Συνέντευξη στην
Μαίρη Φώτη
Ο κ. Νίκος Βασιλαράς, 10ης γενιάς αργυροχρυσοχόος, με την επαγγελματική παράδοση της οικογένειάς του να ξεκινά στο 1780 (!), σήμερα μας ξεναγεί νοητά στην Παλιά Πόλη μιας άλλης εποχής.
Τότε που η Παλιά Πόλη ήταν το κέντρο του εμπορίου της Ρόδου και που άκμαζαν επαγγέλματα τα οποία έχουν σβήσει με την πάροδο του χρόνου. Περιγράφει την μεταβολή της Ρόδου από ποιοτικό σε μαζικό προορισμό για τους τουρίστες, νοσταλγεί, συγκρίνει, απογοητεύεται αλλά και πεισμώνει περνώντας το μήνυμα ότι υπάρχει τρόπος η Παλιά Πόλη να αποκτήσει την παλιά της αίγλη και η Ρόδος να αποκτήσει και πάλι ταυτότητα…
• Κύριε Βασιλαρά, η επαγγελματική ενασχόληση της οικογένειάς σας αλλά και εσάς του ιδίου, επικεντρώνεται στην Παλιά Πόλη, επί δεκαετίες. Με δεδομένα τα παράπονα που ακούγονται από τον εμπορικό κόσμο, από τους κατοίκους, αλλά και από τους επισκέπτες της, τι είναι αυτό που έχει αλλάξει κατά την άποψή σας, ώστε στα τελευταία χρόνια η Μεσαιωνική Πόλη, που το 1988, αναγνωρίστηκε ως Πόλη Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς, να τυγχάνει αυτής της αρνητικής κριτικής;
Διαβαίνοντας την Παλιά Πόλη σού δίνεται η ευκαιρία να γνωρίσεις 2.400 χρόνια ιστορίας, συγκεντρωμένα σε μια έκταση 58,37 εκταρίων που περικλείεται ανάμεσα στα τείχη της Μεσαιωνικής Πόλης μια παλέτα πολυεθνικών επιρροών. Η Παλιά Πόλη γνωστή σε μας τους Ροδίτες και σαν «Χώρα», ήταν στο βαθύ παρελθόν η περιοχή της Ρόδου που μέσα της παλλόταν η καρδιά των επαγγελματικών δραστηριοτήτων, εμπορίου και μεταποίησης. Η συνύπαρξη όλων χαρακτηριζόταν από συναδελφοσύνη, σεβασμό, αλληλεγγύη, γνωριζόντουσαν με τα μικρά τους ονόματα. Μετά το 1950 δειλά – δειλά άρχισαν να έρχονται από την Ελλάδα επισκέπτες και παραθεριστές, οι οποίοι έμεναν έκθαμβοι από το κάλλος της Ρόδου και της πλούσιας κληρονομιάς της αλλά και της αγοράς της. Οι επισκέπτες έβρισκαν ελκυστική την αγορά της Ρόδου εξ αιτίας των ποιοτικών προϊόντων στα καταστήματα, αλλά και λόγω του δασμολογικού καθεστώτος στις εισαγωγές από το εξωτερικό που είχαμε, μέχρι της κατάργησής του. Η οικονομία της Ρόδου στηριζόταν στον πρωτογενή αγροτικό τομέα, στην μεταποίηση, στο τριτογενές εμπόριο και σε υπηρεσίες. Η μονοκαλλιέργεια αρχίζει να ανθίζει στα τέλη της δεκαετίας του 60, ο τουρισμός ζητάει υπηρεσίες, οι Ρόδιοι τότε προσαρμόζονται εύκολα λόγω της ιστορίας τους.
• Τότε γίνεται η στροφή προς τον τουρισμό;
Ναι. Τα πρώτα τσάρτερ και τα κρουαζιερόπλοια, αρχίζουν να εμφανίζονται στα χρόνια εκείνα. Οι επισκέπτες της Ρόδου εξυπηρετούνται εφ’ εξής πλέον από τους τουρ – οπερέιτορς (οργανωτές ταξιδιών). Αρχίζει ο μαζικός τουρισμός, η αγορά και τα καταστήματα πληθαίνουν και εγκαθίστανται πανταχόθεν της Ρόδου, στο Μανδράκι και στη Νέα Αγορά, στο Νιοχώρι… Ακόμη και τα γκαράζ μεταβάλλονται, μεταβάλλονται όλα τα ισόγεια σε παντός είδους τουριστικά καταστήματα που μέχρι πρότινος προσέφεραν προϊόντα εγχώρια και ευρωπαϊκά.
