Το γεγονός ότι πρόσφατα και η Capital Economics συμπεριέλαβε την Ελλάδα στις χώρες που θα ανακάμψουν δυσκολότερα μετά από την τωρινή ύφεση, ήρθε να προστεθεί σε μια σειρά από αρνητικές προβλέψεις που επισημαίνουν πόσο ευάλωτη είναι η ελληνική οικονομία στις επιπτώσεις της τρέχουσας ύφεσης.
Είχαν προηγηθεί οι αρχικές εκτιμήσεις των οικονομολόγων του ΟΟΣΑ που υποστήριζαν ότι το μέγεθος των κλάδων και των δραστηριοτήτων που επηρεάζονταν αρνητικά από τα περιοριστικά μέτρα αγγίζει ακόμη και το 35% του ΑΕΠ, αλλά και η πρόβλεψη του ΔΝΤ ότι η ελληνική κοινωνία οδεύει προς μια ύφεση 10% και εκτίναξη της ανεργίας στο 22,3%.
Η εκτίμηση της Capital Economics έχει να κάνει με το ότι ο μεγάλος κίνδυνος για την ελληνική οικονομία είναι πως έχει μεγάλη εξάρτηση από κλάδους που είναι πιο πιθανό να υποστούν μεγάλη απώλεια εσόδων, όπως είναι τα ταξίδια και ο τουρισμός που έχουν μεγάλη συμμετοχή στο ελληνικό ΑΕΠ.
Τα στοιχεία για τους κλάδους που είναι σε αναστολή
Τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ δίνουν μια εικόνα του μεγέθους των κλάδων που και των επιχειρήσεων που είναι σήμερα σε αναστολή λειτουργία. Αναφορικά με τις επιχειρήσεις που η λειτουργία τους έχει ανασταλεί με κρατική εντολή, σύμφωνα με στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, αυτές αποτελούν το 14,6% του συνόλου (206 χιλ.) και το 25,4% των απασχολουμένων (1.063.098), που αποτελούν 2 στους 3 εργαζόμενους στους κλάδους με αναστολή λειτουργίας, ενώ 2.609. 891 εργαζόμενοι απασχολούνται σε επιχειρήσεις που δεν είναι σε αναστολή.
Οι επιχειρήσεις που είναι σε αναστολή λειτουργίας είχαν κύκλο εργασιών €6,4 δισ. το 2ο τρίμηνο του 2019 και από αυτές το 1,4% έχει εξαγωγική δραστηριότητα, με ύψος εξαγωγών €488,5 εκατ. το 2019, και το 1,6% έχει δυνατότητα διενέργειας ηλεκτρονικών συναλλαγών. Πιο συγκεκριμένα, σε αναστολή λειτουργίας βρίσκεται το 80-90% των επιχειρήσεων στους κλάδους των καταλυμάτων, της εστίασης, της εκπαίδευσης, και των δραστηριοτήτων άθλησης, διασκέδασης και ψυχαγωγίας, με το 90% και άνω των απασχολουμένων τους σε αναγκαστική αργία.
Κάποιες από αυτές τις επιχειρήσεις θα αρχίσουν να λειτουργούν, αν και με μάλλον περιορισμένη δυναμική και αυτό δεν γεννά θετικές προοπτικές. Ούτε είναι πιθανό για φέτος (και πιθανώς ούτε μόνο για φέτος) ορισμένοι κλάδοι να ξεκινήσουν πλήρως.
Ούτε πρέπει να υποτιμάμε το γεγονός ότι η υποχώρηση της οικονομικής δραστηριότητας αλλά και της απασχόλησης σε τόσο εκτεταμένους κλάδους έχει αλυσιδωτά αρνητικά αποτελέσματα στο σύνολο της οικονομίας άρα και στους κλάδους που τυπικά δεν είναι σε αναστολή.
