Ενα πρότυπο χωρικής οργάνωσης του τουριστικού κλάδου θα επιχειρήσει να διαμορφώσει το νέο Ειδικό Χωροταξικό Πλαίσιο για τον Τουρισμό, έργο που είχε ξεκινήσει τον Μάιο του 2018 αλλά «πάγωσε» λίγους μήνες μετά. Την Παρασκευή, ωστόσο, δόθηκε το σήμα για την έναρξη της δεύτερης φάσης, με τον υφυπουργό Περιβάλλοντος και Ενέργειας κ. Δημήτρη Οικονόμου να υπογράφει την εντολή έναρξης με στόχο να έχει ολοκληρωθεί στις αρχές του 2021.
Οι κατευθύνσεις που έχουν δοθεί στους μελετητές από την πολιτική ηγεσία του υπουργείου Περιβάλλοντος είναι σαφείς. Το νέο πλαίσιο πρέπει να στηρίζει τις επενδύσεις, την τοπική οικονομία καθώς και την προστασία του περιβάλλοντος και της πολιτιστικής κληρονομιάς. Και ως «εργαλεία» για την επίτευξη των συγκεκριμένων στόχων θα λειτουργήσουν τα κίνητρα που θα δοθούν σε όσους επενδύουν σε τουριστικές υποδομές αλλά και οι απαγορεύσεις που θα δείχνουν τους άξονες της τουριστικής ανάπτυξης για κάθε περιοχή της χώρας.
Το σκεπτικό είναι να δίνονται μπόνους προς δύο κατευθύνσεις: σε όσους αναβαθμίζουν το τουριστικό τους προϊόν και σε εκείνους που ακολουθούν πρότυπες πρακτικές όσον αφορά την προστασία του περιβάλλοντος. Για όσους συνδυάζουν ποιότητα και αειφορία η ανταμοιβή θα είναι μεγαλύτερη.
Πολεοδομικά κίνητρα
Από τα πιο δελεαστικά κίνητρα αναμένεται ότι θα είναι τα πολεοδομικά. Για παράδειγμα, θα προβλέπεται «επιδότηση» με έξτρα Συντελεστή Δόμησης ή δυνατότητα διαμόρφωσης επιπλέον κοινόχρηστων χώρων για όσους αναβαθμίζουν ποιοτικά τις ξενοδοχειακές τους μονάδες (π.χ. από τριών αστέρων σε πεντάστερο) ή μετατρέπουν υφιστάμενες τουριστικές εγκαταστάσεις σε «πράσινες» υποδομές.
Ανάλογα κίνητρα θα ισχύουν και για όσους κατασκευάζουν νέες, περιβαλλοντικά φιλικές τουριστικές εγκαταστάσεις, οι οποίες για παράδειγμα θα διαθέτουν υποδομές ανακύκλωσης απορριμμάτων και λυμάτων, θα είναι ενεργειακά αυτόνομες ή θα ακολουθούν πρόγραμμα εξοικονόμησης ενέργειας κ.λπ. Επίσης, ανταμοιβές θα υπάρχουν για την επανάχρηση αξιόλογων κτιρίων και τη μετατροπή τους σε παραδοσιακές ξενοδοχειακές μονάδες, αλλά και για την απόσυρση απαξιωμένων ή εγκαταλελειμμένων παλαιών μονάδων, π.χ. με χορήγηση νέων αδειών.
Η ανάγκη ποιοτικής αναβάθμισης των τουριστικών καταλυμάτων στην Ελλάδα κρίνεται επιτακτική, με δεδομένο ότι η θέση της έναντι των υπόλοιπων κρατών της Νότιας Ευρώπης και της Μεσογείου βρίσκεται άνω της μέσης αλλά απέχει από τις πρώτες. Είναι αξιοσημείωτο ότι η Πορτογαλία έχει χαμηλότερη θέση από την Ελλάδα ως προς τις αφίξεις (18η έναντι 15ης) αλλά υψηλότερη ως προς τα έσοδα (21η έναντι 23ης) και με αισθητά υψηλότερη δαπάνη ανά τουρίστα (808 δολάρια).
