Ευθύνες σε κρατικούς υπαλλήλους και σε αιρετούς για τις καταστροφικές συνέπειες των πλημμυρών του Νοεμβρίου 2013 επιρρίπτει και ο τρίτος πραγματογνώμονας, που διορίστηκε από την Εισαγγελία Πλημμελειοδικών Ρόδου στα πλαίσια της προκαταρκτικής εξέτασης, που οδήγησε ήδη στην άσκηση ποινικών διώξεων κατά παντός υπευθύνου.
Ο Εισαγγελέας Πλημμελειοδικών Ρόδου κ. Κ. Μπούτσικος έχει ασκήσει, όπως έχει γράψει η «δ», κατά παντός υπευθύνου της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου, του Δήμου Ρόδου και καποδιστριακών Δήμων, στα διοικητικά όρια των οποίων σημειώθηκαν πλημμύρες ποινικές διώξεις για:
• Ανθρωποκτονία εκ προθέσεως με ενδεχόμενο δόλο σε ήρεμη ψυχική κατάσταση κατά συρροή.
• Πλημμύρα από την οποίαν μπορούσε να προκύψει κοινός κίνδυνος σε ξένα πράγματα, κίνδυνος σε άνθρωπο, με επέλευση θανάτου κατά συρροή.
• Εκθεση η οποία προκάλεσε τον θάνατο κατά συρροή.
Υπενθυμίζεται ότι πέραν των εκατοντάδων κατοίκων, που είδαν τις περιουσίες τους να χάνονται μέσα σε λίγες ώρες από τις καταστροφικές πλημμύρες, νεκροί είναι οι Κων/τίνος Αργυρόπουλος του Γεωργίου, ηλικίας 50 ετών, η Αναστασία Κατσαρού του Ιωάννη, 36 ετών, η Καλλιόπη Παναγιώτου του Φειδία, 54 ετών και ο Ιωάννης Μπαϊράμης του Μικέ, 63 ετών, που παρασύρθηκαν από την ορμή των νερών του ποταμού, στις γέφυρες Παστίδας και Κρεμαστής, οι δίοδοι των οποίων δεν είχαν κλείσει, ενώ έπρεπε, το απόγευμα της 22ης Νοεμβρίου 2013.
Στα πλαίσια της προκαταρκτικής έρευνας διενεργήθηκαν συνολικώς τρείς πραγματογνωμοσύνες.
Με την πρώτη επιρρίπτονται σαφέστατες ευθύνες σε αιρετούς και δημοσίους υπαλλήλους για τις συνέπειες της μεγάλης νεροποντής. Ο δεύτερος πραγματογνώμονας έχει διαφορετική θεώρηση των πραγμάτων και ο τρίτος συγκλίνει σε πολλά σημεία με τον πρώτο.
Στο κεφάλαιο των συμπερασμάτων της πολυσέλιδης έκθεσής του, ο τρίτος πραγματογνώμονας, αναφέρει ότι «ο θλιβερός απολογισμός σε ανθρώπινες ζωές τα τελευταία πενήντα χρόνια εξαιτίας πλημμυρών στη χώρα μας, είναι τραγικότερος από τον αντίστοιχο των σεισμών. Και ενώ στη χώρα μας η απειλή των σεισμών αποτελεί πλέον γενική συνείδηση και η αντισεισμική πολιτική πάγιο στόχο, οι πλημμύρες και η αντιπλημμυρική προστασία, όπως βέβαια και άλλα καταστροφικά φαινόμενα, εξακολουθούν να απασχολούν περιστασιακά αρμόδιους και Κοινή Γνώμη».
Επισημαίνει παραπέρα πως «έχει επισημανθεί πολλάκις από επιστημονικές εκθέσεις, πραγματογνωμοσύνες, τεχνικές ημερίδες, από τεχνικούς επιστημονικούς Φορείς και Τεχνικά Επιμελητήρια, η αναγκαιότητα ενός συνολικού στρατηγικού σχεδιασμού και ταυτόχρονα μιας συστηματικής υλοποίησης έργων. Όμως, δυστυχώς, στην επιλογή των αντιπλημμυρικών έργων, έχουμε συχνά έναν επαναλαμβανόμενο κύκλο: καταστροφή, λαϊκή αγανάκτηση, λαϊκά δικαστήρια με τα μέσα ενημέρωσης, διώξεις χωρίς επιστημονική βάση, πολιτικές αποφάσεις που δεν στηρίζονται στη νηφαλιότητα που απαιτεί η επιστημονική προσέγγιση».