• Τότε αλλάζει και η φυσιογνωμία της Παλιάς Πόλης;
Η Παλιά Πόλη αρχίζει να αλλάζει σταδιακά. Χρόνο με τον χρόνο νέες γενιές κληρονομούν τις δραστηριότητες, οι κεντρικοί δρόμοι μεταβάλλονται σε τουριστικά καταστήματα, η δασμολογική εξίσωση με την υπόλοιπή Ευρώπη μειώνει το πλεονέκτημα της αγοράς, η παγκοσμιοποίηση ανοίγει δρόμο στους εμπόρους μεταβάλλοντας την εγχώρια τοπική αγορά σε υποκατάστημα της Κίνας, της Ινδίας, της Τουρκίας. Το φαινόμενο αυτό βέβαια συναντάται και σε άλλα μέρη της Ευρώπης, κυρίως όμως στην Ελλάδα. Η συνέπεια λοιπόν είναι ότι, η αγορά της Ρόδου με τα προσφερόμενα «αγαθά» τυγχάνει της πλήρους αδιαφορίας των επισκεπτών. Επιπλέον μπορώ να πω, πως το καταναλωτικό κοινό, το κοινό που κλείνει διακοπές all Inclusive που αυτό συνεχώς αυξάνεται και εφέτος πλέον έχει ξεπεράσει το 75% των διανυκτερεύσεων, είναι κοινό με πολύ χαμηλό εισόδημα. Κατά συνέπεια, τα καταναλωμένα προϊόντα είναι σουβενίρ του ενός και των δύο ευρώ, Made in Asia. Η αναδουλειά φέρνει και γκρίνια, διαμάχες, συμπεριφορές που δεν θυμίζουν Ρόδο. Φέτος το φαινόμενο αυτό της αναδουλειάς, που για πρώτη φορά ζούμε στη Ρόδο μας, πρέπει να καταγραφεί στο βιβλίο Γκίνες. Ενώ ο αριθμός και η πληρότητα των ξενοδοχείων μας είναι ικανοποιητικότατα, η αγορά και η έξω – ξενοδοχειακή δραστηριότητα διαφόρων επαγγελματιών ζει μια πανωλεθρία. Τα πάσης φύσεως καταστήματα, κλείνουν ταμείο κάθε βράδυ επιεικώς με Ζ μηδέν… Οι καταστηματάρχες που προσπαθούν να αναλύσουν τους λόγους, καταλήγουν στο εξής συμπέρασμα: Κόσμος πολύς στη Ρόδο αγοραστική δύναμη μηδέν! Τα δωμάτια είναι γεμάτα και οι τσέπες άδειες. Τι μπορούμε να κάνουμε- αναρωτούνται- πώς θα επιβιώσουμε; Πώς θα πληρώσουμε τις υποχρεώσεις και τα πάγια; Από τον Απρίλη μέχρι σήμερα ο τζίρος τους είναι για κλάματα!!!
• Τα παράπονα εστιάζονται και αλλού… Στην ηχορύπανση, στην κατάληψη κοινόχρηστων χώρων, στο κυκλοφοριακό, στους χώρους στάθμευσης έξω από τα τείχη περιμετρικά, στον φωτισμό, και όχι μόνο στην αναδουλειά των καταστηματαρχών.
Αγαπητή Μαίρη, με βάζεις σε πειρασμό. Αγγίζεις χορδές που πάλλονται σε ήχο μινόρε! Δεν θέλω να εμπλακώ στα υπόλοιπα που ερωτάς, γνωρίζω πως οι υπεύθυνοι και εννοώ κυρίως η δημοτική αρχή γνωρίζει πολύ καλά τα προβλήματα, μοιρολογεί όμως και αυτή… Λύσεις υπάρχουν, λύσεις προβλέπονται απ’ ότι ακούω, το θέμα είναι να υλοποιηθούν και να εξευρεθούν οι απαιτούμενοι πόροι -η χρηματοδότηση- ώστε σε συνεργασία με την 4η Εφορεία Αρχαιοτήτων και το Υπουργείο Πολιτισμού να αρχίσει η υλοποίηση.
