Συνέντευξη
στην Πέγκυ Ντόκου
Ο καθηγητής κ. Κωνσταντίνος Φίλης είναι διεθνολόγος, επικεφαλής του Κέντρου Ρωσίας, Ευρασίας και Νοτιοανατολικής Ευρώπης, ανώτερο Συνεργαζόμενο Μέλος στο St. Antony’s College του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, εταίρος του τμήματος Νοτιοανατολικών Ευρωπαϊκών Σπουδών της Οξφόρδης, διευθυντής Ερευνών του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων και Αντεπιστέλλον Μέλος του Ινστιτούτου Ενέργειας Νοτιοανατολικής Ευρώπης.
Στη συνέντευξη που ακολουθεί, σχολιάζει το αποτέλεσμα των γερμανικών εκλογών, τους λόγους για την άνοδο της ακροδεξιάς και την τάση για εθνικισμό στην Ευρώπη και πώς αυτά θα επηρεάσουν την Ελλάδα, συγκρίνει την ακροδεξιά της Γερμανίας με την περίπτωση των γαλλικών εκλογών ενώ μιλάει για το ζήτημα της Καταλονίας, την στάση της Τουρκίας απέναντι στην Ε.Ε. και το δημοψήφισμα στο Κουρδιστάν. Μια συνέντευξη με… απόλυτο χαρακτήρα εξωτερικής πολιτικής.
Η συνέντευξη αναλυτικά:
• Κύριε Φίλη να ξεκινήσουμε από το πρόσφατο αποτέλεσμα των γερμανικών εκλογών. Πώς το σχολιάζετε;
Εκτός συγκλονιστικού απροόπτου θα έχουμε τον σχηματισμό μίας τρικομματικής κυβέρνησης, για πρώτη φορά στα χρονικά της Γερμανίας. Οι Φιλελεύθεροι με τους Πρασίνους και το κόμμα της Καγκελαρίου Μέρκελ θα συνθέσουν την νέα κυβέρνηση –εκτός και αν τώρα που άδειασε η θέση του υπουργού Οικονομικών από τον κ. Σόιμπλε, οι Σοσιαλδημοκράτες σκεφτούν εκ νέου τη θέση που εξέφρασαν ευθύς αμέσως μετά το αποτέλεσμα και μπουν σε μια συζήτηση συμμετοχής στην κυβέρνηση. Κάτι που συγκεντρώνει σοβαρές πιθανότητες. Σε κάθε περίπτωση αλλάζει το πολιτικό σκηνικό αφού οι Πράσινοι μπορούν να δώσουν μια νότα πιο κεντρώα. Μετά όμως την εκπληκτική άνοδο της Ακροδεξιάς, -αυτού του εθνικιστικού μορφώματος με νεοζασιστικά στοιχεία- νομίζω ότι η πολιτική ατζέντα της Γερμανίας ‘μετατοπίζεται’ προς τα δεξιά. Πράγμα που σημαίνει ότι θα δούμε την υιοθέτηση ή τον μετριασμό πολιτικών που άλλοτε χαρακτηρίζονταν νεοφιλελεύθερες π.χ. στο προσφυγικό – μεταναστευτικό ζήτημα από πλευράς Βερολίνου. Ο ίδιος ο σχηματισμός σημαίνει ότι οι Φιλελεύθεροι επιστρέφουν μετά την αποτυχημένη θητεία που είχαν και βέβαια οι θέσεις που έχουν εκφράσει είναι προβληματικές για την χώρα μας, διότι έχουν συνδέσει τυχόν ‘κούρεμα’ με έξοδο από την Ευρωζώνη ενώ είναι ιδιαίτερα επικριτικοί στις προτάσεις της Ευρωζώνης προς την κατεύθυνση ουσιαστικής εμβάθυνσης.
