Ακούμε συχνά για την υπερθέρμανση του πλανήτη, για το φαινόμενο του θερμοκηπίου και για την κλιματική αλλαγή. Στην περιοχή μας η περίοδος των βροχοπτώσεων έχει συρρικνωθεί. Τα έντονα καιρικά φαινόμενα γίνονται όλο και πιο συχνά και ο καύσωνας διαρκεί όλο και περισσότερες ημέρες. Η ύπαιθρος παλαιότερα ήταν γεμάτη με φυσικές πηγές και ρυάκια που έτρεχαν σχεδόν όλο τον χρόνο. Όλοι προβληματιζόμαστε και ψάχνουμε απαντήσεις. Τι άλλαξε; Τι είναι η κλιματική αλλαγή; Είναι ένα παροδικό φαινόμενο;
· Όλοι γνωρίζουμε ότι στα θερμοκήπια παράγονται καλοκαιρινά είδη τον χειμώνα.
· Σίγουρα χρειάστηκε κάποια φορά να μπούμε σε αυτοκίνητο, που βρισκόταν στον ήλιο, με κλειστά παράθυρα.
· Επίσης οι περισσότεροι έχουμε ηλιακούς θερμοσίφωνες και καλύπτουμε τις ανάγκες μας σε ζεστό νερό, όταν υπάρχει ηλιοφάνεια, ακόμη και τον Χειμώνα.
Σε όλες τις περιπτώσεις πρόκειται για το ίδιο φυσικό φαινόμενο.
Η εξήγηση του φαινομένου θα μας βοηθήσει να κατανοήσουμε, που οφείλεται η Κλιματική Αλλαγή και πόσο θα κρατήσει. Οι ακτίνες του ήλιου μεταφέρουν στη γη την απαραίτητη ενέργεια για να υπάρχει η ζωή στον πλανήτη μας. Οι ακτίνες μπορούν να περνούν μέσα από διαφανή υλικά όπως η ατμόσφαιρα το γυαλί και το πλαστικό και αφού απορροφηθούν από τα διάφορα αντικείμενα του χώρου, μετατρέπονται σε θερμότητα με αποτέλεσμα την αύξηση της θερμοκρασίας. Τα σώματα που απορρόφησαν τη θερμότητα, την εκπέμπουν με υπέρυθρες ακτίνες, μια αόρατη ακτινοβολία. Ως γνωστό το ανθρώπινο μάτι βλέπει μόνο μια μικρή περιοχή ακτινοβολιών, που δίνουν την αίσθηση των χρωμάτων που έχει το ουράνιο τόξο.
Οι υπέρυθρες ακτίνες δεν μπορούν να περάσουν από το γυαλί ή το διαφανές πλαστικό, με αποτέλεσμα η θερμότητα να εγκλωβίζεται στο χώρο του αυτοκινήτου, του θερμοκηπίου και στους καθρέφτες του ηλιακού και ενώ συνεχίζουν να περνούν οι ακτίνες του ήλιου η θερμότητα δεν μπορεί να διαφύγει και ανεβάζει ακόμη περισσότερο τη θερμοκρασία.
Αυτό περίπου γίνεται σήμερα και στη γη. Μετατρέψαμε τον πλανήτη μας σε ένα θερμοκήπιο. Από επιστημονικές μελέτες, που έγιναν, διαπιστώσαμε ότι κάποια αέρια, που παράγουν οι ανθρώπινες δραστηριότητες και τα ελευθερώνουν κατά εκατοντάδες εκατομμύρια τόνους στην ατμόσφαιρα, είναι διαπερατά από τις ακτίνες του ήλιου, οι οποίες ζεσταίνουν τη γη μεταφέροντας την απαιτούμενη για τη διατήρηση της ζωής ενέργεια. Η επιφάνεια της γης εκπέμπει μέρος της θερμότητας, που δέχεται από τον ήλιο, υπό μορφή υπέρυθρων ακτινών προς το διάστημα και έτσι δημιουργήθηκε μια ισορροπία τα τελευταία δύο δισεκατομμύρια χρόνια. Έτσι σε κάθε περιοχή της γης είχαμε εναλλαγή των εποχών με τις καιρικές συνθήκες που τις χαρακτήριζαν (Άνοιξη – Καλοκαίρι – Φθινόπωρο – Χειμώνας).
Τι είναι αυτό που άλλαξε; Τρία αέρια, το διοξείδιο του άνθρακα, το μεθάνιο και το υποξείδιο του αζώτου, ενώ είναι διαπερατά από τις ακτίνες του ήλιου, είναι αδιαπέραστα από τις υπέρυθρες ακτίνες, εμποδίζοντας τη θερμότητα που εκπέμπει η γη να διαφύγει στο διάστημα. Μετατρέψαμε τη Γη σε ένα θερμοκήπιο.
