Ήταν όλοι εκεί για να πουν το τελευταίο αντίο σε μια από τις μεγαλύτερες συγγραφείς που γνώρισε η Ελλάδα. Η Άλκη Ζέη αναπαύεται πλέον στο πλευρό του αγαπημένου της Γιώργου Σεβαστίκογλου, στο Α’ Νεκροταφείο.
Φίλοι, συγγενείς, άνθρωποι που μεγάλωσαν με τα βιβλία της, ήταν εκεί για να πουν το ύστατο χαίρε στην Άλκη Ζέη. Η πολιτική της κηδεία έγινε σε κλίμα συγκίνησης στο εκκλησάκι του Α’ Νεκροταφείου.
Τα παιδιά της, η Ειρήνη και ο σκηνοθέτης Πέτρος Σεβασίκογλου, τα δύο εγγόνια της, ο σκηνοθέτης Μάνος Ζαχαρίας, συνοδοιπόρος της στην τριπλή εξορία Τασκένδη- Μόσχα-Παρίσι, ο επίσης δια βίου φίλος της, Τίτος Πατρίκιος, ήταν εκεί για να τη συνοδεύσουν στην τελευταία της κατοικία.
Η κόρη της Άλκης Ζέη, Ειρήνη
Και ο γιός της, Πέτρος
Στο πλευρό τους βρέθηκε πλήθος κόσμου. Η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη, οι βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ, Γιάννης Μουζάλας, Θεανώ Φωτίου, συγγραφείς, σκηνοθέτες, ηθοποιοί, ανάμεσα τους η Ξένια Καλογεροπούλου, η Μπέτυ Αρβανίτη, ο Τάκης Tζαμαργιάς, ο Βαγγέλης Θεοδωρόπουλος, ο Δημήτρης Τάρλοου, η Ζυράννα Ζατέλη, φίλοι της από διάφορες περιόδους της ζωής της -Μίλτος Κύρκος, Δημήτρης Πλουμπίδης, Νίκος Μπελογιάννης, Ελένη Μπάτση, Οδυσσέας Βουδούρης, Αλεξάνδρα Μητσοτάκη και δεκάδες άλλοι.
Όλοι τους συνόδευσαν την Άλκη Ζέη με ένα παρατεταμένο χειροκρότημα και βαθιά συγκίνηση, υπό τους ήχους μουσικής Χατζιδάκι, «Τα παιδιά κάτω στον κάμπο», στην τελευταία της κατοικία.
«Κανένας συγγραφέας δεν θα μπορούσε να δημιουργήσει μια ηρωίδα μυθιστορήματος με μια ζωή σαν την δική σου και με τον δικό σου χαρακτήρα. Μια ηρωίδα με τα δυο της πόδια να πατάνε γερά στη γη, πραγματική διανοούμενη και συγχρόνως παιχνιδιάρα. Επειδή ήσουν αυτή που ήσουν, έχεις αφήσει σε όλους που είναι σήμερα εδώ και σε χιλιάδες άλλους, κάτι το σπουδαίο, το μεγάλο» αποχαιρέτησε με τρυφερότητα την Άλκη Ζέη η εγγονή της, Άννα, εκ μέρους της οικογένειας.
Η αδελφή της Άλκης Ζέη, η Λενούλα, στην οποία αναφέρεται στο αυτοβιογραφικό μυθιστόρημα της «Μολύβι Φάμπερ νούμερο δύο», και με την οποία «πέρασαν τη ζωή δίπλα-δίπλα, σαν δίδυμες» αποχαιρέτησε την Άλκη Ζέη σε μήνυμα της, καθώς λόγοι υγείας δεν της επέτρεψαν να παραβρεθεί.
«Όταν κανείς αρχίσει να αναφέρεται στην Άλκη δεν μπορεί να σταματήσει, γιατί και η ζωή και το έργο της είναι τεράστια» είπε ο Τίτος Πατρίκιος στον επικήδειο που εκφώνησε για την αγαπημένη του φίλη, η οποία, όπως είπε ο ποιητής, έσπασε για πρώτη φορά το καθιερωμένο εδώ και χρόνια ραντεβού τους του Σαββάτου, το οποίο είχαν επιβεβαιώσει τηλεφωνικά μια μέρα πριν τον θάνατό της. «Η Άλκη Ζέη έχει γράψει βιβλία για παιδιά που είναι και για μεγάλους, εξάλλου όλα τα μεγάλα έργα για παιδιά είναι και για μεγάλους» είπε ο Τίτος Πατρίκιος.
