Η τελευταία φορά που οι Ηνωμένες Πολιτείες ρίσκαραν την κήρυξη ενός παγκόσμιου, ολοκληρωτικού εμπορικού πολέμου ήταν τη δεκαετία του ’30 με τον περίφημο νόμο Smooth-Hawley. ‘Ηταν ο νόμος με τον οποίο επιβάλλονταν προστατευτικοί δασμοί σε περισσότερα από 20.000 εισαγώμενα προϊόντα – ένας νόμος, που πυροδότησε καταιγιστικά αντίμετρα από την Ευρώπη και τον Καναδά, που η ψήφισή του στην αμερικανική Γερουσία συνέπεσε με το κραχ της Wall Street, και που επί δεκαετίες δίχασε και προβλημάτισε τους οικονομολόγους για τον βαθμό στον οποίο συνέβαλε στη Μεγάλη Υφεση.
Από χθες το ερώτημα που πλανάται από το Τορόντο και τις Βρυξέλλες έως το Πεκίνο είναι εάν η ιστορία επαναλαμβάνεται – είτε ως φάρσα του «οικονομικού τραμπισμού», είτε ως σύγχρονη οικονομική τραγωδία. ‘Ητοι, το ερώτημα είναι εάν, η απόφαση Τραμπ να ενεργοποιήσει την απόφαση για επιβολή δασμών στα ευρωπαϊκά προϊόντα χάλυβα και αλουμινίου θα πυροδοτήσει τον νέο παγκόσμιο, εμπορικό πόλεμο.
Η άμεση – και εδώ και μήνες προαναγγελθείσα – αντίδραση της Ευρωπαϊκής Ενωσης με την προαναγγελία επιβολής ισοβαρών αντίμετρων δείχνει, αν μη τι άλλο, σκηνικό κλιμάκωσης. Και παρ΄ότι η βασική εκτίμηση των περισσότερων αναλυτών είναι πως η κυβέρνηση Τραμπ χρησιμοποιεί το όπλο του προστατευτισμού και των δασμών για να αποσπάσει καλύτερους όρους στις εμπορικές συναλλαγές με την Κίνα και την ΕΕ και για να εξωθήσει το Μεξικό και τον Καναδά σε επαναδιαπραγμάτευση της Nafta (Βορειοαμερικανική συμφωνία ελεύθερου εμπορίου), ουδείς εγγυάται ότι η κλιμάκωση αυτή δεν θα οδηγήσει σε εκτροχιασμό. Η δε κυρίαρχη ανησυχία είναι πως το νέο δόγμα – τακτικού ή στρατηγικού – προστατευτισμού της κυβέρνησης Τραμπ μπορεί να πλήξει καίρια την επιχειρηματική και επενδυτική εμπιστοσύνη σε μια κρίσιμη περίοδο επιβράδυνσης της παγκόσμιας οικονομίας.
Στην πραγματικότητα, η ανησυχία αυτή δεν εκπορεύεται από τις άμεσες επιπτώσεις που μπορεί να έχουν οι δασμοί στα προϊόντα χάλυβα και αλουμινίου. Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα της Oxford Economics το οικονομικό πλήγμα για την Ευρώπη από τους συγκεκριμένους δασμούς μετά βίας μπορεί να αγγίξει το 0,1% του ΑΕΠ της, καθώς ο χάλυβας και το αλουμίνιο έχουν ελάχιστο μερίδιο στο σύνολο των εξαγωγών της ΕΕ προς τις ΗΠΑ. Όπως προκύπτει από αντίστοιχη έρευνα της ολλανδικής τράπεζας ING το μερίδιο αυτό αντιστοιχεί μόλις στο 0,3% του παγκόσμιου όγκου των ευρωπαϊκών εξαγωγών και η αξία του δεν ξεπερνά το 0,05% του ΑΕΠ της ΕΕ.
Ο μεγάλος φόβος όμως είναι πως ο χάλυβας και το αλουμίνιο μπορεί απλώς να αποτελούν την αρχή. Και πως μέσα από την κλιμάκωση και την εκατέρωθεν επιβολή αντίμετρων μπορεί εν τέλει οι ΗΠΑ και η Ευρώπη να βρεθούν σε μια νέα εκδοχή της περιόδου Smooth – Hawley, με επιβολή πλέον εισαγωγικών δασμών στην αυτοκινητοβιομηχανία.
Εδώ, οι αναλυτές σημειώνουν με ιδιαίτερη έμφαση το γεγονός ότι μόλις την περασμένη εβδομάδα η κυβέρνηση Τραμπ ξεκίνησε έρευνα με την επίκληση λόγων εθνικής ασφάλειας – όπως ακριβώς είχε γίνει και με το αλουμίνιο και τον χάλυβα – ακριβώς για τον κλάδο των εισαγωγών αυτοκινήτων. Πρόκειται για μια έρευνα που δεν αποκλείεται να καταλήξει στην επιβολή δασμών στα αυτοκίνητα που εισάγονται στις ΗΠΑ από την Ευρώπη, την Ιαπωνία και την Νότια Κορέα, και σ’ αυτήν την περίπτωση θεωρείται δεδομένο ότι η εμπορική σύγκρουση θα βρεθεί πλέον εκτός ελέγχου. Η ING και πάλι υπολογίζει ότι εάν η μάχη του προστατευτισμού επεκταθεί και στην αυτοκινητοβιομηχανία, τότε το ΑΕΠ των ΗΠΑ μπορεί να πληγεί πλέον σε ποσοστό 0,4% και εκείνο της ΕΕ κατά 0,3%. Σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ επίσης εάν οι εισαγωγικοί δασμοί σε κρίσιμα και στρατηγικά προϊόντα αυξηθούν κατά 10% σε σχέση με τα τρέχοντα επίπεδα, τότε το παγκόσμιο εμπόριο κινδυνεύει να συρρικνωθεί άμεσα σε ποσοστό 6%.
Δεν πρόκειται για αμελητέα απειλή σε μια εποχή παγκόσμιας οικονομικής και γεωπολιτικής ρευστότητας και με μια αμερικανική κυβέρνηση που, μέχρι στιγμής, δείχνει να τιμά στο ακέραιο την προεκλογική δέσμευση του «America first» («Πρώτα η Αμερική»)…
