Πώς θα μάθουμε να μαζεύουμε σωστά τα σκουπίδια μας και να τα βάζουμε στους κατάλληλους κάδους;»
Μπορείτε να φανταστείτε ένα μέρος χωρίς σκουπίδια; Χωρίς κάδους στους δρόμους; Αυτούς τους αντιαισθητικούς που αποφεύγουμε κλείνοντας τη μύτη, καθώς ξεχειλίζουν τις ημέρες με πολυκοσμία. Ένα μέρος που δεν έχει χωματερή, αν και βρίσκεται στην Ελλάδα, η οποία έχει καταβάλει δεκάδες εκατομμύρια ευρώ σε πρόστιμα λόγω των παράνομων χωματερών; Όπου τα απόβλητα συλλέγονται, αξιοποιούνται και αποκτούν μια δεύτερη ζωή χωρίς να αφήνουν αποτύπωμα στο φυσικό περιβάλλον;
«Κι εγώ αρχικά εξέφραζα σοβαρές αμφιβολίες, παρότι μου φάνηκε ωραία ιδέα. Θα μπορούσε, όμως, να υλοποιηθεί στην καθημερινότητά μας; Πώς θα μάθουμε να μαζεύουμε σωστά τα σκουπίδια μας και να τα βάζουμε στους κατάλληλους κάδους;» Ο Χαράλαμπος Κουρούκλης είχε αρκετούς ενδοιασμούς. Η επαγγελματική του πορεία τον έφερε το 2013 στην ακριτική Τήλο, χωρίς ακόμα να φαντάζεται ότι θα (θέλει να) ζήσει για πάντα εκεί «λόγω της ποιότητας ζωής». Πλέον, όταν ταξιδεύει σε άλλες περιοχές της Ελλάδας αλλά και στο εξωτερικό, του κακοφαίνεται όταν βλέπει κάδους απορριμμάτων. Χθες, Σάββατο, μαζί με τους περίπου 400 ακόμα μόνιμους κατοίκους του απομακρυσμένου νησιού ο Χ. Κουρούκλης γιόρτασε στην πλατεία των Λιβαδιών τη συμπλήρωση ενός χρόνου επίσημης λειτουργίας σε όλη την Τήλο του προγράμματος «Just Go Zero Tilos», της μετατροπής της, δηλαδή, στο πρώτο νησί μηδενικών αποβλήτων.
Κλειδί η επιλογή στην πηγή
Η προεργασία ξεκίνησε τον Μάιο του 2021 όταν πόρτα-πόρτα οι εργαζόμενοι της εταιρείας Polygreen, μεταξύ αυτών και ντόπιοι ώστε να είναι εύκολη η προσέγγιση, ενημέρωναν τον κόσμο. Το κλειδί ήταν να μπολιαστούν οι άνθρωποι με μια νέα νοοτροπία. «Το πρωί που ήρθαν στο σπίτι μάς εξήγησαν πώς θα χωρίζονται τα απορρίμματα ανά κατηγορία και πώς θα υλοποιηθεί σωστά το αρχικό στάδιο. Μου έδωσαν τις τσάντες για τα απορρίμματα, έγραψα τις σημειώσεις σε ένα χαρτάκι στο ψυγείο, πού θα πετάω τι. Δεν ήθελα να κάνω λάθος και να δημιουργήσω πρόβλημα στους εργαζόμενους που κάνουν τη διαλογή. Ξεκινήσαμε σιγά-σιγά να αλλάζουμε τον τρόπο σκέψης και τελικά μας έγινε συνήθεια» περιγράφει ο Χ. Κουρούκλης.
