Για πολλά χρόνια η Σουηδία ήταν μία από τις χώρες με το πιο γενναιόδωρο σύστημα παροχής ασύλου, φιλοξενώντας αναλογικά σχεδόν διπλάσιο αριθμό προσφύγων από ότι οι υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες. Όλα συνέβαιναν ως εάν οι ιδέες και τα ιδανικά της ανεκτικότητας και της φιλοξενίας να ήταν βαθειά ριζωμένα στην σκανδιναβική κοινωνία. Όταν το ακροδεξιό κόμμα των Σουηδών Δημοκρατών εισήλθε στο κοινοβούλιο της χώρας το 2010 με ποσοστό 5.7%, οι περισσότεροι αναλυτές έκαναν λόγο για ένα περιθωριακό και παροδικό φαινόμενο. Έξι χρόνια μετά, οι δημοσκοπήσεις τους δείχνουν να «φλερτάρουν» με το ψυχολογικό όριο του 20%, λίγο πίσω από το ιστορικό σοσιαλδημοκρατικό κόμμα της χώρας. Την ίδια στιγμή, οι εικόνες που δόθηκαν στη δημοσιότητα από τα μέσα ενημέρωσης της χώρας το περασμένο Σάββατο, με μασκοφόρους άνδρες να κυκλοφορούν στο μετρό της Στοκχόλμης απειλώντας ότι θα «τιμωρήσουν» τα παιδιά των προσφύγων, δεν αφήνουν πολλά περιθώρια για παρερμηνείες.
Η Σουηδία ωστόσο δεν αποτελεί εξαιρετική περίπτωση. Απεικονίζει με τον καλύτερο τρόπο το πως «το φάντασμα της ακροδεξιάς» κατάφερε και πάλι να βρεθεί πάνω από τους ουρανούς της Ευρώπης. Τα εντυπωσιακά ποσοστά του Εθνικού Μετώπου και της Μαρίν Λεπέν στις γαλλικές περιφερειακές εκλογές, η Λίγκα του Βορρά στην Ιταλία, η θεαματική άνοδος του κόμματος των Ελευθέρων στην Αυστρία, τα ποσοστά που καταγράφει το κόμμα «Εναλλακτική για τη Γερμανία» (AfD), συνθέτουν -παρά τις επιμέρους διαφορές τους- το μωσαϊκό αυτού που ο Economist αποκάλεσε με αρκετή δόση ειρωνείας και με μια σαφώς «αμερικανική» ματιά… «Οι Τραμπ της Ευρώπης».
Η προσφυγική κρίση ως «πολιτικό δώρο»
Η παρουσία των ακροδεξιών, ξενοφοβικών ή υπερσυντηρητικών κομμάτων δεν αποτελεί εντούτοις νέο φαινόμενο στην Ευρώπη. Όπως σημειώνει ο Economist, πολλά από τα ακροδεξιά κόμματα που εμφανίζονται σήμερα στο προσκήνιο έχουν τις απαρχές τους στη δεκαετία του 1990, σε μια περίοδο που η γηραιά ήπειρος άρχισε για πρώτη φορά να συζητά δύσκολα ζητήματα που αφορούσαν τις σχέσεις με την Ανατολή και τις αντιφάσεις της ευρωπαϊκής ενσωμάτωσης, με την πορεία τους να σημειώνει ωστόσο σημαντική καμπή την επόμενη δεκαετία. Η οικονομική κρίση αλλά κυρίως η πρωτοφανής προσφυγική κρίση έδωσαν μια νέα ώθηση στην υπερσυντηρητική ατζέντα αυτών των κομμάτων, τα οποία κατάφεραν με στρατηγικές κινήσεις να διακρίνουν και να εκμεταλλευτούν τα κενά και τις αντιφάσεις της ευρωπαϊκής και της εκάστοτε εθνικής πολιτικής.
Σύμφωνα με τα στοιχεία που έδωσε στη δημοσιότητα η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ στο τέλος της περασμένης χρονιάς, τουλάχιστον 700.000 πρόσφυγες κατευθύνθηκαν το 2015 προς την Ευρώπη. Και παρά τις περί του αντιθέτου «κορώνες», το προσφυγικό φαίνεται ότι γίνεται αντιληπτό από την ευρωπαϊκή ακροδεξιά σαν ένα είδος «πολιτικού δώρου». Ενός «δώρου» που θα της επιτρέψει να κεφαλαιοποιήσει πολιτικά το φόβο του εκλογικού σώματος, επικαλούμενη την απειλή της εθνικής ταυτότητας.
«Το να παίξεις με το αντι-μεταναστευτικό αίσθημα είναι πολύ εύκολο και πολύ ανησυχητικό. Παρά το γεγονός ότι αυτά τα κόμματα δεν έχουν την εξουσία, είναι πάρα πολύ αποτελεσματικά στο να καθορίζουν την πολιτική ατζέντα» ανέφερε ο καθηγητής ευρωπαϊκής πολιτικής της Νέας Υόρκης Martin Schain σε αμερικανικό δίκτυο. Σε μια εξίσου ενδιαφέρουσα ανάλυση στους Νew Υork Τimes, o David Kirkpatrick υπογραμμίζει πως -παρά τις διαφορές τους- τα περισσότερα από αυτά τα κόμματα έχτισαν μέχρι πρότινος την υποστήριξη τους σε ένα κράμα προστατευτισμού και οικονομικού εθνικισμού, απευθυνόμενα στις εργατικές τάξεις που ένιωθαν ότι τα παραδοσιακά κόμματα τους είχαν ξεχάσει.
