Ποιος θα το ‘λεγε, αυτά τα πιάτα που οι Ροδίτες έχουμε στους τοίχους των σπιτιών μας και επί πολλά χρόνια τα κοιτάζαμε αδιάφορα, ως μέρος μιας παλιάς αισθητικής – επίδειξης, εν τέλει ακολουθούνται από μια ιστορία τόσο ξεχωριστή και τόσο άξια διάδοσης. Τα αποκαλυπτήρια αυτής της ιστορίας έγιναν το βράδυ της περασμένης Τρίτης 30 Αυγούστου 2022, στον εκθεσιακό χώρο του Παλιού Συσσιτίου, στη Μεσαιωνική Πόλη. Εκεί, ανοίχθηκε μια χαραμάδα στο χρόνο και ο επισκέπτης εύκολα διατρέχει τους αιώνες μέσα από χρώματα και μοτίβα που συνδέουν τη Δύση με την Ανατολή, τη Ρόδο με τη Νίκαια, σήμερα πόλη Ιζνίκ.
Τα κεραμικά που εκτίθενται είναι αντιπροσωπευτικά δείγματα μιας τεχνικής που χρησιμοποιήθηκε για τον διάκοσμο του «Τοπ Καπί»· ανάκτορο – κατοικία των σουλτάνων της Οθωμανικής αυτοκρατορίας. Οι ιστορικοί αναφέρουν ότι η τότε Υψηλή Πύλη είχε απαγορεύσει στους τεχνίτες της άλλοτε βυζαντινής Νίκαιας να δημιουργούν κεραμικά με σκοπό το εμπόριο προς τρίτα πρόσωπα. Ολόκληρη η παραγωγή έπρεπε να δίδεται για τις ανάγκες των ανακτόρων και μάλιστα σε τιμές αρκετά κατώτερες από εκείνες που τους πλήρωναν οι έμποροι του υπόλοιπου κόσμου. Έτσι, άκμασε και το παράνομο εμπόριο, ώστε οι τεχνίτες του Ιζνίκ να μπορούν να συντηρούν τις οικογένειές τους.
Η τουρκική τουλίπα, στη χαρακτηριστική απόχρωση μπλε του κοβαλτίου, σε λευκό φόντο, είτε η κατά σειρά δεύτερη απόχρωση σε «πορτοκαλί – τοματί», τα αχιβαδωτά χείλη περιμετρικά του πιάτου, η προσθήκη μαύρου και γκριζοπράσινου έδωσαν στα σκεύη αυτά μοναδικότητα που έμελλε να επηρεάσει και τη μετέπειτα εικαστική ιστορία της Ρόδου. Οι Λινδιακοί έμποροι, προσωπικότητες που ταξίδευαν σε όλη την ανατολική Μεσόγειο και τον Εύξεινο Πόντο, έφεραν τα κεραμικά στα καπετανόσπιτα, στόλισαν τους τοίχους τους, επιδείκνυαν με τον τρόπο αυτό τη δύναμη και τον πλούτο τους.
Φαίνεται, ότι οι Ιταλοί εποικώντας τα Δωδεκάνησα, θεώρησαν τα πιάτα της Λίνδου ως να είναι προερχόμενα από τα κεραμουργεία της Ρόδου και υιοθέτησαν τα μοτίβα τους στην νεοσύστατη τότε βιομηχανία κεραμικών ICARO. Το μπλε του κοβαλτίου σε λευκό φόντο έγινε το σήμα κατατεθέν της σπουδαίας αυτής βιομηχανίας και οι παραστάσεις των κεραμικών της στη συνέχεια αναπαράχθηκαν κι από αρκετά ροδίτικα εργαστήρια κεραμικής.
Η αρχαιολόγος Νατάσσα Ψαρολογάκη, ως επιμελήτρια της έκθεσης «Η Δύση συναντά την Ανατολή μέσα από την κεραμική» στην προχθεσινή τελετή των εγκαινίων έδωσε αρκετές λεπτομέρειες για τις προσπάθειες να βρεθούν στην ευρύτερη περιοχή της Λίνδου στοιχεία, ερείπια εργαστηρίων, υπολείμματα χρωμάτων που να αναιρούν την ιστορία αυτή. Μάταιος κόπος.
«Η ευημερία υψώνει τις ψυχές που από φυσικού τους είναι αδύνατες και μικρές», αναφέρει ο Πλούταρχος. Με αυτό ως κινητήριο δύναμη, μεταπολεμικά, εγκαταλείποντας οι Ιταλοί και οι Άγγλοι τη Ρόδο άδειασαν τους πιατελότοιχους από τα σπίτια του ιστορικού οικισμού. Για να δώσουν, δε, στα λάφυρά τους την αξία που θα ήθελαν να αντικατοπτρίζει την ευημερία τους, τα τοποθέτησαν στα πιο μεγάλα μουσεία της Ευρώπης παρουσιάζοντας τα ως «Λινδιακά πιάτα».
Ο συλλέκτης Παναγιώτης Ιωαννίδης, πατέρας του αείμνηστου επιχειρηματία οικοδομών και ξενοδόχου Γιώργου Ιωαννίδη (παππούς του Παναγιώτη Ιωαννίδη, νυν αντιπροέδρου της Ένωσης Ξενοδόχων Ρόδου) κατάφερε να δημιουργήσει μια μεγάλη συλλογή κεραμικών με προέλευση από το Ιζνίκ, και όχι μόνο. Η συλλογή αυτή πέρασε στα χέρια του δήμου Ροδίων το έτος 1973 κι από τότε έμενε κρυμμένη, μακριά από τα μάτια των προσώπων που αδημονούσαν να εξερευνήσουν κάθε της πτυχή. Επί δεκαετίες υπήρχε η αίσθηση ότι ένα μέρος της συλλογής λεηλατήθηκε και οικειοποιήθηκε από τρίτους, αλλά αυτό είναι μια υπόθεση για την οποία απαντήσεις θα δώσει η ιστορία (σημ.: με το θέμα αυτό ασχολήθηκε επί σειράν ετών η «δ»).
Το σίγουρο είναι ότι μέρος της πολύτιμης συλλογής Ιωαννίδη, εκτίθεται από προχθές στον εκθεσιακό χώρο του Παλαιού Συσσιτίου, στην αρχή της οδού Σωκράτους της Μεσαιωνικής Πόλης, στη σκιά του τεμένους του Σουλεϊμάν του Μεγαλοπρεπούς. Τα εγκαίνια έγιναν προχθές το βράδυ, από τον πρόεδρο Σέργιο Αϊβάζη και τα μέλη της διοίκησης του Μουσείου Νεοελληνικής Τέχνης Δήμου Ρόδου Μαίρη Μαντζόν, Σμαράγδα Δεληγιάννη και δρ. Παναγιώτη Σταμάτη, με τη συνεργασία του Υπουργείου Πολιτισμού και της Εφορείας Αρχαιοτήτων Δωδεκανήσου όπως αυτή εκπροσωπήθηκε από την προϊσταμένη Μάνια Μιχαηλίδου και την αρχαιολόγο – επιμελήτρια Νατάσσα Ψαρολογάκη. Ο σχεδιασμός της έκθεσης έγινε από τον Παύλο Θανόπουλο και στην εκδήλωση παρέστησαν εκπρόσωποι από την Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου, τον Δήμο Ρόσου, την προξενική αρχή της Γαλλίας στη Ρόδο, το πανεπιστήμιο Αιγαίου και πλήθος κόσμου.
Η έκθεση θα είναι επισκέψιμη καθημερινά, από τις 10.00’ το πρωί έως ώρα 08.00’ το βράδυ.