Περιβάλλον και ανάπτυξη
Η πρόκληση για το νέο Χωροταξικό Πλαίσιο για τον Τουρισμό θα είναι να «κουμπώσει» η προστασία του περιβάλλοντος με την ανάπτυξη δίχως το ένα να υπονομεύει το άλλο. Η έννοια της «βιώσιμης ανάπτυξης», όπως είναι αποδεκτή από την Ευρωπαϊκή Ενωση, στηρίζεται σε τρεις πυλώνες: ανάπτυξη, περιβάλλον, κοινωνική συνοχή. Και όπως αναφέρει μιλώντας στο «Βήμα» ο κ. Οικονόμου, μεταξύ των πυλώνων αυτών υπάρχουν δυνητικές συγκρούσεις αλλά και συνέργειες. «Η βιώσιμη ανάπτυξη συνίσταται στον έλεγχο – μείωση των συγκρούσεων και την αξιοποίηση των συνεργειών. Ειδικότερα για τον τουρισμό, προϋποθέτει τουριστικούς πόρους – φυσικούς, πολιτιστικούς, ενίοτε κοινωνικούς, όπως ο τρόπος ζωής – που προσελκύουν τον τουρίστα. Εξ ορισμού δηλαδή υπάρχουν συνέργειες μεταξύ της ανάπτυξής του και του περιβαλλοντικού και κοινωνικού πυλώνα. Προϋποθέτει ταυτόχρονα υποδομές (κτιριακές κ.λπ.) που δυνητικά επηρεάζουν αρνητικά το πολιτιστικό και φυσικό περιβάλλον αν δεν ελέγχονται κατάλληλα και τουριστικές ροές που μπορεί να αλλοιώσουν τον τρόπο ζωής και την κοινωνική σύνθεση» εξηγεί ο κ. Οικονόμου. Και προσθέτει: «Αν δεν υπάρξει έλεγχος των δυνητικών αρνητικών συνεπειών (π.χ. με την αποφυγή της άναρχης δόμησης – περίπτωση αυθαιρέτων και εκτός σχεδίου δόμησης στην Ελλάδα), προκύπτει ανάπτυξη του τουρισμού αλλά με υποβάθμιση των τουριστικών πόρων. Η ανάπτυξη αυτή μπορεί να είναι υπαρκτή, αλλά έχει ημερομηνία λήξης. Αν αντίθετα υπάρχει έλεγχος των επιπτώσεων, προκύπτει πάλι ανάπτυξη του τουρισμού – άλλου τύπου – και προστασία του περιβαλλοντικού και κοινωνικού πυλώνα. Και οι δύο εκδοχές συμβαίνουν σε διάφορα μέρη, ελληνικά και μη. Ο στόχος μας σήμερα είναι η υιοθέτηση του βιώσιμου μοντέλου, δηλαδή της ισορροπίας και συνέργειας μεταξύ των πυλώνων, όχι της κυριαρχίας του ενός επί των άλλων».
Οσον αφορά το φαινόμενο του μαζικού τουρισμού, ένα παγκόσμιο φαινόμενο το οποίο ωστόσο πλήττει και ορισμένες από τις ωραιότερες παράκτιες ή νησιωτικές περιοχές της Ελλάδας, ο κ. Οικονόμου επισημαίνει ότι η αντιμετώπισή του αποτελεί μια από τις προτεραιότητες της μελέτης του Ειδικού Χωροταξικού Πλαισίου για τον Τουρισμό. «Πρέπει να γίνει κατανοητό όμως ότι ο υπερτουρισμός είναι μια σχετική έννοια: δεν προκύπτει αυτόματα από κάποιον συγκεκριμένο αριθμό τουριστών, αλλά από την έλλειψη ισορροπίας μεταξύ τουριστών και υποδομών, όπως με το πρόβλημα των απορριμμάτων στην Κέρκυρα ή του λιμανιού στη Σαντορίνη» σημειώνει. Οσο για τον διαφαινόμενο κίνδυνο το συγκεκριμένο φαινόμενο να μεταφερθεί και στον ορεινό χώρο της Ελλάδας, ο υφυπουργός Περιβάλλοντος είναι κατηγορηματικός: «Τα προβλήματα στον παράκτιο χώρο συνδέονται με το ότι η τουριστική ανάπτυξη έγινε στο παρελθόν χωρίς επαρκές ρυθμιστικό πλαίσιο. Στην περίπτωση του ορεινού χώρου, η ανάπτυξη θα συμβαδίσει με την ύπαρξη ρυθμιστικού πλαισίου εξαρχής».
ΕΠΕΙΓΕΙ ΤΟ ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟ
Εδώ και περίπου τρία έτη η χωροθέτηση τουριστικών εγκαταστάσεων στην Ελλάδα εξαρτάται από τα 12 Περιφερειακά Σχέδια Χωροταξικού Σχεδιασμού, εκ των οποίων έχουν αναθεωρηθεί μόνο τα μισά, ενώ τα υπόλοιπα είχαν καταρτιστεί το 2003 και 2004, όταν πολλά από τα σύγχρονα μοντέλα τουριστικής ανάπτυξης δεν υπήρχαν ούτε ως σκέψη. Γιατί συμβαίνει αυτό; Διότι το Συμβούλιο της Επικρατείας με δύο ξεχωριστές αποφάσεις (το 2015 και το 2017) είχε ακυρώσει τα δύο τελευταία Ειδικά Χωροταξικά Πλαίσια για τον Τουρισμό.
Απαίτηση για τον Τουρισμό
Η επιτάχυνση ολοκλήρωσης του Ειδικού Χωροταξικού Πλαισίου για τον Τουρισμό αποτελεί απαίτηση του Συνδέσμου Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων, καθώς η έλλειψή του αποτελεί τροχοπέδη για την υλοποίηση μεγάλων επενδύσεων στη «βαριά» βιομηχανία της χώρας. Στη φωτογραφία αριστερά ο υφυπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας κ. Δημήτρης Οικονόμου.
