριστική ταυτότητα η Ρόδος χάνεται στο βωμό των φθηνών επιλογών και της διαρκούς πτωτικής πορείας στις εισπράξεις

Γράφει
ο Νεκτάριος Καλογήρου

Σε ολόκληρο το τουριστικό οικοδόμημα της Ρόδου επικρατεί οξύτατο μούδιασμα. Το δυσάρεστο συναίσθημα έχει τη ρίζα του στο ξεκάθαρο της διαπίστωσης ότι οι χιλιάδες των επισκεπτών δεν κινούν ικανοποιητικά την τοπική οικονομία. Δεν είναι μόνο οι εστιάτορες και οι έμποροι που παραπονιούνται από τη μέχρι τώρα απόδοση της σεζόν, αλλά και οι ίδιοι οι ξενοδόχοι είναι εμφανώς απογοητευμένοι. Το πρόβλημα δεν είναι απλώς ταμειακό, καθώς τα όσα συμβαίνουν στο νησί είναι δυνατόν να δυναμιτίσουν όλα όσα έχτιζαν επί χρόνια οι προηγούμενες γενεές.
Είτε το θέλουμε, είτε όχι, η Ρόδος έχει χάσει την ταυτότητα του ποιοτικού προορισμού. Το εύκολο χρήμα αλλοίωσε το χαρακτήρα της και από φιλέτο αξιώσεων, έχει μετατραπεί σε περιοχή φιλοξενίας μαζικού τουρισμού και μάλιστα σε τιμές εξευτελιστικές. Οσες προσπάθειες κι αν καταβάλλονται από τους λίγους ρομαντικούς, αυτές πνίγονται στη ζούγκλα που κατασπαράζει τις υγιείς σάρκες του τόπου. Παρακάτω περιγράφονται όλα εκείνα τα στοιχεία που Σήμερα διαμορφώνουν το σκοτεινή εικόνα, που όμοιά της υπάρχει μόνο στα απάτητα δάση του Αμαζονίου:
Ο ένας να βγάλει το μάτι του άλλου
Το χειρότερο όλων των χαρακτηριστικών που επικρατούν στην τουριστική αγορά του νησιού είναι η συμπεριφορά των καταστηματαρχών και των εμπόρων. Στη συντριπτική τους πλειοψηφία έχουν επιδοθεί σ’ ένα στίβο χυδαίας συμπεριφοράς έναντι των «ανταγωνιστών» τους,  προκειμένου να κερδίσουν όσο το δυνατόν περισσότερους πελάτες. Σε αυτή τους την προσπάθεια δε διστάζουν να υιοθετήσουν πρακτικές που μόνο το «ευ αγωνίζεσθαι» δεν υπηρετούν.
Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα γνωστής Ροδίτισσας εμπόρου και ανθρώπου που επί πέντε δεκαετίες υπηρετούσε και συνεχίζει να υπηρετεί τη δουλειά της. Η κυρία αυτή έχει κατάστημα στην καρδιά της Μεσαιωνικής Πόλης και καθημερινά είναι αναγκασμένη να καβγαδίζει με το γείτονα που επιμένει να βγάζει τις βιτρίνες του μπροστά στη δική της επιχείρηση. Καβγαδίζει καθημερινά διότι το κατάστημά της εξαφανίζεται και κουράστηκε να κλαίει από την αδικία. Για την κυρία αυτή, η χαρά της δουλειάς έχει μετατραπεί σε καθημερινό μαρτύριο, με κόντρες, φωνές και προφανώς απώλειες μεγάλες. Το αρνί έγινε κι αυτό λύκος και η παλιά ηρεμία αντικαταστάθηκε από σκηνές καθημερινής τρέλας.