1. Τι διοξείδιο του άνθρακα, το οποίο είναι μεν απαραίτητο για τη διατήρηση της ζωής, γιατί με τη φωτοσύνθεση το παίρνουν τα φυτά, αναπτύσσουν το φυτικό βασίλειο και τροφοδοτούν τους ζωικούς οργανισμούς με βρώσιμες ύλες, ελευθερώνοντας ταυτόχρονα οξυγόνο. Οι ζωικοί οργανισμοί με την αναπνοή παίρνουν οξυγόνο από την ατμόσφαιρα καίνε τις τροφές τους για να έχουν ενέργεια και αποβάλλουν το διοξείδιο του άνθρακα που παράγεται στους ιστούς. Μια τέλεια ισορροπία έχει ανατραπεί.
2. Άλλα αέρια που συμβάλλουν στο φαινόμενο του θερμοκηπίου, σε μικρότερο βαθμό, είναι το μεθάνιο, που δημιουργείται από την αποικοδόμηση οργανικών αποβλήτων (εκατομμύρια τόνοι οργανικών σκουπιδιών εναποθέτονται καθημερινά).
3. Επίσης σημαντική και η παρουσία του υποξειδίου του αζώτου από την αλόγιστη χρήση αζωτούχων λιπασμάτων.
Τη μεγαλύτερη συμβολή στην κλιματική αλλαγή την έχει το διοξείδιο του άνθρακα. Ας δούμε τι έκαναν οι άνθρωποι σταδιακά τα τελευταία διακόσια χρόνια;
Η ηλικία της γης εκτιμάται γύρα στα 4,6 δισεκατομμύρια χρόνια. Τα πρώτα εκατό εκατομμύρια χρόνια η θερμοκρασία της επιφάνειας της γης ήταν πολύ υψηλή και γύρω της τα πάντα ήταν σε αέρια κατάσταση. Μεταξύ των αερίων υπήρχαν τεράστιες ποσότητες διοξειδίου του άνθρακα και υδρατμών. Δεν υπήρχε ακόμη οξυγόνο. Με την ψύξη της γης άρχισαν να πέφτουν στη γη τεράστιες ποσότητες νερού, σχηματίζοντας σιγά σιγά τις θάλασσες, τους ωκεανούς, τις λίμνες, τα ποτάμια και τον υπόγειο υδροφόρο ορίζοντα. Φτάνοντας στην περίοδο 2,4 έως 2,0 δισεκατομμύρια χρόνια πριν, οπότε με τη φωτοσύνθεση από τα κυανοβακτήρια, έγινε η μεγάλη οξυγόνωση της ατμόσφαιρας, για να φτάσουμε στη σημερινή σύσταση πριν από 500 περίπου εκατομμύρια χρόνια. Η σύσταση του αέρα σταθεροποιείται περίπου στο 78% Άζωτο, 21% οξυγόνο και το διοξείδιο του άνθρακα στα επίπεδα 260-280 ppm (0,026%), μέχρι τη βιομηχανική επανάσταση.
· Μέχρι τη βιομηχανική επανάσταση το 1750, είχε διατηρηθεί μια ισορροπία μεταξύ εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα και απορρόφησης του από το φυτικό βασίλειο μέσω της φωτοσύνθεσης διατηρώντας την ποσότητα του στα 260-280 ppm.
· Με την μεγάλη χρήση ορυκτών καυσίμων (πετρελαίου και άνθρακα), την περίοδο 1750 – 1850 άρχισε να παρατηρείται μια αύξηση του διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα φτάνοντας τα 285 ppm χωρίς να μας απασχολεί ιδιαίτερα.
· Από το 1850 – 1950 συνεχίζεται μια αργή αλλά σταθερή αύξηση του διοξειδίου του άνθρακα, φτάνοντας στα 310 ppm.
· Φτάνοντας στη μεταπολεμική περίοδο 1950 – 2000 παρατηρείται μια επιτάχυνση της αύξησης του διοξειδίου του άνθρακα, ανεβάζοντάς το στα 370 ppm. Τότε έγινε η μεγάλη κινητοποίηση της Επιστημονικής κοινότητας σε όλο τον κόσμο, με τις Διεθνείς Συνόδους του ΟΗΕ για το Περιβάλλον: 1) το 1972 στη Στοκχόλμη, 2) το1992 στο Ρίο, 3) το 1997 στο Κιότο, 4) το 2002 στο Γιοχάνεσμπουργκ, 5) το 2009 στην Κοπεγχάγη 6) και το 2015 με τη Σύνοδο των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή στο Παρίσι. Στο Παρίσι τέθηκε ως στόχος της συμφωνία, ο περιορισμός της αύξησης της θερμοκρασίας της γης κάτω από τους 2o C σε σχέση με τα προβιομηχανικά επίπεδα.