Τονίζει ότι και στην περίπτωση του Νοεμβρίου 2013 υφίσταται ένα ανάλογο καταστροφικό συμβάν, μία πλημμύρα με τραγικό απολογισμό τέσσερις νεκρούς και πολλές υλικές ζημιές.
Επισημαίνει μάλιστα ότι η πλημμύρα της 22-11-2013 στις περιοχές Ιαλυσός, Κρεμαστή και Παστίδα… «δεν πρέπει να αποτελεί έκπληξη για έναν επιστήμονα μηχανικό, που γνωρίζει το θέμα και το φυσικό και ανθρωπογενές περιβάλλον των περιοχών αυτών. Αντίθετα η πλημμύρα θα πρέπει να θεωρείται ως αναμενόμενο συμβάν σε περιπτώσεις παρόμοιων ακραίων ομολογουμένως καιρικών συνθηκών».
Στο ό,τι αφορά τα αίτια του φαινομένου αποδίδει την καταστροφή στα εξής:
-Η σπανιότητα του φαινομένου με πολύ μεγάλα ύψη βροχόπτωσης σε μικρό χρονικό διάστημα.
-Το μικρό μέγεθος των υδρολογικών λεκανών σε συνδυασμό με την σημερινή ευρεία δόμηση των περιοχών που συνεπάγονται σύντομο χρόνο συρροής των υδάτων και απότομες υψηλές πλημμυρικές απορροές.
-Η ανεπάρκεια του φυσικού δικτύου απορροής με τη διαχρονική μείωση των διατομών των ρεμάτων (στένεμα της κοίτης) από ανθρωπογενείς παρεμβάσεις.
-Η ανεπάρκεια παροχέτευσης των παλαιών τεχνικών αντιπλημμυρικών έργων του δικτύου απορροής (σκεπαστές κοίτες, οχετοί).
-Η πολύχρονη ελλιπής συντήρηση-καθαρισμός των δικτύων απορροής (οχετοί, φρεάτια συλλογής, σχάρες) καθώς και των ρεμάτων από χλωρή και ξερή βλάστηση ή άλλα αντικείμενα.
-Η έλλειψη έργων διευθέτησης των κοιτών των ρεμάτων με αποτέλεσμα, όσο καθαρισμένο και να είναι ένα ρέμα, σε έντονες βροχές η χειμαρρώδης ροή παρασύρει από τις όχθες βλάστηση (κυρίως καλάμια-κλαδιά) και φερτά υλικά κα αντικείμενα.
Επισημαίνει παραπέρα ότι στην Ιαλυσό το γεγονός ότι πλημμύρισε έντονα το κεντρικό τμήμα του οικισμού και προκλήθηκαν πολλές ζημιές, οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην υπερχείλιση του Τριαντενού ποταμού στη θέση Άγιος Ταξιάρχης (παλιό νεκροταφείο), όπου η ανοικτή κοίτη του μετατρέπεται σε κλειστή (σκεπαστή) και συνεχίζει διερχόμενη από το κέντρο του οικισμού.
«Στο σημείο αυτό η διατομή της κοίτης μικραίνει απότομα και σε συνδυασμό με την μερική παρεμπόδιση της ροής από την συγκέντρωση καλαμιών στην είσοδο του σκεπαστού οχετού προέκυψε υπερχείλιση σε μεγάλο βαθμό και ο ποταμός ουσιαστικά έρεε ανεξέλεγκτα εντός των γύρω δρόμων και ιδιοκτησιών».
Προσθέτει παραπέρα ότι παρόμοιες υπερχειλίσεις, σε μικρότερο βαθμό, υπήρξαν και στα άλλα δύο μεγάλα ρέματα της Ιαλυσού (Επίτροπος και Μυρτενή) σε θέσεις, όπου οι ανοικτές κοίτες μετατρέπονται σε κλειστές ή διασταυρώνονται με δρόμους.