Σχεδόν έχει ξεχάσει την εικόνα του παραλιακού πλακόστρωτου δρόμου στα Λιβάδια, όπου, πριν την έναρξη του εγχειρήματος, οι κάδοι σκουπιδιών δημιουργούσαν εστίες (και οπτικής) μόλυνσης. Ο Χ. Κουρουκλής, όπως όλοι οι κάτοικοι, χρησιμοποιεί καθημερινά τις ειδικά σχεδιασμένες τσάντες -«στην αρχή φοβόμουν, αδίκως, ότι θα μυρίζουν μέσα στο σπίτι»-, όπου εναποθέτει όλα τα ανακυκλώσιμα υλικά, αφού προηγουμένως τα έχει πλύνει. Σε ξεχωριστή, βιοδιασπώμενη σακούλα βάζει όλα τα οργανικά απόβλητα, ενώ σε άλλη συγκεντρώνει τα μη ανακυκλώσιμα απόβλητα. Τα υπολείμματα τσιγάρων (γόπες) συγκεντρώνονται και αυτά σε μεταλλικά δοχεία. Κάθε δύο ημέρες τα αφήνει έξω από το σπίτι για να τα παραλάβουν τα ειδικά οχήματα της Polygreen. Στη σωστή διαλογή των αποβλήτων συμμετέχουν και όλες οι επιχειρήσεις της Τήλου, οι οποίες προμηθεύτηκαν τον ειδικό εξοπλισμό. «Είναι τεράστια διαφορά στην εικόνα του νησιού. Παλαιότερα ο τουρίστας μπορεί να έβλεπε γεμάτο έναν κάδο και να πετούσε το αναψυκτικό του κάτω. Τώρα είναι όλα τακτοποιημένα και το νησί πεντακάθαρο» συνοψίζει ο Χ. Κουρούκλης.
Σχεδόν όλα επιστρέφουν στη γη της Τήλου
«Είμαι περήφανος για αυτά που καταφέραμε γιατί το έζησα από τη πρώτη στιγμή» μας λέει ο Βασίλης Καραγιάννης, μόνιμος κάτοικος εδώ και πέντε χρόνια στο νησί και υπεύθυνος του Κέντρου Κυκλικής Καινοτομίας, το οποίο έχει αντικαταστήσει τον ΧΥΤΑ της Τήλου που παλιά μύριζε από χιλιόμετρα. Αυτό το κέντρο επισκέφθηκε το Σάββατο 25 Μαρτίου ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ. Αλέξης Τσίπρας, χαρακτηρίζοντας «μικρό θαύμα» το γεγονός ότι η Τήλος έχει πετύχει τη μείωση των απορριμμάτων σχεδόν κατά 90%.
«Μέχρι σήμερα έχουμε συλλέξει 295 τόνους υλικών. Αν δεν είχε γίνει αυτό, θα θάβονταν στη γη της Τήλου. Το ποσοστό ανακύκλωσης είναι τεράστιο. Αφού κάθε νοικοκυριό ή επιχείρηση κάνει τη διαλογή, στο κέντρο γίνεται η περαιτέρω διαλογή και προετοιμασία των αποβλήτων για ανακύκλωση, κομποστοποίηση ή ενεργειακή αξιοποίηση. Διαχωρίζουμε τα ανακυκλώσιμα σε πάνω από 25 διαφορετικά “ρεύματα” για περαιτέρω διαλογή με μηχανήματα για τα μη ανακυκλώσιμα και τέσσερις κομποστοποιητές για τα οργανικά. Το κομπόστ στη συνέχεια διοχετεύεται στους κατοίκους του νησιού ως εδαφοβελτιωτικό, το οποίο, αναμεμειγμένο με το χώμα, λειτουργεί σαν λίπασμα. Ό,τι δίνουν σε οργανικό το επιστρέφουμε πίσω στη γη της Τήλου» αναλύει ο Β. Καραγιάννης. Τα μη ανακυκλώσιμα περνούν από μηχάνημα θερμικής επεξεργασίας και με το press container κατευθύνονται ως εναλλακτικό καύσιμο στην τσιμεντοβιομηχανία (RDF).
