Άρθρο του Επιτρόπου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Συμβουλίου της Ευρώπης Νιλς Μούιζνιεκς
Επί πολλά χρόνια, οι ευρωπαϊκές χώρες λαμβάνουν προειδοποιήσεις για την ανεπάρκεια των συστημάτων μετανάστευσης και ασύλου. Σήμερα, λόγω των αυξημένων αφίξεων προσφύγων και τις συχνές τραγωδίες, το σύστημα φανερώνει όλες τις αδυναμίες του. Αλλά οι αφίξεις των προσφύγων δεν αποτελούν την πραγματική αιτία αυτής της κατάρρευσης. Η πραγματική αιτία είναι πολιτική.
Σύμφωνα με την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, περισσότερες από 430.000 αιτήσεις για άσυλο κατατέθηκαν στα κράτη – μέλη της ΕΕ από τον Ιανουάριο. Το 40% στη Γερμανία, ενώ η Ουγγαρία δέχθηκε το ένα τέταρτο των υπολοίπων.
Παρά τους 300.000 πρόσφυγες που έφθασαν στην Ιταλία και στην Ελλάδα από τον Ιανουάριο _ κυρίως Σύριοι που θα λάβουν άσυλο _ πολύ απέχουμε ακόμη από την πραγματική πίεση προσφυγικών αφίξεων που βιώνουν πολύ λιγότερο εύπορες και σταθερές χώρες όπως το Πακιστάν, ο Λίβανος και η Αιθιοπία ή ακόμη και η Τουρκία που φιλοξενεί σχεδόν 2 εκατ. σύριους πρόσφυγες.
Δυστυχώς, συχνά οι πολιτικοί αγνοούν τα γεγονότα. Με την λαμπρή εξαίρεση της Γερμανίας, στα περισσότερα κράτη της ΕΕ οι πολιτικοί ανταγωνίζονται μεταξύ τους στην αποστολή αρνητικών σημάτων προς το κοινό. Η Γαλλία και η Βρετανία _ στη δεύτερη, οι αιτήσεις για άσυλο παραμένουν σταθερές τα τελευταία χρόνια _ δεν κατόρθωσαν να βρουν καλύτερη λύση για τις ανάγκες των 3.000 μεταναστών που βρίσκονται στο Καλαί από το να στείλουν την αστυνομία και να δαπανήσουν χρήματα για να ενισχύσουν την αστυνόμευση. Στη Δανία _ όπου οι αιτήσεις ασύλου δεν αυξήθηκαν σημαντικά σε σχέση με το 2014 _ η Βουλή ενέκρινε την περασμένη Τετάρτη μείωση στα επιδόματα προς τους πρόσφυγες με την δηλωμένη πρόθεση να κάνει τη χώρα λιγότερο ελκυστική γι’ αυτούς. Στην Πολωνία _ όπου οι αιτήσεις για άσυλο το 2014 μειώθηκαν κατά 50% σε σχέση με το 2013 _ ο πρόεδρος καταφέρθηκε κατά της δυνατότητας να δεχθεί περισσότερους αιτούντες άσυλο, αν και ο αριθμός των αιτήσεων παρέμεινε χαμηλός το πρώτο μισό του 2015.
Με τις αιτήσεις για άσυλο να έχουν αυξηθεί κατακόρυφα και ελάχιστη βοήθεια από τους εταίρους στην ΕΕ, η Βουλγαρία και η Ουγγαρία επέλεξαν κακώς να σφραγίσουν τα σύνορά τους. Αυτή δεν είναι η σωστή απάντηση προς όσους ζητούν διεθνή προστασία. Αλλά η άβολη πολιτική αλήθεια είναι ότι αυτά αποτελούν απόρροια του ευρωπαϊκού συστήματος ασύλου το οποίο τιμωρεί τις χώρες που βρίσκονται στα σύνορα της Ευρώπης.
