• Ο διευθυντής του ιστορικού Λυκείου Κωνσταντινούπολης, Άρχοντας Μ. Ρεφερενδάριος της ΜΧΕ, μιλάει για τη λειτουργία του ρωμέικου ιδρύματος που συμπλήρωσε 131 χρόνια ζωής • Για να διευθύνεις το ΖΩΓΡΑΦΕΙΟ ΣΧΟΛΕΙΟ, πρέπει να είσαι πρώτα και πάνω από όλα άριστος χειριστής των ισορροπιών των σχέσεων των δύο κρατών, των δύο λαών
Ταξιδεύοντας προσφάτως στην πόλη των πόλεων, στην Κωνσταντινούπολη, είχα τη χαρά να συναντήσω τον διευθυντή του Ζωγραφείου Λυκείου κ. Γιάννη Δεμιρτζόγλου, σε ένα σχολείο από τα λίγα εναπομείναντα εκπαιδευτικά ιδρύματα που λειτουργούν εκεί. Το ιστορικό Ζωγράφειο Λύκειο βρίσκεται στο κέντρο της πόλης, στο Πέραν και τον κεντρικό δρόμο της Ιστικλάλ, σε ένα γραφικό σοκάκι. Το μοναδικής αρχιτεκτονικής σχολείο δεσπόζει επιβλητικό σε ένα κτήριο που αν σήμερα εντυπωσιάζει, τα χρόνια της ίδρυσής του σίγουρα θα ξεχώριζε ανάμεσα στα καλύτερα σχολεία της Ευρώπης.
Η συνέντευξη που ακολουθεί αποτελεί ένα ταξίδι στην καρδιά της ρωμέικης παιδείας, μέσα από τα λόγια του διευθυντή του κ. Δεμιρτζόγλου. Με μία πορεία που ξεπερνά τις τέσσερις δεκαετίες ως μαθητής, καθηγητής και διευθυντής, ο κ. Δεμιρτζόγλου μιλά με πάθος για το έργο του σχολείου, που εδώ και 131 χρόνια αποτελεί φάρο παιδείας και πολιτισμού. Σε ένα περιβάλλον όπου η ελληνική ομογένεια αντιμετωπίζει τη συρρίκνωση, οι προσπάθειες για τη διατήρηση της ελληνικής γλώσσας, της παράδοσης και της πολιτιστικής ταυτότητας είναι περισσότερο από ποτέ επιτακτικές.
Η συνέντευξη αποτυπώνει τις προκλήσεις, τα όνειρα, τις επιτυχίες αλλά και την καθημερινή αφοσίωση που απαιτεί η λειτουργία ενός τέτοιου ιδρύματος, ενώ ταυτόχρονα προσφέρει μία σπάνια ματιά στις ισορροπίες μεταξύ δύο κόσμων – εκείνου της ελληνικής παράδοσης και της σύγχρονης Κωνσταντινούπολης.
