Για τις εξελίξεις σε ό,τι αφορά την κατάσταση με την Τουρκία, την προκλητική συμπεριφορά του Τούρκου Προέδρου Ταγίπ Ερντογάν απέναντι στην Γαλλία και στην Δύση γενικότερα, αλλά και τις διπλωματικές κινήσεις της Αθήνας απέναντι σε αυτή την συμπεριφορά, μιλάει σήμερα στην «δημοκρατική» ο διεθνολόγος, εκτελεστικός διευθυντής του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων του Παντείου Πανεπιστημίου κ. Κωνσταντίνος Φίλης.
Επιπλέον, αναλύει τις εξελίξεις στις σχέσεις της χώρας μας με την Ρωσική Ομοσπονδία –και με αφορμή την πρόσφατη επίσκεψη του Ρώσου υπουργού Εξωτερικών κ. Σεργκέι Λαβρόφ στην Αθήνα- αλλά και τις προσδοκίες από τις αμερικανικές εκλογές που διενεργούνται την προσεχή Τρίτη 3 Νοεμβρίου 2020.
• Κύριε Φίλη, να ξεκινήσουμε από τα πρόσφατα γεγονότα με την προκλητική συμπεριφορά του Τούρκου Προέδρου Ταγίπ Ερντογάν προς τον Γάλλο Πρόεδρο Εμμανουέλ Μακρόν και με αφορμή τα τελευταία γεγονότα στην Γαλλία από φανατικούς ισλαμιστές –ως απόηχο αυτής της κόντρας που έχει ξεσπάσει ανάμεσά τους.
Είναι μια κατάσταση πολύ δύσκολη, όπου η Τουρκία φαίνεται να φλερτάρει με τον ριζοσπαστικό ισλαμισμό –κάτι το οποίο, προφανώς συνιστά κακή εξέλιξη και για την Ελλάδα, καθότι η Ελλάδα είναι αυτή η οποία γειτνιάζει με την Τουρκία και σε κάθε περίπτωση, το τελευταίο που θα θέλαμε είναι να έχουμε αυτή την χώρα να ακολουθεί μια τέτοια πορεία. Από εκεί και πέρα, η κόντρα αυτή, ευνοεί και τους δύο ηγέτες. Ο μεν Μακρόν δείχνει στο εσωτερικό της χώρας του ότι έχει την στιβαρότητα του ηγέτη ο οποίος μπορεί να τα βάλει με όλα αυτά τα ριζοσπαστικά στοιχεία -και αυτό τον ευνοεί και σε σχέση με τους ψηφοφόρους που πρόσκεινται στην Μαρίν Λε Πεν. Από την άλλη, πιστεύω ότι ο Πρόεδρος Μακρόν, έχει προβεί σε δύο αστοχίες: η πρώτη είναι ότι έχει ουσιαστικά βάλει απέναντί του το Ισλάμ (και νομίζω ότι ο ίδιος είναι αρκετά ευφυής για να το καταλάβει και να το διορθώσει γρήγορα ώστε να μην αφήσει τον χρόνο να λειτουργήσει σε βάρος της Γαλλίας και της Δύσης). Η δεύτερη αστοχία, αφορά τα σκίτσα του Charlie Hebdo τα οποία είναι σκίτσα σάτιρας. Σάτιρα γίνεται στον δυτικό κόσμο και δεχόμαστε όλοι τις συνέπειές της. Αλλά πρέπει να πούμε ότι αυτό που συμβαίνει με τα δημόσια κτήρια όπου αναρτώνται, είναι κάτι αχρείαστο. Από εκεί και πέρα, η Ελλάδα δεν μπορεί παρά να σταθεί στο πλευρό της Γαλλίας σε σχέση με την αντιπαράθεση που υπάρχει με την Τουρκία. Πολλώ δε μάλλον από την στιγμή που ο Τούρκος Πρόεδρος προσπαθεί να εκμεταλλευτεί σε πολύ μεγάλο βαθμό την κατάσταση αυτή και να κάνει ένα διαχωρισμό μεταξύ του Ισλάμ και της Δύσης –να δείξει ότι το Ισλάμ είναι δήθεν, μία ηθική θρησκεία απέναντι σε μια ‘ανήθικη’ που είναι ο χριστιανισμός της Δύσης, να ενισχύσει αυτή την μισαλλοδοξία σε κύκλους ένθεν κακείθεν και να δείξει ότι η Τουρκία είναι η χώρα η οποία αποτελεί την προστάτιδα δύναμη –δήθεν- των απανταχού μουσουλμάνων και ειδικότερα των σουνιτών.