• Περίμενατε την άνοδο της ακροδεξιάς ή σας εξέπληξε;
Οφείλω να ομολογήσω ότι δεν μου έκανε ιδιαίτερη έκπληξη. Ήδη από τα τέλη του 2015 όταν η προσφυγο – μεταναστευτική κρίση ήταν στο απώγειό της, το ακροδεξιό ΑfD ξεκίνησε με μεγάλη επιτυχία μέχρι και πρόσφατα να συμμετέχει σχεδόν σε όλα τα ομόσπονδα κρατίδια της Γερμανίας και μέσα από εκλογικές αναμετρήσεις. Βέβαια, τους τελευταίους μήνες φαινόταν ότι είχε μετριαστεί η άνοδος, αλλά διαπιστώσαμε στην κάλπη ότι: α. 1εκ. και πλέον ψηφοφόρων του κόμματος της Καγκελαρίου Μέρκελ και των Χριστιανοκοινωνιστών ‘στράφηκε’ στο ΑfD β. περίπου μισό εκ. ψηφοφόροι των Σοσιαλδημοκρατών ψήφισε το ΑfD και γ. το χειρότερο –ένα και πλέον εκ. των νέων ψηφοφόρων που ψήφισαν δηλ. για πρώτη φορά φέτος, επέλεξαν το ΑfD.
• Μπορείτε να κάνετε μια σύγκριση της ανόδου της ακροδεξιάς στην Γαλλία με το κόμμα της Λε Πεν όπου τελικά, δεν τα κατάφερε και τόσο καλά. Γιατί στη Γερμανία έγινε κάτι τέτοιο;
Υπάρχει διαφορά στα πολιτικά συστήματα. Στην Γαλλία είχαμε Προεδρικές εκλογές όπου η άνοδος του Εμ. Μακρόν και η καταβαράθρωση των δύο κομμάτων εξουσίας (Ρεπουμπλικάνοι και Σοσιαλιστές), έδωσαν περιθώρια στο κόμμα της Λε Πεν που έχει βαθιές ρίζες στην γαλλική κοινωνία εδώ και χρόνια, για να βρεθεί στον β’ γύρο και βέβαια να λάβει ένα σοβαρό ποσοστό σε επίπεδο ψηφοφόρων. Στις κοινοβουλευτικές εκλογές όμως που ακολούθησαν, το κόμμα δεν τα πήγε καθόλου καλά. Και κέρδισε μόλις 8 έδρες ενώ στη Γερμανία, το ΑfD θα πάρει περίπου 100 έδρες. Ως κοινός παρονομαστής είναι ότι σε ένα σημαντικό κομμάτι της Ευρώπης, υπάρχει μία τάση προς τον εθνικισμό και προς τα άκρα, προς την περιχαράκωση στα σύνορα για ζητήματα που αφορούν τον μέσο πολίτη (ανισότητες, ανεργία, κ.λπ.) Το ΑfD όπως και η Λε Πεν, εκμεταλλεύτηκε το προσφυγικό – μεταναστευτικό και την απειλή της τρομοκρατίας. Στην Γαλλία οι ροές δεν ήταν τόσο μεγάλες, ενώ στη Γερμανία ήταν πολύ περισσότερες. Η Λε Πεν επένδυσε στο αίσθημα ανασφάλειας του μέσου πολίτη, ενώ το ΑfD συνέδεσε το προσφυγικό με την τρομοκρατία. Στην Γερμανία επειδή οι οικονομικοί δείκτες δεν είναι τόσο κακοί, το ΑfD δεν επένδυσε σε αυτό αλλά στους χαμηλόμισθους που βλέπουν να παραμένουν στάσιμοι και ανησυχούν για την ασφάλεια και το μεταναστευτικό. Αν αυτοί που έρχονται δηλ. θα τους πάρουν τις δουλειές, αν θα προσπαθήσουν να επιβάλουν ένα πολιτιστικό μοντέλο κ.ο.κ. Κοινή συνισταμένη λοιπόν, είναι ο ‘φόβος’.