· Από το 2000 μέχρι σήμερα η αύξηση έχει αποκτήσει υψηλότερους ρυθμούς ( 2 – 3 ppm το χρόνο) φτάνοντας το 2020 στα 420 ppm. Μια αύξηση κατά 50% από τα προβιομηχανικά επίπεδα.
Προβλέψεις – σενάρια
1. Εάν δεν μειωθούν οι εκπομπές του διοξειδίου του άνθρακα, η συγκέντρωσή του το 2050 θα ξεπεράσει τα 500 ppm με την υπερθέρμανση του πλανήτη να ξεπερνά τους 2ο C, με πιο έντονα τα ακραία καιρικά φαινόμενα, άνοδος της στάθμης της θάλασσας, μείωση βιοποικιλότητας και απειλές για την ανθρώπινη υγεία.
2. Εάν έχουμε μείωση των εκπομπών όπως προβλέπει η συμφωνία του Παρισιού. Η υπερθέρμανση θα περιοριστεί μεταξύ 1,5 και 2,0 ο C μέχρι το 2050.
Άρα ο στόχος, είναι στην καλύτερη περίπτωση να κρατήσουμε την αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη μέχρι τους 2,0 ο C και φυσικά εάν όλα τα κράτη τηρήσουν την υποχρέωση να εφαρμόσουν τη δέσμευση που ανέλαβαν. Είναι γνωστή η απόφαση του Προέδρου των ΗΠΑ Ντόναλ Τραμπ το 2017, ότι δεν δεσμεύεται από την υπογραφή του Μπαράκ Ομπάμα για την αναγνώριση της συμφωνίας του Παρισιού. Στη συνέχεια βέβαια ανακλήθηκε η απόφαση αυτή από τον Τζο Μπάιντεν το 2021. Για τη Μεσόγειο η ξηρασία, τα έντονα καιρικά φαινόμενα, ο καύσωνας με όλα τα επακόλουθα, θα συνεχίζονται και ενδεχομένως εντονότερα για πολλές δεκαετίες, στην καλύτερη περίπτωση.
Εύλογα γεννιέται το ερώτημα. Εκτός από τη ζέστη, τι επιπτώσεις θα έχουμε στην περιοχή μας και εμείς τι μέτρα πρέπει να πάρουμε;
Επιπτώσεις:
1. Μείωση υδάτινων πόρων, ξηρασία, προβλήματα στη γεωργία και ανεπάρκεια σε πόσιμο νερό για την κάλυψη των αναγκών του πληθυσμού.
2. Υφαλμύρωση των υπόγειων υδάτων λόγω της ανόδου της στάθμης της θάλασσας και της υπεράντλησης. Ο σχηματισμός του υπόγειου υδροφόρου ορίζοντα έγινε σε περιόδους μεγάλων βροχοπτώσεων, που κράτησε εκατοντάδες και σε μερικές περιπτώσεις χιλιάδες χρόνια και όπως γίνεται αντιληπτό δεν θα επανέλθει στο εγγύς μέλλον.
3. Αύξηση της στάθμης της θάλασσας με διάβρωση των ακτών, πλημμύρες σε παράκτιους οικισμούς και τουριστικές εγκαταστάσεις.
4. Αναγκαστική αναπροσαρμογή των καλλιεργειών και αναζήτηση νέων πηγών για νερό άρδευσης.
5. Μείωση της βιοποικιλότητας, δάση και υγρότοποι θα μειωθούν και είδη που σήμερα καλλιεργούνται θα εξαφανιστούν.
6. Αυξημένοι κίνδυνοι για δασικές πυρκαγιές κάτι συνηθισμένο πια σε Ελλάδα – Ισπανία – Ιταλία – Τουρκία – Κύπρο. Εκεί δηλαδή που υπάρχουν ακόμη δάση.
7. Τα προβλήματα δημόσιας υγεία, με περιστατικά θερμοπληξίας στον ευάλωτο πληθυσμό και στην εξάπλωση επιδημιών, που μεταδίδονται με τα κουνούπια.
8. Αλλαγή του σημερινού μοντέλου τουρισμού, αφού λόγω των υψηλών θερμοκρασιών Ιούλιο – Αύγουστο δεν θα προτιμώνται οι περιοχές της Μεσογείου.
