Τις τελευταίες δέκα ημέρες είχαμε δύο κινήσεις της Τουρκίας. Η πρώτη ήταν η κατάθεση του γνωστού εγγράφου στον ΟΗΕ με το οποίο επανέλαβε (για έκτη κατά σειράν φορά!) τις διεκδικήσεις της στην Ανατολική Μεσόγειο. Προς αποφυγή παρανοήσεων για το τι ακριβώς διεκδικεί, στο τέλος του δισέλιδου κειμένου επανακατέθεσε κατάλογο τριών σελίδων με τις συντεταγμένες των περιοχών που θεωρεί ότι της ανήκουν στην Ανατολική Μεσόγειο… Το έγγραφο διαλύει τις όποιες εναπομείνασες αμφιβολίες για το τι σημαίνει η πρόσκληση Ερντογάν «να τα βρούμε» (το περίφημο καζάν-καζάν). Η Τουρκία θεωρεί πως όλη η περιοχή μεταξύ Ρόδου και Κύπρου της ανήκει. Προσκαλεί την Ελλάδα να συνεννοηθούν για να οριοθετήσουν αποκλειστικώς τη θαλάσσια περιοχή δυτικά της Ρόδου έως και την Κρήτη. Σε αυτή την περιοχή είναι διατεθειμένη να συζητήσει και συνεκμετάλλευση. Προφανώς τέτοιες αντιλήψεις απευθύνονται σε κράτη μειωμένης κυριαρχίας.
Η δεύτερη κίνηση ήταν η συμφωνία για οριοθέτηση με τη Λιβύη και ήταν στρατηγικής σημασίας. Η Τουρκία έως τώρα έδινε τη δική της ερμηνεία σε υφιστάμενα νομικά καθεστώτα που είχαν συσταθεί στο παρελθόν από διεθνείς συνθήκες. Εφεξής θα έχει τη δική της συνθήκη που προσπαθεί να δημιουργήσει ένα νέο νομικό καθεστώς.
Εάν και παντελώς παράνομο, θα το επικαλείται διαρκώς. Και οι δύο κινήσεις επιβεβαιώνουν αυτό που συμβαίνει από τον περασμένο Μάιο και μετά, όταν το γεωτρητικό σκάφος «Φατίχ» εμφανίστηκε δυτικά της Κύπρου. Η Τουρκία έχει αλλάξει ταχύτητα και επιδιώκει συντομότατα την αναθεώρηση του υπάρχοντος status quo και τη δημιουργία μιας νέας πραγματικότητας.
Αυτό εξηγεί και την τουρκική στάση στο Κυπριακό. Μέχρι προσφάτως το ζητούμενο για την Τουρκία ήταν η σύγκληση πενταμερούς διασκέψεως όπου θα συμμετείχαν οι τρεις εγγυήτριες δυνάμεις του νησιού και (ως κοινότητες) οι Ελληνοκύπριοι και οι Τουρκοκύπριοι. Ως προς τη σύνθεση, πέτυχε τον στόχο της στην Ελβετία το 2017.
Απέτυχε ως προς το αποτέλεσμα. Τώρα ξαφνικά έπαψε να ενδιαφέρεται για την άμεση σύγκληση νέας πενταμερούς. Υποτίθεται ότι ο λόγος είναι πως περιμένει τα αποτελέσματα των «εκλογών» στα Κατεχόμενα, όπου δεν θα ήθελε να επανεκλεγεί ο νυν ηγέτης των Τουρκοκυπρίων Ακιντζί.
Στην πραγματικότητα άλλος είναι ο λόγος της καθυστερήσεως. Το σεισμογραφικό σκάφος «Μπαρμπαρός», που αλωνίζει την κυπριακή ΑΟΖ, φαίνεται ότι έχει εντοπίσει σημαντικό κοίτασμα στο τεμάχιο 3, που έχει δοθεί από την Κυπριακή Δημοκρατία στην ιταλική ΕΝΙ. Από αυτό το τεμάχιο απέπεμψε με πολεμικά πλοία η Τουρκία το γεωτρύπανο της ΕΝΙ τον Φεβρουάριο του 2018. Στόχος της Aγκυρας είναι να προχωρήσει σε γεώτρηση, ανακάλυψη και εκμετάλλευση του κοιτάσματος στο τεμάχιο 3. Εάν συμβεί κάτι τέτοιο, στην πενταμερή, οψέποτε γίνει, θα είναι σε θέση αντίστοιχη με αυτή της Κυπριακής Δημοκρατίας, που έχει επίσης ανακαλύψει κοιτάσματα υδρογονανθράκων και εκμεταλλεύεται το ένα από αυτά.
Ενώ η τουρκική εξωτερική πολιτική δημιουργεί ραγδαία νέα δεδομένα, η Τουρκία είναι κοντά σε διάρρηξη των δεσμών της με τη Δύση και θέτει σε κίνδυνο τη συμμετοχή της στο ΝΑΤΟ. Επικεντρώνεται πρωτίστως στη Μέση Ανατολή λόγω των Κούρδων της Συρίας. Παράλληλα, είναι απίστευτα απομονωμένη από τα κράτη της Μέσης Ανατολής, αφού μόνον με το Κατάρ έχει καλές σχέσεις. Τέλος, για πρώτη φορά μετά το 1922, η Τουρκία έχει τόσο καλές σχέσεις με τη Ρωσία. Ολα αυτά καθιστούν την Τουρκία παίκτη που κινείται στα όρια του παιχνιδιού. Η πιθανότητα ασκήσεως αποτελεσματικών διπλωματικών πιέσεων από όσους είχαμε συνηθίσει τα τελευταία χρόνια είναι περιορισμένη.
Τι σημαίνουν όλα αυτά για την ελληνική εξωτερική πολιτική; Για να ανταποκριθούμε στις νέες ταχύτητες που αναπτύσσει η Τουρκία, πρέπει να αλλάξουμε κι εμείς τους ρυθμούς μας. Οι υπάρχουσες συμμαχίες δεν μας προστατεύουν από την εντεινόμενη τουρκική επιθετικότητα. Πρέπει, παράλληλα με τους παραδοσιακούς συμμάχους, να επικεντρωθούμε στα νέα σχήματα συμμαχιών της Ανατολικής Μεσογείου. Καλές οι τριμερείς διασκέψεις, αλλά εάν δεν περάσουμε στον τομέα της ασφάλειας, οι σχέσεις μας με το Ισραήλ και την Αίγυπτο δεν θα αποκτήσουν ποτέ στρατηγικό χαρακτήρα.
* Ο κ. Αγγελος Μ. Συρίγος είναι βουλευτής Α΄ Αθηνών με τη Νέα Δημοκρατία, αν. καθηγητής Διεθνούς Δικαίου και Εξωτερικής Πολιτικής, Πάντειο Πανεπιστήμιο.