Οι μεγαλύτεροι δίνουν το παράδειγμα
Οπως επισημαίνει, το κέρδος είναι πολύ μεγάλο για όλους στο νησί. «Κατ’ αρχάς, δεν υπάρχει ΧΥΤΑ εδώ και έναν χρόνο, δεν υπάρχουν κάδοι, δυσοσμία. Ασχήμια τέλος. Τουρίστες -πάντα η Τήλος προσέλκυε τον μη μαζικό τουρισμό- έρχονται να δουν από κοντά το αποτέλεσμα. Είναι, πράγματι, ένα μικρό θαύμα». Στο πρωτόγνωρο εγχείρημα και «η επικοινωνία με τους ανθρώπους δεν σταματάει ποτέ». Ενώ θα περίμενε κανείς ότι οι πιο μεγάλης ηλικίας κάτοικοι θα δυσκολεύονταν να αλλάξουν συνήθειες, αυτοί ανταποκρίθηκαν καλύτερα απ’ όλους. Ίσως λόγω της εδραιωμένης (αν και καταχωνιασμένης) από παλαιότερα νοοτροπίας «ότι δεν πετάω τίποτα»: Ό,τι λαχανικό περίσσευε στο σπίτι το έκαναν πίτα, μάνταραν τα παπούτσια, δεν πετούσαν ποτέ ρούχα για να πάρουν καινούργια.
«Οι ηλικιωμένοι είναι αυτοί που μας περιμένουν για την καλημέρα, ρωτούν συνέχεια αν το κάνουν σωστά και δείχνουν μεγάλο ενδιαφέρουν» αναφέρει ο Β. Καραγιάννης. Ούτε αυτός σκέφτεται πια να φύγει από το απομακρυσμένο νησί της Δωδεκανήσου. Το πρόγραμμα, πέρα από τις τουλάχιστον 10 θέσεις εργασίας που δημιούργησε, κάνει ακόμα πιο ανθρώπινη την καθημερινότητα όλων.
Πρωτοπορία που μπορεί να γίνει οδοδείκτης
Στις φωτογραφίες του ΧΥΤΑ της Τήλου, πριν αυτός μεταμορφωθεί σε Κέντρο Κυκλικής Καινοτομίας, εκεί που σήμερα γράφει «TILOS», ήταν το σημείο ταφής αποβλήτων. Σύμβολο μιας πρακτικής καταστροφικής για το περιβάλλον. Η Τήλος παρήγαγε ετησίως περίπου 525 τόνους αποβλήτων, εκ των οποίων ανακυκλωνόταν μόνο το 10%, τη στιγμή που ο «εθνικός στόχος» έως το 2025 ορίζεται στο 55%. Σήμερα υπερηφανεύεται ότι αποτελεί το πρώτο νησί παγκοσμίως που πέτυχε 100% εκτροπή από την ταφή αποβλήτων.
«Η ευαισθητοποίηση των κατοίκων του νησιού και η συνεχής ενημέρωση αποτελούν τον πυρήνα της προσπάθειάς μας, καθώς απώτερος στόχος είναι η αλλαγή νοοτροπίας και συμπεριφορών» σημειώνει η Δάφνη Μάντζιου, υπεύθυνη για το έργο «Just Go Zero Tilos» της Polygreen. Ακόμα και ο επισκέπτης, με το που πατάει το πόδι του στο νησί, ενημερώνεται για το πώς γίνεται η διαχείριση των απορριμμάτων -«εμείς τα αποκαλούμε “υλικά”, γιατί τίποτα δεν πετιέται» μας λέει.
Ενεργειακά αυτόνομο νησί
Το νησί ανέκαθεν τραβούσε το ενδιαφέρον με τις πρωτοποριακές κινήσεις του, υποστηρίζει η Δ. Μάντζιου. Θυμίζει ότι πριν από μερικά χρόνια δημοσιεύματα σε διεθνή ΜΜΕ την έφεραν στο προσκήνιο ως το πρώτο ενεργειακά αυτόνομο νησί. Η απαγόρευση του κυνηγιού την κάνει ελκυστικό τόπο για τους φυσιολάτρες. Είναι, επίσης, το πρώτο μέρος στην Ευρώπη όπου έγινε γάμος μεταξύ ομοφυλόφιλων ζευγαριών. Με το «Just Go Zero Tilos», υπογραμμίζει η Δ. Μαντζιου, πέρα από τα προφανή περιβαλλοντικά αλλά και οικονομικά οφέλη (βιώσιμος τουρισμός, θέσεις εργασίας), καλλιεργείται μια συνείδηση ελαχιστοποίησης παραγωγής αποβλήτων που σταδιακά γίνεται τρόπος ζωής.
