Το περιβάλλον είναι σύμφυτο με την ίδια την ύπαρξή μας, με την ποιότητα της ζωής μας και επηρεάζει άμεσα την υγεία μας, ενώ παράλληλα οι υπηρεσίες των οικοσυστημάτων και οι πράσινες υποδομές μας προσφέρουν ανεκτίμητες υπηρεσιες για την οικολογική ισορροπία του πλανήτη και την προστασία της βιοποικιλοτητας και του κλίματος.
Το περιβάλλον είναι ένα διαχρονικό αγαθό, δεν γνωρίζει σύνορα και συνδέεται με την αρχή της αειφορίας, της υποχρέωσης της παρούσας γενιάς να το παραδώσει στις επόμενες στην ίδια και – σύμφωνα με την ΕΕ – σε καλύτερη κατάσταση. Στη Χώρα μας οφείλουμε να το προστατέψουμε ως κόρη οφθαλμού. Συνδέεται με την υγεία μας και και με τη μείωση του κόστους ιατροφαρμακευτικής περιθαλψης λόγω νοσημάτων που οφείλονται στην περιβαλλοντική ρύπανση. Συνδέεται και με την πολιτισμική μας κληρονομιά, την ιστορία μας και με την ποιότητα των τουριστικών υπηρεσιών που προσφέρουμε ως χώρα, με τον τουρισμό ως κλάδο της βαριάς μας βιομηχανίας. Δυστυχώς η κλιματική αλλαγή μας επηρεάζει όλους και ειδικότερα τις παράκτιές μας περιοχές – τις εκτενέστερες στην ΕΕ – και τα νησιά μας που χρειάζονται ειδική μέριμνα και μέτρα στήριξης και προστασίας. Ο κίνδυνος λειψυδρίας, ερημοποίησης αλλά και πλημμυρών είναι εμφανής. Κάθε νησί είναι ένα αυτοτελές οικοσύστημα που πρέπει να διαχειριστεί αειφόρα τους πόρους του, τα απόβλητα και τα λύμματα του και να εκπονήσει σχέδιο προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή και αντιμετώπισης των κινδύνων από πλημύρες.
Η Χώρα μας δυστυχώς δεν φημίζεται για τις περιβαλλοντικές της επιδόσεις. Εξακολουθεί να πληρώνει πρόστιμα στην ΕΕ για περιβαλλοντικές παραβιάσεις, δεν έχει ολοκληρωμένη περιβαλλοντική στρατηγική και δεν αξιοποίησε την κυκλική οικονομία. Υστερεί εξάλλου και στη διαχείριση και λειτουργία των προστατευόμενων περιοχών του Δικτύου Natura 2000.
Για κάθε Χώρο ανεξέλεγκτης διάθεσης αποβλήτων (ΧΑΔΑ), που δεν έχει κλείσει και αποκατασταθεί – υπάρχουν ακόμη 64- η Χώρα πληρώνει ως πρόστιμο στην ΕΕ 40 χιλιάδες ευρώ το εξάμηνο. Συνολικά για πρόσφατα περιβαλλοντικά πρόστιμα έχουν καταβληθεί μέχρι στιγμής 97 εκατομμύρια ευρώ που αφορούν:
– στην έλλειψη αποχετευτικών και Κεντρων επεξεργασιας λυμμάτων (ΚΕΛ) στην Ανατολική Αττική.
– στο Θριάσιο για ελλιπές δίκτυο και ανεπαρκή λειτουργία του ΚΕΛ.
– για την κακή διαχείριση επικίνδυνων αποβλήτων σε ολόκληρη την επικράτεια.
– και για τους ΧΑΔΑ.
Τα πρόστιμα θα εξακολουθούν να πληρώνονται μέχρι να επιτευχθεί πλήρης συμμόρφωση σε όλους τους ανωτέρω τομείς. Δεν είναι μόνο τα ποσά που τελικά πληρώνει ο Έλληνας φορολογούμενος – και όχι οι δήμοι όπως είχε προβλεφθεί με νομοθετική ρύθμιση επί υπουργίας Ραγκούση – αλλά και η κακή εικόνα της χώρας και οι επιπτώσεις στον τουρισμό. Διαδικασία παραβίασης έχει κινηθεί κατά της Χώρας και για κακή εφαρμογή της Οδηγίας για της πλημύρες σε ότι αφορά στην έλλειψη σχεδίων δράσης για την αντιμετώπιση των κινδύνων από πλημύρες. Η πλημμύρα της Μανδρας που προκάλεσε τεράστιες ζημιές αλλά και η πρόσφατη της Θεσσαλονίκης που αδρανοποίησε το δίκτυο ύδρευσης θα είχαν αποφευχθεί αν η Οδηγία είχε πληρως εφαρμοσθεί και αποτελούν χαρακτηριστική περίπτωση της ολιγωρίας κατά της οποίας η ΕΕ στρέφεται.