Όσον αφορά στις προκληθείσες ζημιές από την πλημμύρα αυτές μεγιστοποιήθηκαν, όπως κρίνει, εξ’ αιτίας της έλλειψης ενημέρωσης του κοινού για τη λήψη μέτρων πρόληψης και αυτοπροστασίας από κινδύνους που προέρχονται από πλημμύρες.
Ανάλογα συμβάντα σημειώθηκαν και στην περιοχή της Παστίδας όπου υπήρξαν τοπικές υπερχειλίσεις ρεμάτων ακριβώς σε θέσεις όπου οι ανοικτές κοίτες μετατρέπονται σε κλειστές (κέντρο οικισμού Παστίδας) ή διασταυρώνονται με δρόμους μέσω οχετών ελλιπών διατομών. Για το λόγο αυτό, τα νερά έρρεαν ανεξέλεγκτα σε δρόμους και ιδιοκτησίες. Κάποιες διαβάσεις ρεμάτων εκείνη τη χρονική στιγμή είχαν καταστεί επικίνδυνες και απροσπέλαστες λόγω της μεγάλης ανύψωσης κα της ορμής των νερών.
Εξηγεί παραπέρα ότι οι παραπάνω αιτιακοί παράγοντες από τους οποίους και πηγάζουν ορισμένες ευθύνες των πολιτών, των Δημοτικών και Περιφερειακών Αρχών αλλά πρωτίστως των αρμόδιων Υπουργείων, που δεν έχουν λειτουργήσει μέχρι σήμερα τους κατάλληλους ελεγκτικούς μηχανισμούς, χαρακτηρίζονται από διαχρονικότητα που κατέρχεται έως την δεκαετία του 1970.
Δηλαδή, κατά την γνώμη του πραγματογνώμονα, πρόκειται για μία κατάσταση και μία νοοτροπία που εξελίσσεται κατά τα τελευταία σαράντα-πενήντα χρόνια με κύριους πρωταγωνιστές τις κεντρικές δομές του κράτους και την εκάστοτε κυβέρνηση και με δευτερεύοντα ρόλο οι περιφερειακές και δημοτικές/κοινοτικές αρχές συνεισφέροντας πολλές φορές και ο απλός πολίτης, που απλώς ακολουθεί την πεπατημένη.
Για τα αίτια της τραγωδίας των θανάτων των τεσσάρων ανθρώπων ανέφερε τα εξής:
1. Για την απώλεια των δύο ανθρώπων, του Κ. Αργυρόπουλου και της Α. Κατσαρού στην γέφυρα της Κρεμαστής:
-Στον ελληνικό χώρο οι διαβάσεις οδών μέσα από κοίτες ρεμάτων δεν είναι σπάνιες. Συνήθως αυτές οι διαβάσεις δεν διαθέτουν κάποιους μηχανισμούς προειδοποίησης ή αποκλεισμού της προσπέλασης (βεβαίως θα ήταν χρήσιμο να εφαρμοσθούν κάποτε ή έστω και κάποιες ειδικές προειδοποιητικές πινακίδες).
-Σε περιπτώσεις μεγάλων βροχοπτώσεων-πλημμυρών, οπότε η στάθμη των ρεμάτων ανεβαίνει επικίνδυνα, οι κατά τόπους αρμόδιες υπηρεσίες Τροχαίας της ΕΛ.ΑΣ. υποχρεούνται να λάβουν άμεσα μέτρα τροχαίας κίνησης (προσωρινή σήμανση, εκτροπή κυκλοφορίας κτλ) ή και διακοπής της κυκλοφορίας προς αποφυγή ατυχημάτων σύμφωνα με τον Κώδικα Οδικής Κυκλοφορίας. Βέβαια σε ραγδαία συμβάντα, όπως αυτό της 22-11-2013 λόγω της ξαφνικής πλημμύρας, η κινητοποίηση είναι δυσχερής έως αδύνατη για κάποιο κρίσιμο χρονικό διάστημα και οι άμεσες ανάγκες για βοήθεια και διάσωση πολλές. Ο προληπτικός αποκλεισμός των διαβάσεων αυτών ως μέτρο ασφάλειας δεν συνηθίζεται ούτε εφαρμοζόταν ποτέ.