Αναλυτικά η συνέντευξη:
• Στο ιστορικό Ζωγράφειο, έχετε περάσει κ. Δεμιρτζόγλου από όλες τις βαθμίδες, ως μαθητής, καθηγητής και διευθυντής, για πάνω από τέσσερις δεκαετίες και είστε ο 12ος κατά σειρά από ιδρύσεώς του που έχει αναλάβει τη διεύθυνση. Αυτονόητος ο συνειρμός ότι έχει σημαδέψει καθοριστικά τη ζωή σας και αντιλαμβάνομαι ότι παλεύετε σκληρά να το κρατήσετε ζωντανό, ώστε να συνεχίσει τη λειτουργία του. Πόσο εύκολο είναι όταν οι ομογενείς, αλλά και οι ορθόδοξοι της Πόλης συρρικνώνονται;
Δεν είναι καθόλου εύκολη και διόλου αυτονόητη κα Παμπρή, η προσπάθεια να εξασφαλισθεί η συνέχιση του Ζωγραφείου Σχολείου. Με αυταπάρνηση, προσωπικές θυσίες όλων των στελεχών του Ζωγραφείου, δηλαδή τόσο του εκπαιδευτικού προσωπικού του, όσο και της Εφορείας του Σταυροδρομίου και του Ιδρυτή του, συνεχίζουμε να κρατάμε το σχολείο μας ανοιχτό, έναν φάρο παιδείας και πολιτισμού που διασχίζει τους αιώνες με το κεφάλι ψηλά. Οι επιτυχίες μας στις εισαγωγικές εξετάσεις σε Τουρκία και Ελλάδα, η ποιότητα των μαθημάτων και των εκπαιδευτικών μας, οι εκδηλώσεις, τα Διεθνή Μαθητικά Συνέδρια Λογοτεχνίας, οι συναυλίες, οι συνεργασίες με σχολεία του εξωτερικού συμβάλλουν στις προσπάθειές μας και αποτελούν εχέγγυο, για να έρθουν νέοι μαθητές. Και νομίζω ότι τα καταφέρνουμε, τηρουμένων των αναλογιών, αν σκεφθεί κανείς ότι ο πληθυσμός των Ορθοδόξων Ρωμιών της Πόλης βαίνει μειωτικά και η ανάσχεση αυτής της συρρίκνωσης είναι το μεγαλύτερο ζητούμενο για τη ρωμιοσύνη στην Πόλη.
• Διάβαζα σε μία συνέντευξή σας, ότι όταν αναλάβατε προ σχεδόν 30 ετών τη διεύθυνση του σχολείου, οι Κασσάνδρες έλεγαν ότι σε δύο το πολύ χρόνια το Ζωγράφειο θα κλείσει, αλλά συνεχίζεται και με σταθερό αριθμό μαθητών…Άρα κάθε χρόνος που περνάει είναι και μία νίκη;
Κάθε μέρα λειτουργίας στο Ζωγράφειο και στα ρωμέικα εκπαιδευτικά ιδρύματα στην Πόλη, είναι μία μέρα νίκης. Και φθάσαμε τα 131 χρόνια φέτος. Από τα χαράματα ξεκινάει το πουλμανάκι του σχολείου να πάει σε όλες τις άκρες της Πόλης, να μαζέψει τους μαθητές στο Τουρνατσίμπασι σοκάκι.
Όταν ήμουν νεότερος τα χρόνια που πρωτοανέλαβα είχα μεγαλύτερη αγωνία για το αύριο του σχολείου. Κάθε καλοκαίρι διέκοπτα τις μετρημένες ημέρες των θερινών διακοπών μου, για να βρω χορηγούς, που θα εξασφάλιζαν τη λειτουργία του σχολείου για άλλη μια χρονιά.
Τώρα το πήρα απόφαση. Όπως μας διδάσκει η ιστορία, τα σχολεία αυτά έμειναν ανοιχτά σε δυσκολότερους καιρούς. Άντεξαν πολέμους, Σεπτεμβριανά, Απελάσεις, σεισμούς, λιμούς και καταποντισμούς.
Σήμερα έχω την πεποίθηση ότι το Ζωγράφειο θα υπάρχει και μετά από εμάς. Είναι αδύνατο να σβήσει αυτός ο φάρος παιδείας. Εύχομαι και ο/η διάδοχος μου σε λίγα χρόνια να μπει με δύναμη στη διεύθυνση του σχολείου και να καταφέρει να το αναδείξει ακόμη πιο πολύ.