Η Παλιά Πόλη θέλει αρετή και τόλμη. Μαίρη, μια παράκληση θα σου μεταφέρω και γράψε την σε παρακαλώ, Εγώ καλώ όλους τους συναδέλφους καταστηματάρχες, αυτούς που είναι κάτοικοι της πόλεως Ρόδου, να αφήνουν το αυτοκίνητο στο σπίτι και να παίρνουν το ποδήλατο για να πάνε στα μαγαζιά τους, θα κάνει καλό και στην υγεία τους. Οι δε άλλοι κάτοικοι από τα χωριά της Ρόδου που έρχονται για να δουλέψουν στα καταστήματά τους να τα παρκάρουν στους χώρους ελεύθερης στάθμευσης που έχει καθορίσει ο Δήμος και να παίρνουν τα ποδήλατα που έχει διαθέσει σε διάφορα σημεία ή και να ζητήσουν από τον Δήμο να βάλει ποδήλατα κοντά στα καθορισμένα πάρκινγκ. Το ίδιο να κάνουν και οι δημόσιοι και δημοτικοί υπάλληλοι. Έτσι ένα 30% των επισκεπτών «με καλό βαλάντιο» που έχει την δυνατότητα να ενοικιάσει αυτοκίνητο, να μπορεί να βρει χώρο στάθμευσης και να επισκεφτεί τα καταστήματα της πόλεως Ρόδου αλλά και τα μνημεία, μουσεία αξιοθέατα κλπ., και όχι να φέρνουν βόλτα δέκα φορές τα τείχη ψάχνοντας χώρο στάθμευσης να μην βρίσκουν, απογοητευμένοι δε να αναζητούν το κοντινότερο πρατήριο βενζίνης να φορτώνουν καύσιμα και να παίρνουν τον δρόμο της επιστροφής για το κατάλυμά τους.
Επιπλέον η Παλιά Πόλη έχει 10 Πύλες εισόδου και εξόδου, τα τουριστικά λεωφορεία πρέπει να αποβιβάζουν και στις 10 Πύλες δικαίως κατανεμημένους τους επισκέπτες ώστε να μην δημιουργούνται προνομιούχες περιοχές. Στην συνέχεια να απομακρύνονται και να σταθμεύουν σε καθορισμένα πάρκινγκ τουριστικών λεωφορείων, εκτελώντας το πρόγραμμα την προγραμματισμένη ώρα επιβίβασης των επισκεπτών από κάποια άλλη Πύλη εξαντλώντας των χρόνο. Όλη αυτή η λαμαρίνα που βρομίζει το περιβάλλον χαλάει όλη την αισθητική, εκνευρίζει τους πάντες, καλό θα ήταν να την περιορίσουμε οίκαδε.
Ετσι το μειονέκτημά μας, εννοώ περιβαλλοντικής αντοχής και της επίδειξης νεοπλουτισμού με το αυτοκίνητό μας παρκαρισμένο έξω από το μαγαζί μας, θα μετατρεπόταν σε συγκριτικό πλεονέκτημα πόλης μας, της αγοράς μας του πολιτισμού μας.
• Κ. Βασιλαρά εσείς προλάβατε την καλή εποχή της Παλιάς Πόλης, ποιες ήταν τότε οι επαγγελματικές δραστηριότητες εντός των τειχών;
Είπα στην αρχή ότι εντός των τειχών παλλόταν η καρδιά του επιχειρείν -των δραστηριοτήτων- στην Ρόδο. Μακαρονοποιοί, στρωματάδες, παπουτσήδες, μαραγκοί, σιδεράδες, πεταλωτές, φοντιέριδες, ραφτάδες, οινοποιοί, σαμαρτζήδες, αργυροχρυσοχόοι, κοσμηματοπωλες, αρωματοποιοί, μπακάληδες, χασάπηδες, παγωτατζίδικα, μπακλαβατζίδικα, οπλοπωλεία κυνηγού, ποδηλατάδικα, δερματάδικα, νεοτερισμοί, γουναράδικα, υποδηματοπωλεία, αρωματοπωλεία, χονδρική τροφίμων, ωρολογοποιοί, ωρολογιοπωλεία, κεντήματα, ροδιακά κεραμικά, πορσελάνες, κρύσταλλα Βοημίας, εισαγωγείς ποδηλάτων, γεωπονικά είδη, μικρές ψαροταβέρνες, πατσατζίδικα, μικρά μαγειρεία, τενεκετζίδικα, κλειθροποιοί, αντιπρόσωποι, οδοντίατροι, συμβολαιογράφοι, δικηγόροι, εξαγωγείς μεταφορές, πρακτορεία… Ολες αυτές οι δραστηριότητες περιορίζονταν εντός των καταστημάτων, όχι στον δημόσιο χώρο. Ο σεβασμός προς