-Πριν από την είσοδο στην κάτω διάβαση της γέφυρας της Κρεμαστής υπάρχει διασταύρωση, όπου δίνεται η δυνατότητα στον οδηγό στρίβοντας στον δρόμο δεξιά προς Παστίδα να κατευθυνθεί προς την πόλη της Ρόδου αποφεύγοντας την διάβαση μέσα από την κοίτη του ποταμού. Παρόμοια διασταύρωση, με την ίδια δυνατότητα, υπάρχει 300 m πιο πριν, ακολουθώντας την επαρχιακή οδό με κατεύθυνση Παστίδα- Ρόδος.
Τις εναλλακτικές αυτές επιλογές δρόμων τις χρησιμοποιούμε όχι σπάνια και για διάφορους λόγους. Ενας από αυτούς είναι όταν η κάτω διάβαση είναι πλημμυρισμένη.
Η επιλογή του Αργυρόπουλου να περάσει μέσα από την πλημμυρισμένη κάτω διάβαση ενδεχομένως δεν θα κατέληγε σε τραγωδία εάν το όχημα δεν είχε ακινητοποιηθεί λόγω μηχανικής βλάβης. Όμως την συγκεκριμένη ώρα σύμφωνα με κατάθεση μάρτυρα κανένα όχημα δεν διερχόταν πλέον από την πλημμυρισμένη διάβαση και όλα έκαναν αναστροφή ακολουθώντας τον δρόμο προς Παστίδα.
Λαμβάνοντας υπόψη τα προηγούμενα, η γνώμη του πραγματογνώμονα είναι ότι ο οδηγός του μοιραίου οχήματος έκανε μία μη ορθή εκτίμηση, με δεδομένες τις υφιστάμενες καιρικές συνθήκες.
Στην δεύτερη περίπτωση και συγκεκριμένα για την απώλεια του Ι. Μπαϊράμη και της συζύγου του Κ. Παναγιώτου σε ρέμα της Παστίδας τονίζει ότι από αναφορές κατοίκων της περιοχής, που τους γνώριζαν, εικάζεται ότι παρασύρθηκαν με το αυτοκίνητό τους κατά την επιστροφή τους από την Παστίδα προς τα Μαριτσά κατά την διέλευσή τους από μία θέση χαμηλού υψομέτρου, όπου ο συγκεκριμένος αγροτικός δρόμος διασταυρώνεται με ρέμα της περιοχής και το οποίο είχε υπερχειλίσει σε μεγάλο βαθμό την δεδομένη χρονική στιγμή.
Ο πραγματογνώμονας έκρινε ότι η διάβαση αυτή αν και διαθέτει οχετό για την απορροή του ρέματος εντούτοις αυτός είναι πολύ μικρός και ουσιαστικά σε κάθε μεγάλη βροχόπτωση η θέση μετατρέπεται σε ιρλανδική διάβαση.
Εκτός από τον δρόμο αυτό που συνδέει τους οικισμούς Παστίδα και Μαριτσά, υπάρχουν τουλάχιστον άλλοι τρεις μεγαλύτεροι και ασφαλέστεροι (ο ένας είναι επαρχιακός) που συνδέει τους δύο οικισμούς. Εκτιμά δε ότι ο οδηγός του μοιραίου οχήματος φαίνεται ότι προτίμησε να ακολουθήσει το σύνηθες δρομολόγιό του, αψηφώντας ή μη συνειδητοποιώντας τον κίνδυνο της πλημμυρικής ροής της διάβασης με αποτέλεσμα την ατυχή τους κατάληξη.
Η συγκεκριμένη πάντως διάβαση, κατά την γνώμη του πραγματογνώμονα, είναι πιο επικίνδυνη από αυτή της Κρεμαστής σε περιπτώσεις τέτοιων βροχοπτώσεων. Οι τοπικές Κοινοτικές Αρχές θα έπρεπε να έχουν μεριμνήσει τουλάχιστον για την τοποθέτηση κάποιας κατάλληλης προειδοποιητικής σήμανσης κατά την χρονική στιγμή κατασκευής του δρόμου.