Τα σχολεία μας είναι τα ζωντανά κύτταρα της παιδείας και του πολιτισμού μας. Οι μαθητές και οι μαθήτριές μας συμμετέχουν με επιτυχία σε διεθνή συνέδρια, σε διαγωνισμούς, σε ευρωπαϊκά προγράμματα ανταλλαγών, σε καλλιτεχνικές εκδηλώσεις. Συναναστρέφονται συνομήλικούς τους από την Ελλάδα και τον κόσμο. Επικοινωνούν μαζί τους και συνεργάζονται. Διακρίνονται και εισπράττουν το πιο τρελό χειροκρότημα. Διευρύνουν τους ορίζοντές τους. Καλλιεργούν την ελληνομάθεια και τη γλωσσομάθεια. Συνεχίζουν τις παραδόσεις και τα έθιμα. Γεμίζουν τις εκκλησίες και τα αναλόγια. Είναι η δύναμή μας. Είναι η συνέχειά μας! Με κάθε θυσία πρέπει να διατηρήσουμε άσβεστη την εστία των σχολείων. Εκεί επωάζεται η ελπίδα. Γνωρίζω ότι κάποιοι μάς θεωρούν ρομαντικούς και αιθεροβάμονες. Εγώ θα μας έλεγα πιστούς! Πιστούς και ιδεολόγους! Συνεχιστές μιας μεγάλης κληρονομιάς και ταπεινούς εργάτες της Ορθοδοξίας και της Ρωμιοσύνης.
• Στο Ζωγράφειο πόσοι μαθητές φοιτούν φέτος – παιδιά της ομογένειας, Ελλήνων κρατικών αξιωματούχων, μεικτών γάμων, αλλά και από την Αντιόχεια και πόσοι είναι οι εκπαιδευτικοί;
74 μαθητές και μαθήτριες φοιτούν σήμερα στο Ζωγράφειο. Συνηθίζω να λέω ότι η δύναμη των μαθητών των σχολείων μας, θυμίζει το καρδιογράφημα. Όσο υπάρχει παλμός δεν φοβόμαστε. Όσο υπάρχουν παιδιά, η ευθύνη μας μεγαλώνει. Η ζωή συνεχίζεται με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Συνεχίζουμε να δίνουμε το μήνυμα ζωής, ύπαρξης και ελπίδας.
• Τι σημαίνει Ζωγράφειο για τον ελληνισμό και τη διατήρηση της γλώσσας;
Το Ζωγράφειο κάνει γνωστή την παρουσία της ρωμέικης εκπαίδευσης στην Πόλη σε όλα τα μήκη και πλάτη της Γης. Παίρνουμε μέρος σε διεθνή συνέδρια, σε συναντήσεις μαθητών σχολείων στην Ευρώπη, στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, στην Ελλάδα, στη Μαθητιάδα, στους Αγώνες Τέχνης στη Θεσσαλονίκη, όπου έρχονται σχολεία από όλο τον ελληνισμό. Στο Ζωγράφειο προσπαθούμε να μιλάμε τη γλώσσα του γένους μας, να συντηρούμε στα σπίτια μας την ελληνική γλώσσα, κάθε στιγμή. Με τον κινηματογράφο, το θέατρο, τις λογοτεχνικές μας παρουσιάσεις, τους χορούς και τις χορωδίες μας αναπτύσσουμε τον ελληνικό λόγο μέσα στα εκατομμύρια των Τούρκων πολιτών. Μιλάμε, τραγουδάμε, χορεύουμε και προάγουμε την ελληνική γλώσσα, τα έθιμα μας…
• Αντιλαμβάνομαι ότι το να διευθύνεις ένα εμβληματικό σχολείο, όπως το Ζωγράφειο, πέραν από το εκπαιδευτικό του σκέλος, απαιτεί και διπλωματική διάσταση;
Ως διευθυντής του ΖΩΓΡΑΦΕΙΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ, πρέπει να είσαι πρώτα και πάνω από όλα άριστος χειριστής των ισορροπιών των σχέσεων των δύο κρατών, των δύο λαών. Με το ακορντεόν, το τραγούδι, τη λογοτεχνία, τα βραβεία και τα διπλώματα σε όποιον περνά από το σχολείο μας, με το ζεστό φαγητό κάθε μεσημέρι σε όποιον το έχει ανάγκη, παράγουμε πολιτιστική και εκπαιδευτική διπλωματία. Ανοίγουμε δρόμους φιλίας των δύο λαών. Και πολλές φορές συνθλίβονται οι σκέψεις και τα συναισθήματά μας από τις εντάσεις των δύο κρατών. Το χαμόγελο όμως των παιδιών και η προσήλωση στο χρέος μας είναι η δύναμή μας.
