Αρκετά συχνά στην Ελλάδα συζητάμε και αναζητούμε τις αιτίες για την έκταση της άναρχης δόμησης που επικρατεί σε μεγάλο μέρος της χώρας. Η αλήθεια είναι ότι η βασικότερη αιτία είναι η καθυστέρηση ένταξης περιοχών στο σχέδιο πόλης, που κατά μέσον όρο κυμαίνεται από 10 έως 15 χρόνια και σε μερικές περιπτώσεις φτάνει τα 25 χρόνια.
Στο πλαίσιο αυτό, είναι δεδομένες οι ευθύνες δημοτικών αρχών, καθώς και της δημόσιας διοίκησης, που είτε λόγω γραφειοκρατίας είτε λόγω πολιτικών και τοπικών σκοπιμοτήτων δεν λειτουργούν όπως πρέπει. Σε κάθε περίπτωση και ανεξαρτήτως ευθυνών, είτε έχει χτιστεί σημαντικό τμήμα της χώρας μέσω της προβλεπόμενης διαδικασίας της εκτός σχεδίου δόμησης, δηλαδή χωρίς δημόσιες υποδομές ύδρευσης, αποχέτευσης, οδικό δίκτυο και όλων των υπολοίπων, είτε έχουν χτιστεί πολλά αυθαίρετα. Ολοι γνωρίζουμε ότι όταν υπήρχε πίεση για κατοικίες λόγω αυξημένης ζήτησης και τα σχέδια ήταν πάνω από 15 χρόνια σε γραφεία δήμων ή υπουργείων, αποφάσιζαν οι ιδιοκτήτες να χτίζουν αυθαίρετα και στη συνέχεια πίεζαν αποτελεσματικά πολιτικούς για σύνδεση με τα δίκτυα κοινής ωφελείας.
Για να γίνει μια νέα αρχή, πρέπει η πολιτεία να ξεκινήσει και να τελειώσει σε μία τετραετία τα τοπικά πολεοδομικά σχέδια (ΤΠΣ) σε ολόκληρη τη χώρα. Και φυσικά, στη συνέχεια, θα πρέπει να τροποποιεί με σύγχρονα και γρήγορα εργαλεία τα ΤΠΣ. Οτιδήποτε άλλο, επιβαρύνει την κατάσταση στην αγορά και έχει μόνο επικοινωνιακή αξία. Η προηγούμενη κυβέρνηση πριν από 2 χρόνια εξήγγειλε τα ΤΠΣ σε συνέντευξη Τύπου, αλλά δυστυχώς δεν έγινε κανένας διαγωνισμός και καμία ανάθεση ΤΠΣ. Η νέα κυβέρνηση πριν από έναν χρόνο τα ανάφερε στις προγραμματικές δηλώσεις, τα εξήγγειλε όπως η προηγούμενη πριν από ένα μήνα και αναμένουμε να δούμε πότε θα γίνουν οι πρώτες συμβάσεις για τις μελέτες των ΤΠΣ. Αν περάσουν και τα επόμενα χρόνια και δεν έχουν ανατεθεί οι μελέτες, τότε για τη συνέχεια της αυθαίρετης δόμησης θα φταίνε, εξίσου με όσους την υλοποιούν, οι πολιτικοί που αρκούνται σε εξαγγελίες και αποδεικνύονται αναποτελεσματικοί.
Ενα άλλο φαινόμενο είναι η καθυστέρηση της αδειοδότησης της δόμησης, που οφείλεται κυρίως σε 4 λόγους. Πρώτον, γιατί τα γεωχωρικά δεδομένα για την αδειοδότηση δεν υπάρχουν συγκεντρωμένα, άρα ο πολίτης θα πρέπει να απευθύνεται για να τα συγκεντρώσει σε πολλές υπηρεσίες, όπως ο δήμος, η ΥΔΟΜ, η αρχαιολογική υπηρεσία, το δασαρχείο, το κτηματολόγιο και πάρα πολλές άλλες. Δεύτερον, γιατί για να πάρει τις απαραίτητες πληροφορίες και εγκρίσεις από τις παραπάνω υπηρεσίες, απαιτούνται από 3 μήνες έως 2-3 χρόνια ή και περισσότερο. Τρίτον, όταν τις συγκεντρώσει και ζητήσει την έκδοση της άδειας από την υπηρεσία δόμησης (ΥΔΟΜ), κάθε υπάλληλος που εγκρίνει την άδεια έχει τη δική του άποψη για την ερμηνεία της πολεοδομικής νομοθεσίας, που πολλές φορές είναι διαφορετική από τον υπάλληλο που κάθεται δίπλα του στην ίδια ΥΔΟΜ. Οχι επειδή είναι διεφθαρμένοι, όπως κάποιος θα σκεφτεί, αλλά κυρίως επειδή η νομοθεσία είναι πολύπλοκη με περιθώρια ερμηνείας και επίσης επειδή την ερμηνεία κάνουν οι αρμόδιες υπηρεσίες της αποκεντρωμένης διοίκησης, ύστερα από ερώτηση της ΥΔΟΜ, και πολλές φορές οι απόψεις αυτών των υπηρεσιών είναι αντίθετες μεταξύ τους. Τέταρτον, γιατί ΥΔΟΜ έχουν οι μισοί δήμοι και επιπλέον είναι υποστελεχωμένες, αφού οι δήμαρχοι, έχοντας ελάχιστους υπαλλήλους-μηχανικούς, τους μετακινούν στις τεχνικές υπηρεσίες για να υλοποιήσουν έργα.