• Ωστόσο η προκλητικότητά του δεν σταματάει όπως και οι προσβολές και απειλές προς την Ευρώπη και φυσικά, πάντα προς την Ελλάδα. Μέχρι πού θα το πάει, κατά την άποψή σας;
Αυτό είναι κάτι το οποίο, θεωρώ ότι κανένας μας δεν μπορεί να το απαντήσει με ασφάλεια διότι εξαρτάται από δύο παράγοντες: ο πρώτος είναι ο ίδιος ο Ερντογάν που αυτή την στιγμή δείχνει ότι βρίσκεται σε μια κατάσταση μέθης – μεγαλείου, αλαζονείας και κυρίως νομίζει ότι συνομιλεί με την… Ιστορία. Αντιθέτως, η κατάσταση είναι πολύ διαφορετική σε σχέση με την χώρα του και σε σχέση με τις δυνατότητές της. Αν πράγματι βρίσκεται σε αυτή την θέση, καταλαβαίνουμε όλοι πόσο πολύ επικίνδυνο είναι αυτό γιατί η ματαιοδοξία, είναι πολύ κακός σύμβουλος για τις επιλογές των πολιτικών. Επίσης, η Τουρκία κάπου θα πρέπει να μετριαστεί. Και η μόνη δύναμη που μπορεί να την μετριάσει είναι είτε οι ΗΠΑ (αρκεί να το αποφασίσουν) είτε η Ρωσία η οποία δεν έχει λόγους να το κάνει γιατί έχει τα δικά της προβλήματα στην Συρία, στην Λιβύη και στον Καύκασο. Είναι προβληματική η συγκυρία. Κι αυτό γιατί η Ε.Ε. βρίσκεται σε αμηχανία, η Γερμανία δεν αναλαμβάνει άλλες πρωτοβουλίες ενώ οι ΗΠΑ είναι σε εκλογές (και θα έχουν τον Τραμπ τουλάχιστον έως τις 20 Ιανουαρίου 2021). Καταλαβαίνετε ότι αυτό, μας προδιαθέτει για εξελίξεις που θα είναι μάλλον αρνητικές…
• Την ίδια ώρα, πώς εκτιμάτε τις κινήσεις της Αθήνας; Έχει προχωρήσει σε συμφωνίες, ακολουθώντας πάντα το Διεθνές Δίκαιο και υπάρχει διπλωματική κινητικότητα.
Η Ελλάδα δεν έχει καθίσει με σταυρωμένα χέρια –το αντίθετο θα έλεγα. Είναι ένας από τους λόγους που βλέπουμε την Τουρκία να αντιδρά με αυτή την σφοδρότητα απέναντι στην χώρα μας. Από εκεί και πέρα, πιστεύω ότι η Ελλάδα πρέπει να συνεχίσει να ενεργεί και να απαντά στην γείτονα, με διπλωματικά ισοδύναμα. Να απαντάει στην Τουρκία κάθε φορά που εκείνη κινείται κατά τρόπο παράνομο και καταχρηστικό, κάθε φορά που προσπαθεί να δημιουργήσει κάποιο πρακτικό τετελεσμένο, με μια απόλυτη σύννομη με το Διεθνές Δίκαιο και το Δίκαιο της Θάλασσας ενέργεια, ένα ‘διπλωματικό ισοδύναμο’ το οποίο θα μεγαλώνει το κόστος για την γείτονα και τις ενέργειές της.