«Έδωσε επίσης υπέροχα βιβλία και σε δύο άλλους τομείς της πεζογραφίας. Το αυτοβιογραφικό ”Με μολύβι Φάμπερ νούμερο δύο” που είναι το ωραιότερο αυτοβιογραφικό μυθιστόρημα δίπλα στο ”Τότε που ζούσαμε” του Ασημάκη Πανσέληνου. Και την «Αρραβωνιαστικιά του Αχιλλέα» το ωραιότερο, πιστεύω, μεταπολεμικό μυθιστόρημα, μαζί με την Τριλογία του Τσίρκα και με «Το κιβώτιο» του Άρη Αλεξάνδρου. Αναπλάθει όλα όσα ζήσαμε και όλα όσα τα οποία κάποιοι ισχυρίζονται ότι τα έχουν ζήσει χωρίς να τα έχουν ζήσει, απλώς για να αποκομίσουν κάποιο όφελος. Όλα τα μεγάλα γεγονότα της ζωής της, που ήταν γεγονότα του τόπου μας, αισθανόμουν κι εγώ να τα ζω με τον τρόπο μου, πολλές φορές μαζί με την Άλκη: μαζί στον Πόλεμο του ΄40, και στην ΕΠΟΝ, και στις μάχες του Δεκέμβρη, και στα μετεδεκεμβριανά με τους ”Ενωμένους Καλλιτέχνες” – τότε ο Γιώργος Σεβαστίκογλου συνδέθηκε πολύ με τους γονείς μου- και τον Εμφύλιο. Την Τασκένδη δεν την ζήσαμε μαζί, αλλά ζήσαμε αντίστοιχα γεγονότα, εκείνη στην Τασκένδη κι εγώ στη Μακρόνησο. Μετά, επί χούντας στο Παρίσι, προσπαθώντας πάντα να κάνουμε κάποια ενέργεια αντιχουντική».
Επικήδειο εκφώνησε επίσης ο εκδότης του οίκου «Μεταίχμιο» Νώντας Παπαγεωργίου: «Έλεγες ότι ο μεγαλύτερος φόβος σου ήταν ο φασισμός, πίστευες ότι τα παιδιά πρέπει να αντιστέκονται στη βία και να ανέχονται την διαφορετικότητα, απέφευγες τον διδακτισμό και τις συμβουλές. Η στάση ζωής σου ήταν σταθερό παράδειγμα και πρότυπο» ανέφερε μεταξύ άλλων.
Ο Γιώργος Χουλιάρας, πρόεδρος της Εταιρείας Συγγραφέων, είπε στον επικήδειο ότι η Άλκη Ζέη «ήταν στην δική μας φαντασία ένα από εκείνα τα μυθιστορηματικά πρόσωπα, που η δική της φαντασία ανέδειξε οξύνοντας και κάνοντας πιο δημιουργική την δική μας. Η ζωή της υπήρξε μυθιστορηματική γεμάτη τόπους ζεστασιάς και εξορίας».
Η Άλκη Ζέη που αγαπήσαμε
Η Άλκη Ζέη “έσβησε” στα 97 της χρόνια την περασμένη Παρασκευή (28.02.2020), στο σπίτι της, με τα παιδιά της, Ειρήνη και Πέτρο, δίπλα της ως την ύστατη ώρα.
Η αγαπημένη και πολυμεταφρασμένη συγγραφέας άφησε παρακαταθήκη στη σύγχρονη ελληνική λογοτεχνία την «Αρραβωνιαστικιά του Αχιλλέα» και στην παγκόσμια παιδική λογοτεχνία «Το καπλάνι της βιτρίνας» και το βιβλίο «Ο μεγάλος περίπατος του Πέτρου».
Τελευταία της δημόσια εμφάνισή της ήταν τον Δεκέμβριο του 2019 στην κατάμεστη, από ενήλικες και μαθητές σχολείων, αίθουσα του Μεγάρου Μουσικής, σε μια τιμητική βραδιά που διοργανώθηκε με αφορμή την κυκλοφορία του τελευταίου της βιβλίου «Ένα παιδί από το πουθενά».