τον γείτονα ήταν κανόνας και αρχή. Η παράδοση επέβαλλε ανθρώπινο ωράριο εργασίας, άνοιγμα των καταστημάτων στις 08.30, κλείσιμο για μεσημέρι στις 13.30 κι άνοιγμα το καλοκαίρι στις 17.00 μέχρι τις 21.30. Την Πέμπτη το απόγευμα και τις Κυριακές κλειστά. Στο διάβα του χρόνου άλλαξαν όλα και το ωράριο έγινε a volonte, στον βωμό του άμετρου πλουτισμού, της αχορταγιάς που λέμε εδώ στη Ρόδο. Σήμερα δικαίως διαμαρτύρονται οι τυχόν πελάτες όταν η Παλιά Πόλη έχει μετατραπεί σε υποκατάστημα της Κίνας, της Ινδίας, της Τουρκίας γενικά της Ασίας. Χρειάζεται να πέσουμε όλοι σε περίσκεψη, χρειάζεται να προβούμε σε improvement, σε ανακαίνιση, σε αναβάθμιση. Πρέπει να μετατρέψουμε την μονοκαλλιέργεια σε ποικίλες άλλες μορφές, να δώσουμε προσωπικότητα και μοναδικότητα στα είδη που προσφέρουμε, να σεβαστούμε τον κοινόχρηστο χώρο, τον γείτονα, το μνημείο, τον ορίζοντα, τις προσόψεις… Ετσι μόνο θα τύχουμε της εκτίμησης του επισκέπτη ως πολιτισμένοι. Οι ελληνικές βιοτεχνίες το ελληνικό σχέδιο, η ελληνική δημιουργία είναι παρούσα, της λείπει όμως η προβολή. Και η καλύτερη προβολή της μπορεί να γίνει στους τόπους υποδοχής τουριστών, έτσι η πατρίδα μας θα ανασάνει από τα χρέη. Ίσως με αυτή την οικονομική κρίση που περνάμε να σκεφτούμε τι θα κάνουμε αύριο. Ο πατέρας μου έλεγε «το φθηνό στο ακριβό καθίζει ή η φθήνια τρώει τον παρά».
• Εσείς πώς αποφασίσατε να ασχοληθείτε με την χρυσοχοΐα; Γνωρίζω ότι και ο πατέρας σας ήταν χρυσοχόος, θέλατε να συνεχίσετε την οικογενειακή παράδοση;
Αυτό είναι ένα άλλο κεφάλαιο, και δεν θέλω να δράξω της ευκαιρίας, ώστε να μην θεωρηθεί διαφήμιση. Θα σας πω τηλεγραφικά ότι μέλη της οικογένειάς μου εμφανίζονται ως αργυροχρυσοχόοι από το 1780 συνεχώς. Ο πατέρας μου βλέποντας ότι τα πάω καλά με τα χειρωνακτικά εργαλεία, οργάνωσε στο εργαστήριό του δίπλα στους καλφάδες όπου είχε, πάγκο για μένα. Σε ηλικία 9 ετών άρχισα να δουλεύω με τα λεπτά δάκτυλα μου την φιλιγκράν και να κάνω γκράνουλες. Υστερα – ύστερα του ζήτησα να πάω σε Ακαδημία Καλών Τεχνών και να γίνω σχεδιαστής κοσμημάτων, όπερ και εγένετο. Τέσσερα χρόνια στο Pforzheim της Γερμανίας, και από το 1971 αυτόνομος αργυροχρυσοχόος στην Παλιά Πόλη της Ρόδου.
• Τα κοσμήματα σας έχουν ένα δικό τους χαρακτήρα μια ελληνικότητα, μια δωρική αισθητική. Τι είναι αυτό που σας εμπνέει;
Στην τέχνη μου, τα αισθήματα και την αισθητική μου τα αντλώ κυρίως από την παιδεία μου, αυτή μου επιτρέπει να τα ανιχνεύω από τον «άλλον» εαυτό μου. Αυτόν που δεν παραμυθιάζεται, που δεν εξαγοράζεται, που δεν εκχωρείται, που δεν εκποιείται, παρά κρατάει την περπατησιά του ορθόπλωρη. Κρατώντας μέσα μου κερί αναμμένο αρχές, αξίες κι ό,τι άλλο πολύτιμο. Αυτό το πολύτιμο, προσωπικά, το κράτησα, το έθρεψα το υπηρετώ και το υπηρέτησα όσο πιο πιστά μπόρεσα κι άντεξα κι αντέχω μέσα στις πολλές αντιξοότητες. Κι αυτό δεν ήταν άλλο τίποτα από την επιθυμία να κοσμήσω με κοσμήματά μου από πολύτιμα υλικά την συνάνθρωπο γυναίκα. «Δεν δέχομαι τίποτα λιγότερο από το καλύτερο».