• Να μείνουμε στην Ρωσία και θα ήθελα το σχόλιό σας για την επίσκεψη Λαβρόφ. Τι σηματοδότησε αυτό για εμάς;
Σηματοδότησε, κατ’ αρχήν μια προσπάθεια των δύο πλευρών να ‘ξεπαγώσουν’ τις σχέσεις τους, οι οποίες είναι παγωμένες εδώ και κάποια χρόνια. Τουλάχιστον από την Συμφωνία των Πρεσπών ούτε με την προηγούμενη κυβέρνηση, ούτε με την τωρινή, να φέρουμε τις σχέσεις μας με την Ρωσία σε μια κανονικότητα. Επίσης, ο κ. Λαβρόφ ήθελε να διερευνήσει κατά πόσο υπάρχει περιθώριο για κάποιου είδους εμπλοκή ή διαμεσολάβηση της Ρωσίας μεταξύ Ελλάδας – Τουρκίας. Και το τρίτο, είναι το γεγονός πως η Ρωσία εκτιμά ότι ο δυτικός παράγοντας έχει πολύ συγκεκριμένη και περιορισμένη αποφασιστικότητα μετριασμού της Τουρκίας –προκαλώντας μια τρόπον τινά απογοήτευση στην Ελλάδα η οποία, θα μπορούσε να γίνει προϊόν αξιοποίησης από την Ρωσία. Ως προς το δεύτερο και το τρίτο, είναι ζητήματα που έχουν πολύ μεγάλο βαθμό συνθετότητας. Πιστεύω πως ο κύριος λόγος ήταν για να διερευνηθεί κατά πόσο μπορούμε να φέρουμε τις σχέσεις μας με την Ρωσία σε μια κανονικότητα.
• Πάντως, η Τουρκία έχει εσωτερικά ζητήματα σε πολλά επίπεδα. Ίσως γι αυτό προσπαθεί ο Τούρκος Πρόεδρος να τραβήξει τα βλέμματα αλλού με αυτή την συμπεριφορά του;
Υπάρχουν πολλοί λόγοι για τους οποίους ο Ταγίπ Ερντογάν κινείται με αυτή την επιθετικότητα. Ανέφερα το θέμα της ματαιοδοξίας του αλλά υπάρχει κι ένας αναθεωρητισμός από πλευράς Τουρκίας –και μάλιστα κλιμακούμενος. Αυτή την στιγμή, ο Ερντογάν ‘ταΐζει’ τον λαό με εθνικισμό και με θρησκευτικό φανατισμό προσπαθώντας να τον αποπροσανατολίσει από τα πολλά και υπαρκτά του πολιτικά προβλήματα ενώ παράλληλα, με αυτό τον τρόπο προσπαθεί να εγκλωβίσει και την αντιπολίτευσή, στην δική του πολιτική. Και το έχει καταφέρει μέχρι τώρα. Άρα ακόμη κι αν κάποια στιγμή αποχωρήσει από την εξουσία, να μην περιμένουμε καμία θεαματική αλλαγή απέναντι στην Ελλάδα.
• Για να κλείσουμε, ενόψει των αμερικανικών εκλογών, εμείς και η Ευρώπη τι μπορούμε να περιμένουμε –είτε εκλεγεί ο Τραμπ είτε ο Μπάιντεν;
Εμείς αυτό που θα πρέπει να κάνουμε είναι να κρατήσουμε… μικρό καλάθι! Από εκεί και πέρα, αν και εφόσον εκλεγεί ο Μπάιντεν θα έχουμε μια αλλαγή της αμερικανικής πολιτικής απέναντι στην Τουρκία. Δεν θα είναι δραματική αλλαγή αλλά ίσως να γίνει η σχέση τους πιο κανονική. Είδαμε ότι ο Τραμπ έχει κάνει πολλές… χάρες στον Ερντογάν. Θεωρώ ότι με πρόεδρο τον Μπάιντεν, τα πράγματα για τον Τούρκο Πρόεδρο θα είναι λιγότερο εύκολα (ή περισσότερο δύσκολα…)
Εάν επανεκλεγεί ο Τραμπ… κρατώ μικρό καλάθι, διότι η σχέση τους με τον Ερντογάν είναι πολύ ισχυρή!
K. Φίλης: «Η Τουρκία φαίνεται να φλερτάρει με τον ριζοσπαστικό ισλαμισμό»