• Οι εξελίξεις στην Καταλονία, εκτιμάτε ότι θα δημιουργήσουν κρίση στην Ισπανία;
Κρίση υπάρχει ήδη στην Ισπανία. Το θέμα είναι κατά πόσο θα εμβαθυνθεί και να διευρυνθεί. Η Μαδρίτη φρόντισε να στείλει ένα πολύ σκληρό μήνυμα στην Βαρκελώνη σε σχέση με τις προθέσεις της ενόψει του δημοψηφίσματος κάνοντας τα πράγματα αρκετά δύσκολα. Μιλάμε για μία χώρα κράτος – μέλος της Ε.Ε. οπότε δεν αναμένω να ‘χυθεί αίμα’ σε αυτή την αντιπαράθεση η οποία έχει ξεσπάσει και που έχει στοιχεία ‘εμφυλιακής’ σύγκρουσης. Ωστόσο δεν θα δούμε τον κόσμο να αλληλοσπαράσσεται στους δρόμους. Όμως είναι ένα φαινόμενο των καιρών. Οι Καταλανοί έχουν ιστορικά διαφορές με την Μαδρίτη (γλώσσα, αρχές και αίσθηση μοναδικότητας). Κατά πόσο όλο αυτό μπορεί να μετατραπεί σε βαθιά κρίση στην Ισπανία, είναι κάτι που απομένει να το δούμε. Πιστεύω όμως ότι στο τέλος της ημέρας, θα επικρατήσει ψυχραιμία σε ένα κράτος – μέλος της Ε.Ε. –χωρίς να αποκλείονται και σκληρές καταστάσεις ανάμεσα στις δύο πόλεις.
• Να μιλήσουμε και για την Τουρκία φυσικά. Δεν έχει αλλάξει πολιτική και στάση ο Ταγίπ Ερντογάν αλλά κάνει και ό,τι μπορεί για να απομακρύνει την είσοδο στην Ε.Ε.
Δε νομίζω ότι είναι καν προτεραιότητα της Τουρκίας αυτή την στιγμή, η είσοδος της στην Ε.Ε. παρά το γεγονός ότι η Ευρώπη αποτελεί τον μεγαλύτερο εμπορικό εταίρο της και είναι σημαντικές οι επενδύσεις από ευρωπαϊκά κεφάλαια. Η μία έχει χρησιμότητα για την άλλη. Η Άγκυρα όμως δεν έχει καλές σχέσεις με τις Βρυξέλλες. Από την άλλη δεν θα πάει και σε καθολική ρήξη. Η Τουρκία έχει ‘βυθιστεί’ στον βάλτο της Μ.Ανατολής και θα πρέπει να βρει τρόπους να απεμπλακεί από αυτή την εμπλοκή διότι εάν βάλλεται τόσο στο ανατολικό όσο και στο δυτικό μέτωπο μπορεί να έχουμε μια αποσταθεροποιημένη Τουρκία η οποία θα είναι…. ικανή για όλα.
• Θα ήθελα και το σχόλιό σας για το δημοψήφισμα στο Κουρδιστάν. Θα έχει τύχη;
Παραμένει ένα ‘καζάνι που βράζει’. Νομίζω ότι το λάθος της Κουρδικής ηγεσίας του Ιράκ είναι ότι επέλεξε χρόνο όπου έδωσε τη δυνατότητα λόγω της ρευστότητας της κατάστασης στις περιφερειακές δυνάμεις να συνασπιστούν απέναντι στους Κούρδους και δυσκόλεψε τις εξωτερικές δυνάμεις να υποστηρίξουν αυτό το δημοψήφισμα –παρά το ότι μπορεί να είναι πιο υποστηρικτική σε άλλα επίπεδα υπέρ των Κούρδων. Με εξαίρεση το Ισραήλ και μια επαμφοτερίζουσα στάση της Ρωσίας η οποία δεν μπορεί να είναι ιδιαίτερα θετική, το Κουρδικό κομμάτι του Ιράκ, αυτή τη στιγμή μοιάζει απομονωμένο. Και καλείται να αντιμετωπίσει τυχόν αντίποινα στο κομμάτι του εμπορίου από πλευράς Τουρκίας και την κεντρική κυβέρνηση της Βαγδάτης που ίσως να διεξάγει στρατιωτικές επιχειρήσεις αλλά και από το Ιράν. Και φυσικά αν όλη αυτή η αναταραχή και η αναστάτωση μπορεί να αποτελέσει ‘βούτυρο’ στο ψωμί για τους Τζιχαντιστές. Ενώ το αυτό-αποκαλούμενο ισλαμικό κράτος υποχωρεί εδαφικά σε δραματικό επίπεδο στην Μ.Ανατολή να δούμε τελικά μια ανάκαμψη.