Οι κόντρες για τις βιτρίνες, τα βιτρινάκια, τις πινακίδες προσφορών σε όλο το νησί είναι ίδιες. Το εμπόριο έχει βγει από τα καταστήματα και έχει μεταφερθεί στους δρόμους, οι οποίοι με τη σειρά τους έχουν μετατραπεί σ’ ένα απέραντο παζάρι. Οι γείτονες μεταξύ τους φαγώνονται διαρκώς. Ο ένας αντιγράφει τον άλλον. «Τι πουλάει; να το φέρουμε κι εμείς!». Τα χρήματα, οι υποχρεώσεις, η απληστία, τους έχει μετατρέψει όλους (πιθανώς να υπάρχουν εξαιρέσεις) σε ημιάγρια όντα, που θυσιάζουν την ανθρώπινη υπόσταση στο βωμό της είσπραξης.
Ιδια εικόνα και στην εστίαση. Οποιος προλάβει τον τουρίστα, όποιος τον κερδίσει πιο γρήγορα, όποιος έχει τον καλύτερο κράχτη, τον καλύτερο υποδοχέα. Άλλη κυρία, επίσης πολλά χρόνια στην εστίαση, αναγκάστηκε να αφήσει το εστιατόριό της στην καρδιά της πόλεως Ρόδου, επειδή ο απέναντι εστιάτορας έχει μετατρέψει όλη την περιοχή σε παράγκα του Καραγκιόζη. Αλουμινοκατασκευές, νάιλον – λουλουδάτες τέντες και περιμετρικά η ψυχή της νέας αγοράς να κλαίει τη χαμένη της αξιοπρέπεια.  Οι εστιάτορες υποφέρουν από τους άλλους εστιάτορες, αφού η κόντρα τους δεν βασίζεται στις ευωδιές που αναδίδουν οι κουζίνες τους, αλλά στην αποκτήνωση των συμπεριφορών.
Ποιος μιλάει
για ποιότητα;
Στο τρίπτυχο Φιλοξενία – Εστίαση – Εμπόριο η ποιότητα εντοπίζεται στις υποδομές. Είναι ξεκάθαρο ότι τα ξενοδοχεία, τα εστιατόρια και τα καταστήματα είναι όλα καλά στημένα και αρκετά εμφανίζουν εικόνα εξαιρετικού γούστου. Για τους ξενοδόχους και την ποιότητα που υπηρετούν, γίνεται στο ρεπορτάζ ξεχωριστή αναφορά. Σε ό,τι αφορά τους εμπόρους και τους εστιάτορες τα ποιοτικά στάνταρς έχουν ανάγκη επαναπροσδιορισμού.
Πιο συγκεκριμένα, η Ρόδος (όπως και όλος ο κόσμος) σήμερα διέρχεται την εποχή της βαθιάς κατάψυξης. Αυτό σημαίνει ότι ένα μεγάλο ποσοστό των ψητοπωλείων και των εστιατορίων βασίζουν τη λειτουργία της κουζίνας τους σε υλικά έτοιμα προς μαγείρεμα. Η μπριζόλα σχεδόν προψημένη βρίσκεται στη βαθιά κατάψυξη και περιμένει τον πελάτη να την παραγγείλει, κι όταν η παραγγελία έρθει, τότε αυτή αμέσως τοποθετείται στην καυτή πλάκα για το τελικό ψήσιμο. Το πιάτο συμπληρώνουν κατεψυγμένα καροτάκια minion και σκόνη, που με την προσθήκη ζεστού νερού, μετατρέπεται σε σάλτσα πικάντικη, καρμπονάρα ή οποιαδήποτε άλλη.  Βέβαια, δεν είναι λίγοι εκείνοι που επιλέγουν τα έτοιμα, μαγειρεμένα εδέσματα των catering τα οποία τα ζεσταίνουν και τα προσφέρουν στους πελάτες ως γνήσιες δημιουργίες της κουζίνας  τους.