Η προσφυγική κρίση έδωσε ωστόσο μια νέα δυναμική στην στρατηγική τους που βασίζεται στη σύνδεση της οικονομικής ανασφάλειας με την ανάγκη επαναφοράς μιας ισχυρής εθνικής πολιτικής και την αντιμεταναστευτική ρητορική. Τα παραδείγματα περισσεύουν. Πριν από μερικές ημέρες η Φραόυκε Πέτρι, επικεφαλής του γερμανικού AfD, απαντώντας στην ερώτηση «πώς θα πρέπει να αντιδράσει ένας αστυνομικός στα σύνορα, όταν οι πρόσφυγες εισέρχονται παρανόμως στη χώρα;», δήλωσε τα εξής: «Θα πρέπει να αποτρέψει την παράνομη είσοδο στα σύνορα, στην ανάγκη θα πρέπει να κάνει χρήση του όπλου του. Αυτό προβλέπει ο νόμος. Κανένας αστυνομικός δεν θέλει να πυροβολήσει έναν πρόσφυγα. Αλλά η χρήση όπλου αποτελεί την έσχατη λύση». Μία ημέρα μετά, στα καθ’ημάς, η Χρυσή Αυγή πραγματοποιούσε τη δική της «επίδειξη» με συγκέντρωση έξω από τα γραφεία της, όπου ο Ν. Μιχαλολιάκος χαιρετούσε ναζιστικά.
Η ακροδεξιά οργανώνεται και γιορτάζει το τέλος της Σένγκεν
Την περασμένη εβδομάδα, αρκετοί ηγέτες της ευρωπαϊκής ακροδεξιάς συναντήθηκαν στο Μιλάνο της Ιταλίας για να συμμετάσχουν στο πρώτο συνέδριο της νέας πολιτικής ομάδας που συνέστησαν τον Ιούλιο του 2015 στο ευρωκοινοβούλιο ονόματι «Η Ευρώπη των Εθνών και της Ελευθερίας». Εκπεφρασμένος στόχος των συμμετεχόντων να «σώσουν την Ευρώπη από τον εαυτό της». Πέραν όμως των μεγαλόστομων διακηρύξεων, οι συζητήσεις επικεντρώθηκαν σε ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον αλλά και άκρως επικίνδυνο ζήτημα πολιτικής στρατηγικής.
Όπως αναφέρει χαρακτηριστικά το Politico, η ακροδεξιά βλέπει τις συσσωρευμένες κρίσεις που πλήττουν την Ευρωπαϊκή Ένωση -και ειδικότερα το ενδεχόμενο κατάρρευσης της ζώνης Σένγκεν και τις συζητήσεις γύρω από το Brexit- ως μιας πρώτης τάξεως ευκαιρία όχι πια μόνο για να μετατοπίσει την πολιτική συζήτηση σε μια υπερσυντηρητική κατεύθυνση, αλλά και για να μετατρέψει την αυξανόμενη δημοφιλία της σε πραγματική πολιτική εξουσία. «Επιτέλους η Σένγκεν είναι νεκρή και η Ευρωπαϊκή Ένωση διαλύεται», δήλωσε χαρακτηριστικά η επικεφαλής του γαλλικού Εθνικού Μετώπου κατά τη διάρκεια του συνεδρίου. Οι επιμέρους συζητήσεις περιστράφηκαν, μεταξύ άλλων, γύρω από τις σεξουαλικές επιθέσεις σε γυναίκες στην Κολωνία -οι οποίες θεωρήθηκαν ως απόδειξη της αποτυχίας της ευρωπαϊκής και ιδίως της γερμανικής πολιτικής στο προσφυγικό- ενώ ιδιαίτερη αναφορά έγινε και στην Άγκελα Μέρκελ που, όπως υποστήριξε η Λεπέν, οδηγεί στην «ισλαμοποίηση της Ευρώπης».
Η επικεφαλής του Εθνικού Μετώπου έχασε στις γαλλικές περιφερειακές εκλογές του περασμένου Δεκεμβρίου την ευκαιρία να αναλάβει για πρώτη φορά μια θέση εξουσίας. Εάν όμως το «φάντασμα της ακροδεξιάς» και οι αιτίες που το γεννούν δεν αντιμετωπιστούν με σοβαρότητα και με μία αίσθηση επείγοντος από τις ευρωπαϊκές ηγεσίες, τότε το εφιαλτικό σενάριο στο οποίο ένα από αυτά τα κόμματα μπορεί να κερδίσει την εξουσία για να «σώσει την Ευρώπη από τον εαυτό της» ενδεχομένως να μην είναι μακρινό.
thetoc.gr