Η ειδική βαρύτητα του τουρισμού
Ειδικά για τον τουρισμό είναι σημαντικό να έχουμε υπόψη μας ότι μιλάμε για έναν κλάδο που συνέβαλε άμεσα στη δημιουργία του 11,7% του ΑΕΠ της χώρας το 2018 και η συνολική συμβολή του υπολογίζεται από το 25,7 έως το 30,9% του ΑΕΠ της χώρας. Την ίδια ώρα η συνολική συμβολή του κλάδου των καταλυμάτων και της εστίασης στην απασχόληση έφτανε το 2018 τις 411.000 ή 16,7% της απασχόλησης.
Ο τουρισμός είναι ένας κλάδος που θα αργήσει να ανακάμψει και παγκοσμίως. Εξαρτάται από τη συνολική δυναμική της πανδημίας, τις δυνατότητες που θα υπάρχουν για αεροπορικά ταξίδια, αλλά και ένα κλίμα ανασφάλειας που υπάρχει αυτή τη στιγμή και που θα συνεχιστεί για καιρό κάνοντας τους ανθρώπους να αποφεύγουν τα ταξίδια. Άλλωστε, οδηγίες και συστάσεις για αποφυγή άσκοπων αεροπορικών ταξιδιών θα υπάρχουν για αρκετά μεγάλο διάστημα.
Όμως, αρνητικά είναι τα μηνύματα και από όλες τις πλευρές της οικονομίας. Τον Μάρτιο δείκτης οικονομικού κλίματος υποχώρησε κατά 3,8%, παρότι η πλειοψηφία των απαντήσεων για τη σχετική έρευνα είχε ληφθεί πριν εξαγγελία των περιοριστικών μέτρων. Αντίστοιχα , η καταναλωτική εμπιστοσύνη υποχώρησε, ενώ μεγάλη πτώση είχε και ο δείκτης υπευθύνων προμηθειών που διαμορφώθηκε στις 42,5 μονάδες τον Μάρτιο του 2020, σημειώνοντας τη μεγαλύτερη πτώση από τον Ιούλιο του 2015.
Τα όρια του αναπτυξιακού μοντέλου
Τα στοιχεία αυτά, που ακόμη δεν έχουν ενσωματώσει τις εξελίξεις του Απριλίου, μαζί με τις προγνώσεις που γίνονται, παραπέμπουν στην ίδια εικόνα μιας μεγάλης ύφεσης. Ταυτόχρονα, αναδεικνύουν και τα όρια ενός αναπτυξιακού μοντέλου που στηρίχτηκε κατεξοχήν σε κλάδους που επηρεάζονται πάρα πολλοί από τη διεθνή οικονομική συγκυρία και τις εξωγενείς παράγοντες.
Φαίνεται, δηλαδή, ότι μπορεί ο τουρισμός να αποτέλεσε ένα από τα λίγα πεδία δυναμικής της ελληνικής οικονομίας, όμως ταυτόχρονα στη σημερινή συγκυρία αναδεικνύεται ως ένα από τους αδύναμους κρίκους της.
Τα δεδομένα αυτά αναδεικνύουν και την πραγματική δυσκολία ως προς την κυβερνητική οικονομική πολιτική εν μέσω της ύφεσης. Γιατί γίνεται σαφές ότι το ζήτημα δεν είναι απλώς η δημόσια δαπάνη να καλύψει τη συγκυριακή απώλεια μισθών και εισοδήματος, όσο μεγάλη ως προς την κοινωνική διάσταση και εάν είναι η σημασία μιας τέτοιας κατεύθυνσης.
Το κλειδί είναι εάν θα αναδυθεί ένα διαφορετικό αναπτυξιακό υπόδειγμα που να στηρίζεται σε κλάδους με μικρότερη εξάρτηση από τη διεθνή συγκυρία, σε περισσότερο ενδογενείς δυναμικές και σε κλάδους με υψηλότερη προστιθέμενη αξία. Και αυτό απαιτεί και πρωτότυπα εργαλεία ως προς τη δημόσια επένδυση και μια νέα έμφαση στις υποδομές και στην αξιοποίηση του επιστημονικού και τεχνικού δυναμικού της χώρας.