Στο σημείο αυτό πρέπει να διευκρινιστεί το εξής: Το κατεψυγμένο τρόφιμο δεν σημαίνει ότι είναι κακής ποιότητας τρόφιμο. Απεναντίας υπάρχουν ροδίτικες επιχειρήσεις που προσφέρουν εξαιρετικά εμπορεύματα κατάψυξης. Η ένσταση βρίσκεται στην απαξίωση των νωπών προϊόντων από τους εστιάτορες, που με τη σειρά τους στα κατεψυγμένα βρήκαν την εύκολη λύση για να συντηρήσουν τις επιχειρήσεις τους. Η παράμετρος του κόστους των νωπών προϊόντων και των φόρων είναι κάτι που εξετάζεται πιο κάτω στο ρεπορτάζ.
Ανάλογη είναι η πρακτική που ακολουθείται από τους εμπόρους. Στη συντριπτική τους πλειοψηφία οι επιτηδευματίες  των τουριστικών περιοχών του νησιού λειτουργούν ως παραρτήματα των χονδρεμπόρων. Φορτώνονται εμπορεύματα, χωρίς να εξετάζουν αν τα ίδια υπάρχουν δυο βήματα παρακάτω, αν ακριβώς τα ίδια έχουν τοποθετηθεί στη διπλανή τουριστική περιοχή, ή ακόμα αν αυτά ο τουρίστας μπορεί να τα βρει πανομοιότυπα σε κάθε τουριστικό λιμάνι. Στην καλύτερη των περιπτώσεων, οι έμποροι κάνουν συμφωνίες με Τούρκους προμηθευτές και φέρνουν στη «μαύρη» ασημικά που τα πλασάρουν για ελληνικά.
Ετσι, χωρίς καμία πρωτοτυπία, με μόνο κίνητρο το περιθώριο κέρδους, σχεδόν όλοι έχουν επιδοθεί σ’ έναν αγώνα ψευδαισθήσεων. Στον αγώνα αυτό παραβλέπουν το γεγονός πως ο τουρίστας είναι ένας εξαιρετικά ενημερωμένος καταναλωτής, που αρνείται να πληρώσει ακριβά κάτι που μπορεί να το βρει οπουδήποτε και ανά πάσα στιγμή. Αντιθέτως, ο ίδιος τουρίστας είναι πρόθυμος να πληρώσει παραπάνω αν βρει κάτι το διαφορετικό, κάτι το αυθεντικό, που ξεχωρίζει και στα σίγουρα φέρει τη σφραγίδα του τόπου μας.
Βέβαια, εξακολουθούν να υπάρχουν εκείνοι οι λίγοι, που επενδύουν στο ελληνικό, στο πραγματικά αυθεντικό, που έχουν μπει στη λογική να αφιερωθούν ψυχή τε και σώματι σε αυτό που κάνουν και που το υπηρετούν με γνώμονα την προσφορά κι όχι το κέρδος. Αυτή η κατηγορία των εμπόρων – δημιουργών και των λίγων εστιατόρων που υποστηρίζουν την πραγματική τοπική κουζίνα, δεν έχει σταματήσει να δουλεύει, να κερδίζει και θα συνεχίσει  να κερδίζει ό,τι κι αν συμβαίνει στην υπόλοιπη αγορά.

Ξενοδοχεία: Ποιότητα
χωρίς τιμή
Το τραγικότερο χαρακτηριστικό όλων που αφορούν στο νησί της Ρόδου είναι οι χαμηλές τιμές στις οποίες πωλούνται τα δωμάτια των πολυτελών ξενοδοχείων. Τα 50 ευρώ με πλήρη διατροφή, για ένα ξενοδοχείο πέντε αστέρων, αποτελεί πραγματικό ξεπούλημα. Την ίδια στιγμή, σε άλλες περιοχές της Ελλάδας, όπως η Μεσσηνία, η Χαλκιδική, ή ακόμα και στα νησιά του Ιονίου πελάγους, οι τιμές των αντίστοιχων μονάδων είναι τουλάχιστον τριπλάσιες.