Απόλυτα επιτυχημένο χαρακτηρίζει το πρόγραμμα και η δήμαρχος Τήλου Μαρία Καμμά-Αλιφέρη: «Το μικρό ακριτικό νησί μας έχει κερδίσει διεθνή αναγνώριση. Δεν είναι λίγο να γίνονται αφιερώματα στον διεθνή Τύπο για την Τήλο. Κι αυτά είναι τα έμμεσα αποτελέσματα. Το άμεσο είναι το καθαρότερο περιβάλλον που προκύπτει από το όλο εγχείρημα, με το κλείσιμο του χώρου ταφής αλλά και την απομάκρυνση των κάδων από τους δρόμους» δηλώνει στην ΑΥΓΗ της Κυριακής. Πρόσφατα, ο Δήμος Τήλου ανακοίνωσε την πρόθεσή του να ενταχθεί στο πρόγραμμα «Zero Waste Cities» και να πιστοποιηθεί ως Δήμος Μηδενικών Αποβλήτων. «Θα είναι ακόμη μία αναγνώριση των προσπαθειών μας. Είμαστε στη φάση της αξιολόγησης. Η πιστοποίηση είναι δεδομένη και το μόνο που μένει σε εκκρεμότητα είναι αν θα καταταγούμε στην υψηλότερη βαθμίδα της πιστοποίησης – θεωρώ ότι θα το πετύχουμε» εκτιμά η δήμαρχος του νησιού.
Στη λογική της επαναχρησιμοποίησης και της εξοικονόμησης των φυσικών πόρων, αναφέρει η Δ. Μάντζιου, κανένα υλικό δεν θεωρείται άχρηστο: «Στο Κέντρο Δημιουργικής Επαναχρησιμοποίησης Υλικών, αντικείμενα που δεν θεωρούνται πλέον χρήσιμα μετατρέπονται σε νέα προϊόντα, ενώ το περασμένο καλοκαίρι καλλιτεχνικές ομάδες σχεδίασαν έργα τέχνης μεταποιώντας επαναχρησιμοποιούμενα ή μη ανακυκλώσιμα υλικά (πλαστικά καπάκια, μπουκάλια κ.ά.)».
Μπορεί η Τήλος να αποτελέσει οδοδείκτη σε μια χώρα στιγματισμένη από την ντροπή του ΧΥΤΑ Φυλής, μια χώρα που θάβει το 80% των απορριμμάτων της; Ενώ, δήθεν, στοχεύει αυτό το ποσοστό να πέσει στο 10% το 2030, πέντε χρόνια νωρίτερα από την κοινοτική υποχρέωση (2035). «Πιστεύω ότι θα μπορούσε να λειτουργήσει σε μεγαλύτερη κλίμακα. Το μέγεθος εξαρτάται από όλους μας, πολίτες και Τοπική Αυτοδιοίκηση» μας λέει η Μαρία Καμμά-Αλιφέρη. «Το μοντέλο μπορεί να λειτουργήσει σε μεγαλύτερη κλίμακα» συμπληρώνει η Δ. Μάντζιου – όχι φυσικά με «πόρτα-πόρτα» διαδικασίες. Ήδη, προσθέτει, δέκα δήμοι έχουν εκδηλώσει ενδιαφέρον προς την Polygreen για να το εφαρμόσουν. Ωστόσο, «στην Αττική και συνολικά στην Ελλάδα δεν είμαστε καθόλου στο σημείο που πρέπει ως προς τη διαχείριση των απορριμμάτων και δεν ξέρω πώς θα φτάσουμε εκεί, και μάλιστα με τον ιδεατό τρόπο: δηλαδή με διαλογή στην πηγή (μειώνοντας τα μη ανακυκλώσιμα απορρίμματα), με δράσεις πρόληψης, ανακύκλωσης και επαναχρησιμοποίησης, ώστε να μένει μόνο ένα μικρό υπόλειμμα. Αντί να καταλήξουμε σε τεράστιες μονάδες, όπου θα οδηγούμε σε καύση όσα δεν μπορούμε να τα κάνουμε κάτι άλλο».
Πηγή avgi.gr