Η Άλκη Ζέη γεννήθηκε στην Αθήνα τον Δεκέμβριο του 1923 και πέρασε τα πρώτα παιδικά της χρόνια στη Σάμο, απ’ όπου καταγόταν η μητέρα της. Όταν άρχισε το σχολείο, η οικογένειά της εγκαταστάθηκε στο Μαρούσι και στη συνέχεια στην Αθήνα.
Σπούδασε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, στη Δραματική Σχολή του Ωδείου Αθηνών και στο Κινηματογραφικό Ινστιτούτο της Μόσχας.
Η σχέση της με το γράψιμο ξεκίνησε από τα γυμνασιακά της χρόνια, γράφοντας έργα για το κουκλοθέατρο, διηγήματα και νουβέλες, που δημοσιεύονταν σε διάφορα λογοτεχνικά περιοδικά. Παράλληλα με το γράψιμο, αγωνίστηκε ενεργά για την ελευθερία, την κοινωνική δικαιοσύνη και τη δημοκρατία, συμμετέχοντας στο αριστερό κίνημα από τα χρόνια της γερμανικής κατοχής στην Ελλάδα.
Η συμμετοχή της σ’ αυτό τον αγώνα καθόρισε την προσωπική ζωή της. Από το 1952 μέχρι το 1964 έζησαν μαζί με τον άντρα της, τον θεατρικό συγγραφέα Γιώργο Σεβαστίκογλου, σαν πολιτικοί πρόσφυγες στη Σοβιετική Ένωση, αρχικά στην Τασκένδη και ύστερα στη Μόσχα, όπου γεννήθηκαν και τα δυο παιδιά τους. Επέστρεψαν στην Ελλάδα το ’64 για να ξαναφύγουν το ’67 στο Παρίσι, όπου παρέμειναν μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του ’70 λόγω της δικτατορίας.
Ο καθαρός τρόπος γραφής της, η γλωσσική αρτιότητα, η κριτική στάση απέναντι σε πρόσωπα και καταστάσεις, το χιούμορ και η διεισδυτική ματιά στα γεγονότα, είναι τα χαρακτηριστικά των έργων της Άλκης Ζέη που το έχουν κάνει να αγαπηθεί από το ελληνικό και το ξένο αναγνωστικό κοινό.
Εκτός από την «Αρραβωνιαστικιά του Αχιλλέα», τα βιβλία της απευθύνονται κυρίως στα παιδιά και τους εφήβους, πάντα όμως διαβάζονται με μεγάλη ευχαρίστηση και από τους ενήλικες. Εμπνέονται από προσωπικές της εμπειρίες υφαίνοντας την υπόθεσή τους παράλληλα με ιστορικά γεγονότα. Τα θέματα που πραγματεύονται είναι καθημερινά και πανανθρώπινα.
Το «Καπλάνι της βιτρίνας», το πρώτο της μυθιστόρημα, υπήρξε έργο – σταθμός για την ελληνική παιδική λογοτεχνία και θεωρείται πλέον ένα κλασικό έργο της παγκόσμιας λογοτεχνίας για παιδιά, με συνεχείς επανεκδόσεις από το 1963 που πρωτοκυκλοφόρησε στην Ελλάδα και πολλές μεταφράσεις και διακρίσεις στο εξωτερικό. Τα βιβλία της «Σπανιόλικα παπούτσια και άλλες ιστορίες» και «Με μολύβι φάμπερ νούμερο 2» αποτελούν ιδιότητες αυτοβιογραφίες της συγγραφέα με πολιτικά και υπαρξιακά στοιχεία που διατρέχουν όλη της τη ζωή.
Η Άλκη Ζέη έγινε πρέσβειρα της σύγχρονης ελληνικής λογοτεχνίας στο εξωτερικό, καθώς το σύνολο του έργου της είναι μεταφρασμένο και κυκλοφορεί σε πολλές χώρες ανά τον κόσμο. Η ίδια έχει επίσης μεταφράσει από τα γαλλικά, τα ιταλικά και τα ρωσικά αρκετά βιβλία, ανάμεσα στα οποία έργα των Τζιάννι Ροντάρι και Βέρα Πανόβα.