Το πραγματικό πρόβλημα δεν είναι η άφιξη των προσφύγων αλλά η ασύνδετη, σχεδόν υστερική απάντηση προς αυτή. Περισσότερο από προσφυγική, η παρούσα κρίση είναι πολιτική. Τα κράτη ζητούν λιγότερη Ευρώπη ενώ στην πραγματικότητα χρειαζόμαστε περισσότερη. Για να διασώσουμε την Ευρώπη της αλληλεγγύης και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, πρέπει να ξανασκεφτούμε πώς προσεγγίζουμε τη μετανάστευση.
Το πρώτο που πρέπει να κάνουμε είναι να αναθεωρήσουμε εκ βάθρων τον Κανονισμό του Δουβλίνου, έναν άδικο μηχανισμό που επιτρέπει στην πλειονότητα των κρατών – μελών της ΕΕ να ρίχνουν την ευθύνη του χειρισμού των αιτούντων άσυλο στις λίγες χώρες της πρώτης γραμμής, όπως η Βουλγαρία, η Ελλάδα, η Ουγγαρία, η Ιταλία, η Μάλτα και η Ισπανία. Η Γερμανία ανέστειλε πριν από μερικές μέρες την εφαρμογή του Κανονισμού του Δουβλίνου όσον αφορά τους σύριους πρόσφυγες. Η απόφαση αυτή πρέπει να επεκταθεί σε όλες τις κατηγορίες αιτούντων άσυλο και να εφαρμοστεί απ’ όλα τα κράτη – μέλη της ΕΕ.
Οι χώρες της ΕΕ και η ευρωπαϊκή Επιτροπή πρέπει να οικοδομήσουν ένα σύστημα στο οποίο τα κράτη – μέλη θα μοιράζονται δίκαια τους αιτούντες άσυλο με βάση της αρχές της αλληλεγγύης και της προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Αυτό θα συνέβαλε στη βελτίωση της προστασίας που παρέχει η Ευρώπη στους πρόσφυγες και, παράλληλα, θα ελάφραινε την πίεση προς ορισμένες χώρες της ΕΕ.
Την ίδια στιγμή, πρέπει να βελτιωθεί η συνεργασία με τις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων. Προς το παρόν, η ΕΕ τις πιέζει με διάφορους τρόπους προκειμένου να κρατούν μακριά τους αιτούντες άσυλο, επιλογή που ανάγκασε ορισμένες από αυτές να υιοθετήσουν παράνομα μέτρα, όπως η κατάσχεση των ταξιδιωτικών εγγράφων.
Η ΕΕ πρέπει να βοηθήσει τις χώρες αυτές να αναπτύξουν το σύστημα ασύλου τους και την δυνατότητά τους να φιλοξενούν πρόσφυγες σύμφωνα με τα ευρωπαϊκά πρότυπα. Αυτό όχι μόνο θα βοηθήσει να σωθούν ζωές αλλά και θα υλοποιήσει την υπόσχεση να «επιτευχθεί η μεγαλύτερη ενότητα» για την οποία συμφώνησαν όλα τα κράτη της ΕΕ και των Δυτικών Βαλκανίων όταν εντάχθηκαν στο Συμβούλιο της Ευρώπης.
Επιπλέον, τα ευρωπαϊκά κράτη πρέπει να παράσχουν περισσότερες νόμιμες οδούς για να φθάσουν οι πρόσφυγες στην Ευρώπη, για παράδειγμα χαλαρώνοντας τις ανθρωπιστικές βίζες και τους κανόνες για την οικογενειακή επανένωση. Αυτό όχι μόνο θα βοηθήσει τους πρόσφυγες να αποφύγουν επικίνδυνες χερσαίες και θαλάσσιες διαδρομές αλλά και θα αποδυναμώσει τους λαθρεμπόρους που ανθούν όταν οι περιορισμοί στη μετανάστευση είναι αυστηροί.
Η προστασία των προσφύγων αποτελεί ηθική και νομική υποχρέωση. Δεν είναι εύκολο έργο, αλλά ούτε και αδύνατο. Πρέπει να κάνουμε περισσότερα για να προστατεύσουμε όσους δραπετεύουν από πολέμους και διώξεις. Αν υπάρχει πολιτική βούληση, η Ευρώπη θα μπορέσει να μείνει πιστή στις αξίες της.
Το ΒΗΜΑ