Σε ότι αφορά στην κυκλική οικονομία την οποία η Χώρα θα πρέπει να αξιοποιήσει στο έπακρο, και ειδικότερα στη νησιωτικοτητα, η ολιγωρία της κυβέρνησης να προβλέψει στη δέσμη της κυκλικής οικονομίας για τα απόβλητα ειδικές ρυθμίσεις για τα νησιά είναι πραγματικά αδικαιολόγητη.
Πρόσφατη δημοσίευση του Politico για τις επιδοσεις των κρατών μελών στην κυκλική οικονομία κατατάσσει δυστυχώς την Ελλάδα στην 26 θέση.
https://www.politico.eu/article/ranking-how-eu-countries-dhttps://www.politico.eu/article/ranking-how-eu-countries-do-with-the-circular-economy/o-with-the-circular-economy/
Εξάλλου η διετής έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (3/2/2017) «επισκόπηση της εφαρμογής της περιβαλλοντικής νομοθεσίας της ΕΕ» για την Ελλάδα, καταγράφει στον παρακάτω σύνδεσμο την κατάσταση εφαρμογής του περιβαλλοντικού δικαίου και εντοπίζει όλες τις αδυναμίες και ελλείψεις που για ένα παλιό κράτος μέλος της ΕΕ είναι πολλές και αδικαιολόγητες μιά που η ΕΕ διέθεσε μέχρι σήμερα τεράστια κονδύλια στη Χώρα με τα οποία θα έπρεπε ήδη να είχαν ολοκληρωθεί όλες οι απαραίτητες περιβαλλοντικές υποδομές για τις οποίες η Χώρα εξακολουθεί να πληρώνει πρόστιμα στην ΕΕ 38 χρόνια μετά την ένταξη της.
Στη νέα προγραμματική περίοδο 2021-2027, η πράσινη οικονομία, η οικονομία χαμηλού άνθρακα και βέβαια η κυκλική οικονομία θα αποτελέσουν σημαντικούς άξονες χρηματοδότησης από τα Ταμεία και Προγράμματα της ΕΕ. Η Χώρα μας που προβλέπεται να εισπράξει περισσότερα, λόγω των προβλημάτων της μετανάστευσης και της οικονομικής κρίσης, θα πρέπει να αξιοποιήσει έγκαιρα και ορθολογικά όλες τις δυνατότητες χρηματοδότησης και παράλληλα να εντείνει τις προσπάθειές της για μια «ανάπτυξη κυκλικής οικονομιας» – και στα νησιά – που θα δημιουργήσει θέσεις εργασίας, θα στηρίξει την επιχειρηματικότητα και την οικο-καινοτομία και θα μας επιτρέψει να συμμορφωθούμε με τις υποχρεώσεις έναντι της ΕΕ και να μην πληρώσουμε πρόστιμα στο μέλλον.
Παράλληλα θα πρέπει να αναπτύξουμε την περιβαλλοντική διπλωματία και τη διπλωματία κυκλικής οικονομίας στα Βαλκάνια και στη Μεσόγειο και να πρωτοστατήσουμε σε σχετικές πρωτοβουλίες από τις οποίες η Χώρα θα αναβαθμίσει την εικόνα της και θα ενισχύσει τη θέση της.
Σε ο,τι αφορά στη Ρόδο, είναι σημαντικό να αντιμετωπισθεί το πρόβλημα της διάβρωσης των ακτών και ιδίως της προστασίας τους. Η ρύπανση επίσης των θαλασσών από χερσαίες και υπεράκτιες πηγές θα πρέπει να αντιμετωπισθεί και να ενταθούν οι περιβαλλοντικές επιθεωρήσεις. Τέλος, θα πρέπει να αξιοποιηθεί και η λυματολάσπη του ΚΕΛ, ως προϊόν – στο πλαίσιο της κυκλικης οικονομιας – για παραγωγή κομπόστ ή βιοαερίου και να προωθηθούν παράλληλες δράσεις κυκλικής οικονομιας, όπως για παράδειγμα τα βιοαποβλητα/απόβλητα τροφών των ξενοδοχείων, που πρέπει να συλλέγονται χωριστά και να αξιοποιούνται ως προϊόν για παραγωγή βιοαερίου και κομπόστ.
Γιώργος Κρεμλής
Διευθυντής ε.τ.
Ευρωπαική Επιτροπή
Υπεύθυνος για θέματα κυκλικής οικονομίας στα νησιά
Πρόεδρος της Σύμβασης Espoo