• Βλέπετε να αλλάζει κάτι μετά από αυτόν τον «κατήφορο» που έχει πάρει η αγορά της Ρόδου;
Η πρόταση η δική μου είναι οι νέοι επιχειρηματίες να αποκτήσουν αυτοπεποίθηση, να επιδιώξουν την μοναδικότητα αφουγκραζόμενοι τα αισθήματά τους. Το κλειδί είναι στην καινοτομία, στην μοναδικότητα στην ταυτότητα. Η αντιγραφή, η μίμηση, (εξαιρώ τον ηθοποιό) είναι ίδιον ιδιώτη. Πιστεύω ότι κάτι αρχίζει… Χρειάζεται όμως ενθάρρυνση από το καταναλωτικό κοινό. Οι νέοι κάτι σκέπτονται, κάτι νέο θέλουν να κάνουν, σκοντάφτουν όμως στην χρηματοδότηση χαμηλότοκου δανειακού κεφαλαίου εκκίνησης, αυτή η δυνατότητα όμως λείπει από την σημερινή Ελλάδα, τράπεζες έχουμε αλλά τραπεζίτες δεν έχουμε. Το ΕΣΠΑ λένε ότι επιδοτεί το ίδιο κεφάλαιο για την συμμετοχή στο πρόγραμμα, όμως λείπει από τα νέα παιδιά. Αποθαρρύνονται βέβαια οι νέοι μας βλέποντας να γιγαντώνεται η παροχή ξενοδοχειακών υπηρεσιών με το all Inclusive. Λένε ότι η Ισπανία το καταργεί από το 2020, λόγω του ότι υπάρχουν ακόμη κάποια συμβόλαια με ξενοδοχεία. Πιστεύω ότι η πλειοψηφία των καταστηματαρχών θα σας έλεγε τα ίδια. Tο θέμα είναι να αλλάξουμε γιατί θα βουλιάξουμε, όπως λέει και ένας σύγχρονος πολιτικός μας. Να απαλλαγούμε από το σύνδρομο της αντιγραφής, της καθοδήγησης από συμφέροντα, η μίμηση να γίνει ο εχθρός μας. Να θεσμοθετηθεί ετήσιο βραβείο καταστήματος για την ηθική και την αισθητική του, βραβείο σε δρόμο καταστημάτων για τον ευπρεπισμό και την τήρηση της κείμενης νομοθεσίας, που να γίνεται βροντερά γνωστό διεθνώς…
• Κύριε Βασιλαρά, είστε πάντως πηγή γνώσης της νεότερης ιστορίας της Παλιάς Πόλης της Ρόδου, αντιλαμβάνομαι όμως ότι το ήθος σας δεν σας επιτρέπει να επιρρίψετε ευθύνες ως συνήθως γίνεται. Περιορίζετε την άποψή σας στο «μαζί κάναμε τα λάθη»…
Ουδείς αλάθητος, τα λάθη διορθώνονται οι άνθρωποι γερνάνε τι κρίμα και αυτό…
• Κύριε Βασιλαρά σας ευχαριστώ. Πιστεύω ότι μια άλλη φορά θα έχουμε την ευκαιρία να πούμε περισσότερα για την ιστορία της παράδοσης της οικογένειάς σας στην αργυροχρυσοχοΐα και για τα κοσμήματα που εσείς φτιάχνεται στο εργαστήριό σας, μέχρι σήμερα.
Ευχαριστώ Μαίρη μου, ελπίζω να μην έθιξα κανέναν, τα κακώς κείμενα, πρέπει να βρουν την ορθό – πλώρη πλεύση τους μπορούμε. Η Ρόδος πρέπει να γίνει ξανά πιλότος νησιού μοναδικού στον κόσμο, ο επισκέπτης πρέπει να φεύγει με τις καλύτερες εντυπώσεις, και να ξαναέρχεται με χαρά. Την χειμερινή περίοδο αντί να καθόμαστε με σταυρωμένα χέρια, να γίνουμε εθελοντές των υπηρεσιών του Δήμου, προσφέροντας εργασία για τον καλλωπισμό όλης της νήσου μας που της έχουμε υποχρέωση…