• Ποιες ήταν οι στιγμές που μένουν ανεξίτηλες στη μνήμη σας από τη θητεία σας, από μικρό παιδί μέχρι σήμερα στο Ζωγράφειο;
Οι καθηγητές και δάσκαλοί μου, ο Μούτσογλου, ο Φραγκόπουλος, ο Αρσενιάδης, ο Αλεξανδρίδης, ο Κασαπίδης αλλά και οι συμμαθητές μου που φύγαν από την Πόλη και τη ζωή, είναι συνεχώς στη μνήμη μου. Εδώ θυμάμαι κάθε στιγμή ως μαθητής, κάθε στιγμή ως καθηγητής του και διευθυντής του. Από 12 χρονών ανεβοκατεβαίνω τις σκάλες του Ζωγραφείου. Γεμάτος μνήμες, θύμησες αλλά και όνειρα και ευθύνες. Συνοδοιπόροι και συμπαραστάτες μου οι συνεργάτες μου, οι μαθητές μου, οι απόφοιτοι και φίλοι του Ζωγραφείου, ο πρόεδρος της Κοινότητας Σταυροδρομίου, κ. Γιώργος Παπαλιάρης, ο εκπρόσωπος Ιδρυτού κ. Στράτος Δολτσινιάδης, τα τελευταία χρόνια ο μαθητής μου και δημοσιογράφος Μανώλης Κωστίδης, η οικογένειά μου αλλά και ο κάθε επισκέπτης που περνά το κατώφλι του Ζωγραφείου, στέλνει ένα μήνυμα ή τηλεφωνεί.
• Τα ήρεμα νερά στο Αιγαίο, η ανάπτυξη και του συστήματος visa at the gate για τους Τούρκους επισκέπτες έχουν δημιουργήσει καλό κλίμα και αισιοδοξία ανάμεσα σε Ελλάδα και Τουρκία. Θα μπορούσε με βάση και τις εξελίξεις να αναπτυχθεί περισσότερο η ελληνική κοινότητα στην Πόλη;
Η ελληνική κοινότητα μπορεί να αναπτυχθεί, αν δοθούν πραγματικά κίνητρα στους Ρωμιούς της Πόλης να ξαναγυρίσουν στην Πόλη. Η οικονομία δημιούργησε την Κωνσταντινούπολη ως μεγαλούπολη και σταυροδρόμι πολιτισμών, η οικονομία μπορεί να ξαναφουντώσει τη Ρωμιοσύνη στην Πόλη. Πρέπει να συγκρατηθεί ο ξενιτεμός των νέων Ρωμιών της Πόλης προς την Ελλάδα και αλλού στο εξωτερικό. Οι ρωμέικες κοινότητες, τα σχολεία, το Φανάρι προσπαθούν να κρατήσουν τους νέους και τις νέες στην Πόλη με κίνητρα επαγγελματικά ή υποτροφίες. Να μείνουν στην Πόλη και να στήσουν τις ζωές τους.
• Ένα από τα «ταμπού» του παρελθόντος ήταν η βυζαντινή ιστορία, την οποία βιώνει ο επισκέπτης στην Κωνσταντινούπολη. Έχει αλλάξει αυτό σήμερα ή παραμένει ένα δύσκολο κεφάλαιο;
Η Πόλη είναι μία συνεχής, αδιάλειπτη βυζαντινή μαρτυρία. Τα τείχη της πόλης, τα μνημεία, τα παλάτια, τα έθιμα και τα ήθη συνεχίζονται στο διάβα των καιρών. Και οι Τούρκοι αναγνωρίζουν την παρουσία του Βυζαντίου στην περιοχή και θα έλεγα ότι τα τελευταία χρόνια προσπαθούν να την αναδείξουν. Πραγματοποιούνται εκθέσεις, εκδόσεις, εκδηλώσεις αλλά και πολλές ανακαινίσεις μνημείων που αναδεικνύουν το βυζαντινό παρελθόν της Πόλης. Το αποτύπωμα του Βυζαντίου είναι ανεξίτηλο.