Εχουν γίνει κινήσεις για να μειωθεί το πρόβλημα; Τα τελευταία χρόνια υπάρχει σημαντική προσπάθεια για να λυθούν κάποια από τα προβλήματα που προανέφερα. Η προηγούμενη κυβέρνηση ενεργοποίησε με απόφαση του υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας Γιώργου Σταθάκη την ηλεκτρονική έκδοση οικοδομικών αδειών, κάτι που αρνούνταν 3 χρόνια, ενώ ήταν έτοιμο το σύστημα, οι υπουργοί της ίδιας κυβέρνησης. Ετσι πλέον ο μηχανικός δεν χρειάζεται να πάει στην ΥΔΟΜ, αλλά κάνει ολόκληρη τη διαδικασία ηλεκτρονικά, άρα υπάρχει ψηφιακό αρχείο και επίσης παρακολούθηση βήμα βήμα όλων των εγκρίσεων των υπαλλήλων των ΥΔΟΜ. Επίσης, πολύ γρήγορα, στο πρώτο τρίμηνο διακυβέρνησής της, η σημερινή κυβέρνηση θεσμοθέτησε τη δημιουργία του ενιαίου ψηφιακού χάρτη, με όλα τα απαραίτητα για την αδειοδότηση γεωχωρικά δεδομένα, ανέθεσε στο ΤΕΕ τη δημιουργία και τη λειτουργία του, εξασφάλισε τη χρηματοδότηση, και την επόμενη τριετία θα υλοποιηθεί ώστε να βλέπει «ζωντανά» ο πολίτης από τον υπολογιστή του τι χτίζει και πού. Αρα σε 3 χρόνια θα έχουμε τα γεωχωρικά δεδομένα ψηφιακά και θα εκδίδονται ηλεκτρονικά οι άδειες.
Μέχρι τότε όμως και με δεδομένο ότι η χώρα έχει ανάγκη από ανάπτυξη άμεσα, τι μπορεί να γίνει;
Πρώτον, χρειάζεται να θεσμοθετηθεί άμεσα μία και μοναδική επιτροπή η οποία σε διάστημα 15 ημερών θα απαντά σε ερωτήματα ερμηνείας πολεοδομικής νομοθεσίας, θα αναρτά την απόφαση στο σύστημα e-adeies και θα δεσμεύει η απόφασή της όλες τις Αρχές που εκδίδουν οικοδομικές άδειες. Δεύτερον, απαιτείται η απλοποίηση της πολεοδομικής νομοθεσίας. Τρίτον, χρειάζεται όσες δημόσιες αρχές δίνουν προαπαιτούμενες για την έκδοση της άδειας εγκρίσεις, όπως η αρχαιολογική υπηρεσία, το δασαρχείο, η Πυροσβεστική, η υπηρεσία για το φυσικό αέριο, να το κάνουν ηλεκτρονικά μέσα από το σύστημα e-adeies και σε καθορισμένο χρονικό διάστημα. Ηδη αυτό κάνουν τα συμβούλια αρχιτεκτονικής μέσω εφαρμογής του συστήματος e-adeies του ΤΕΕ. Τέταρτον, χρειάζεται στελέχωση των ΥΔΟΜ, συγκέντρωσή τους διοικητικά, ώστε να υπάρχει αλληλοβοήθεια και όχι χωρικά (δηλαδή χωρίς να μετακινηθούν σε άλλους χώρους από αυτούς που σήμερα εργάζονται, αφού δίνουν εγκρίσεις μέσω του συστήματος e-adeies) ανά περιφερειακή ενότητα και δημιουργία μιας κεντρικής ΥΔΟΜ για συγκεκριμένα έργα.
Λύσεις υπάρχουν και μάλιστα σε πολλές περιπτώσεις σχεδόν άμεσα εφαρμόσιμες. Ισχυρή πολιτική βούληση χρειάζεται για πράξεις και όχι, απλώς, επικοινωνία. Οι πολίτες στα θέματα καθημερινότητας ζουν την πραγματικότητα και δεν περιμένουν να μάθουν τι ισχύει από τα μέσα ενημέρωσης. Ας το αντιληφθούν οι πολιτικοί.
* Ο κ. Γιώργος Στασινός είναι πρόεδρος του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδος.