Βέβαια, ο ξενοδόχος για να μπορέσει να έχει τη ψευδαίσθηση του κέρδους, είναι υποχρεωμένος να έχει ελλιπές προσωπικό, να ρίξει την ποιότητα της κουζίνας, του σέρβις και γενικά να κατεβάσει το επίπεδο των επιμέρους τμημάτων που συγκροτούν τη μονάδα του. Ετσι, αντί ο ίδιος να είναι η «βεντέτα» την οποία θα παρακαλεί ο εκπρόσωπος του τουριστικού οργανισμού για δωμάτια, έχει μετατραπεί σε επαίτη που ξεπουλά τους καλούς μήνες για να κερδίσει μια κάποια πληρότητα στους «νεκρούς» μήνες.
Πρέπει να σημειωθεί ότι στις διαπραγματεύσεις που γίνονται μεταξύ ξενοδόχων και τουριστικών οργανισμών, η αξία που φέρει το όνομα «Ρόδος» έχει περάσει  σε δεύτερη μοίρα, καθώς σε πρώτη γραμμή βρίσκεται ο παράγοντας “τιμή πακέτου”.

 Ποιο «μήνυμα» υπηρετεί
η Ρόδος;
Προφανώς όλα όσα περιεγράφησαν πιο πάνω αποτελούν χαρακτηριστικά που απαντώνται σε όλους τους κεντρικούς, τουριστικούς προορισμούς. Η Ρόδος, ωστόσο έχει μια σπουδαία ιδιαιτερότητα, η οποία δεν απαντάται αλλού στον κόσμο: Μια μικρή γεωγραφική περιοχή συγκεντρώνει τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά γνωρίσματα όλων των μεγάλων πολιτισμών της ιστορίας, φιλοξενεί ειρηνικά τις πιο μεγάλες θρησκείες του κόσμου και ταυτόχρονα αποτελεί έναν από τους πιο ασφαλείς, καθαρούς και όμορφους προορισμούς του πλανήτη.
Τα σπουδαία αυτά χαρακτηριστικά θα ήταν δυνατόν να διαμορφώσουν την ταυτότητα και το brand name του νησιού. Αυτά τα χαρακτηριστικά που θα μπορούσαν να συνθέτουν τη «unique Rhodes», απλώς έχουν περάσει σε δεύτερη μοίρα.
Η Ρόδος πουλιέται φθηνά. Πουλιέται ως ένας προορισμός μαζικού τουρισμού κι όχι ως μια περιοχή υψηλών προδιαγραφών. Επειδή την ταυτότητα «προορισμός της μάζας» τη διαμόρφωσε τα τελευταία 30 χρόνια, τώρα πια είναι δύσκολο να την ξεφορτωθεί από την «πλάτη» της. Αυτό το φόρτωμα είναι που έχει κάνει τους επαγγελματίες του τουριστικού οικοδομήματος να τρέμουν και όλους τους υπόλοιπους να συμπεριφέρονται και να λειτουργούν όπως περιεγράφη στο ρεπορτάζ. Είναι το ίδιο βάρος που έχει απογοητεύσει εκείνους που επενδύουν εκατομμύρια ευρώ και τα βλέπουν να γίνονται παρανάλωμα στις απαιτήσεις των tour operators και των τραπεζικών συμφερόντων.
Εχει ένα «μήνυμα» η Ρόδος και αν ναι, πιο είναι αυτό; Το ερώτημα αποτελεί έναν προβληματισμό πάνω στον οποίο πρέπει να δουλέψουν οι τοπικοί φορείς. Ένα σημαντικό βήμα έγινε με την επιτυχία το Νότιο Αιγαίο να ανακηρυχθεί ως γαστρονομική περιφέρεια της Ευρώπης για το έτος 2019. Η Ρόδος μπορεί να κερδίσει από όλο αυτό και να έχει σημαντικά οφέλη. Δεν αρκεί όμως μόνο αυτό. Λείπει από το νησί η στρατηγική στον τουρισμό, απουσιάζει το όραμα και εκείνο που θα οδηγήσει τον τόπο σε ένα πραγματικά σπουδαίο Αύριο.