9. Αύξηση των μεταναστευτικών ροών από χώρες που ήδη πλήττονται με υψηλές θερμοκρασίες, θα αναγκάσει τον πληθυσμό να μετακινηθεί Βορειότερα.
Γιατί η άνοδος της θερμοκρασίας περιορίζει τις υδατοπτώσεις στην περιοχή της Μεσογείου;
Εδώ και 2,5 δισεκατομμύρια χρόνια, όταν σχηματίστηκαν οι θάλασσες και οι ωκεανοί, η ποσότητα του νερού στη γη παραμένει σχεδόν ίδια. Με τον κύκλο του νερού, έχουμε εξάτμιση του νερού από ωκεανούς, θάλασσες, λίμνες και ποτάμια, οι υδρατμοί ανεβαίνουν, μετακινούνται ανάλογα με τη φορά του ανέμου και όταν
ψυχθούν υγροποιούνται και δημιουργούν τη βροχή. Με την αύξηση της θερμοκρασίας στις θάλασσες αυξάνεται και η ποσότητα των υδρατμών που δημιουργούνται με αποτέλεσμα μεγαλύτερες ποσότητες νερού να ανεβαίνουν στην ατμόσφαιρα και να έχουμε πιο έντονες βροχοπτώσεις, με τη διαφορά ότι κατά κανόνα αυτά τα μέτωπα κινούνται προς τα βόρεια, όπου οι θερμοκρασίες είναι χαμηλότερες, αφού οι υψηλές θερμοκρασίες στην περιοχή μας, με την Κλιματική Αλλαγή, γίνονται ακόμη πιο υψηλές.
Με τις σημερινές συνθήκες και σύμφωνα με τις επιστημονικές αναλύσεις δεν πρόκειται να επανέλθουμε στις καιρικές συνθήκες του 1950, μέχρι το τέλος του αιώνα που διανύουμε.
Πως αντέδρασαν και αντιδρούν οι χώρες της Μεσογείου;
Το βασικότερο πρόβλημα που έχουν να αντιμετωπίσουν οι χώρες της Μεσογείου, εκτός από τους καύσωνες, είναι η λειψυδρία. Ανεπαρκής ποσότητα νερού τόσο για ανθρώπινη κατανάλωση όσο και για τη γεωργία.
Με την εμφάνιση του προβλήματος, οι συστάσεις της Υπηρεσίας Περιβάλλοντος των Ηνωμένων Εθνών ήταν η κατασκευή φραγμάτων και η ανακύκλωση του νερού.
Πράγματι οι περισσότερες χώρες όπως και η χώρα μας, κατασκεύασαν μεγάλα φράγματα και για αρκετά χρόνια κάλυψαν τις ανάγκες τους.
Με την εξέλιξη του φαινομένου της κλιματικής αλλαγής, τα φράγματα δεν έχουν την επιθυμητή πληρότητα, δημιουργήθηκε έτσι η ανάγκη ανακύκλωσης του νερού και η αφαλάτωση του θαλασσινού νερού, για της περιοχές που είχαν πρόσβαση στη θάλασσα.
Ανακύκλωση του νερού για στήριξη της γεωργίας στις χώρες της Μεσογείου
Αφαλάτωση θαλασσινού νερού
Με την εξέλιξη της Κλιματικής Αλλαγής τα φράγματα αποδείχθηκαν χρήσιμα μεν ανεπαρκή δε. Για να καλύψουν τις ανάγκες μιας σύγχρονης κοινωνίας, οι χώρες της Μεσογείου έχοντας πρόσβαση στη θάλασσα, προχώρησαν σε εγκατάσταση μονάδων αφαλάτωσης. Η χώρα μας είναι μακράν τελευταία.
Πιστεύω ότι η χώρα μας και πρωτίστως τα μεγάλα νησιά, στα οποία συγκαταλέγεται η Κρήτη και η Ρόδος, έχουν καθυστερήσει πολύ. Τα παραπάνω δεδομένα δείχνουν ένα επικίνδυνο εφησυχασμό. Οι μελέτες πρέπει να γίνουν και να τρέξουν άμεσα με διαδικασία έκτακτης ανάγκης, για να διασφαλίσουμε τόσο την ύδρευση όσο και την άρδευση πριν είναι αργά. Δύο συνεχόμενα χρόνια ανομβρίας δεν μπορεί να αντέξει η Ρόδος. Η ανακύκλωση του νερού για τη γεωργία και οι αφαλατώσεις για την κάλυψη των αναγκών σε νερό ανθρώπινης κατανάλωσης δεν μπορούν να περιμένουν.
Εκτός από Λιτανείες χρειάζονται άμεσα και έργα.
