• Ποια στελέχη συγκρότησαν την Τοπική Οργάνωση Ρόδου το 1974 • Οι Ελευθερία Οίκουτα, Παναγιώτης Μπουλιέρης, Βασίλης Ψυλλάκης, Βασίλης Καρνάβας, νεότερη γενιά του Κινήματος, μιλούν στην «δ» για τις αρχές της 3ης του Σεπτέμβρη
Ηταν 3 του Σεπτέμβρη του 1974, όταν ο Ανδρέας Παπανδρέου ανακοίνωσε την ίδρυση του Πανελλήνιου Σοσιαλιστικού Κινήματος. Στη Ρόδο ο δικηγόρος Γιώργος Χιωτάκης αναλαμβάνει την οργάνωση του Π.Σ.Κ. και νέοι μορφωμένοι άνθρωποι που έχουν υποστεί την καταπίεση της επταετίας με ιδέες και όνειρα σπεύδουν να υπογράψουν την ιδρυτική διακήρυξη της Ρόδου.
Το ΠΑΣΟΚ αναπτύσσει εντυπωσιακή πορεία στα Δωδεκάνησα που καταγράφεται ως δημοκρατικό κάστρο δημιουργώντας και πλειάδα στελεχών που σαρώνουν και την Τοπική Αυτοδιοίκηση.
50 χρόνια μετά νεότερα στελέχη του κινήματος, οι Ελευθερία Οίκουτα, Παναγιώτης Μπουλιέρης, Βασίλης Ψυλλάκης, Βασίλης Καρνάβας μιλούν στην «δ» για την ιδρυτική διακήρυξη της 3ης του Σεπτέμβρη.
Η μεταπολίτευση
Σεπτέμβριος του 1974, η Ελλάδα έχει απαλλαχθεί από τη δικτατορία των Συνταγματαρχών και κάνει τα πρώτα της βήματα και πάλι ως Δημοκρατία. Την πρωθυπουργία έχει αναλάβει, από τις 24 Ιουλίου, ο Κωνσταντίνος Καραμανλής. Το υπουργικό συμβούλιο της Κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας απαρτίζεται από ηγετικά στελέχη των δύο μεγαλύτερων πολιτικών κομμάτων κατά την προδικτατορική περίοδο, της Εθνικής Ριζοσπαστικής Ενώσεως (ΕΡΕ) του Κωνσταντίνου Καραμανλή και της Ενώσεως Κέντρου (ΕΚ) του Γεωργίου Παπανδρέου. Πριν την κατάλυση του πολιτεύματος, ο Ανδρέας Παπανδρέου είχε διατελέσει υπουργός της κυβέρνησης της Ενώσεως Κέντρου με πρωθυπουργό τον πατέρα του Γεώργιο, ενώ η δημοτικότητά του ολοένα και αυξανόταν. Κατά τη διάρκεια της Χούντας φυλακίζεται, απελευθερώνεται και φεύγει στο εξωτερικό. Στην Ελλάδα, επιστρέφει στις 16 Αυγούστου του 1974. Από τα πρώτα του λόγια δείχνει ότι είναι έτοιμος για το μεγάλο βήμα στην πολιτική του καριέρα. Την ίδρυση ενός δικού του κόμματος με στόχο να διεκδικήσει την εξουσία.
«Το Εθνος θ’ ανασυντάξη γρήγορα τις δυνάμεις του και η Ελλάδα θα διεκδικήση και θα καταλάβει την περήφανη θέση που της ανήκει στον διεθνή χώρο. (…) Επιστρέφω στην πατρίδα σε μια κρίσιμη για το έθνος ώρα. Την ώρα αυτή κυριαρχεί μέσα μας η θλίψη για την τύχη της μεγαλονήσου. Κυριαρχεί μέσα μας η αγανάκτηση για την μεταχείριση που επεφύλαξαν για την Ελλάδα οι δήθεν σύμμαχοί της, για τον κυνισμό της Ουάσινγκτον, που αφού μετέβαλε τη χώρα μας σε στρατιωτική βάση για την εξυπηρέτηση και προώθηση των στρατηγικών και οικονομικών της συμφερόντων στην ανατολική Μεσόγειο, προγραμμάτισε τη σφαγή στην Κύπρο, τη διχοτόμησή της και την εθνική μας μείωση» δηλώνει ο Ανδρέας Παπανδρέου.
Στις 31 Αυγούστου ο Κωνσταντίνος Καραμανλής βρίσκεται στη συμπρωτεύουσα για την 39η Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης. Η ομιλία του πρωθυπουργού μπροστά σε εκατοντάδες χιλιάδες οπαδούς του έχει καθαρά προεκλογικό τόνο.
Τρεις ημέρες μετά την ομιλία του Καραμανλή, στις 3 Σεπτεμβρίου, ο Ανδρέας Παπανδρέου ανακοινώνει την ίδρυση του Πανελλήνιου Σοσιαλιστικού Κόμματος. Βασικά συνθήματα του νέου κινήματος, που προδιαγράφουν και τις αρχές του είναι: Εθνική Ανεξαρτησία – Λαϊκή Κυριαρχία – Κοινωνική Απελευθέρωση – Δημοκρατία, στον αγώνα για τη δημιουργία μιας καινούριας πολιτικής ζωής». Ξεκινά σ’ όλη την Ελλάδα, η οργανωτική διάρθρωση του Π.Σ.Κ.
Οι πρωτεργάτες της Ρόδου
Στη Ρόδο «μπροστάρης» τίθεται ο δικηγόρος Γιώργος Χιωτάκης. Στο δικηγορικό γραφείο του Καρπάθιου δικηγόρου, αρχίζουν οι πρώτες συζητήσεις πυρήνα δημοκρατικών στελεχών που σπεύδουν να ανταποκριθούν στην πρόσκληση της 3ης του Σεπτέμβρη. Οι περισσότεροι ήταν νέοι, μορφωμένοι με ιδανικά που βίωσαν την καταπίεση της χούντας και οι θέσεις που διατύπωσε στην ιδρυτική διακήρυξη ο Ανδρέας Παπανδρέου, τους συνεπήραν και με ενθουσιασμό αποφάσισαν να ενταχθούν στον ιδρυτικό πυρήνα του Π.Σ.Κ. Οι πρώτες συγκεντρώσεις στελεχών γίνονταν αργά το βράδυ στο δικηγορικό γραφείο του Γιώργου Χιωτάκη, κάτω από τα άγρυπνα μάτια των αστυνομικών της Ασφάλειας!
«Οι συναντήσεις είχαν πάρα πολύ μεγάλο ενδιαφέρον, καθώς συμμετείχαν στελέχη του ευρύτερου δημοκρατικού χώρου, μάλιστα πριν ακόμη υπογράψουμε ο Βαγγέλης Παυλίδης είχε επιχειρήσει να μιλήσει και με τον Γιάννη Ζίγδη, ηγετική μορφή του κεντρώου χώρου. Η απάντησή του στον Παυλίδη ήταν, «εγώ δεν μιλώ με νεανίες», θυμάται χαρακτηριστικά ο Νίκος Βασιλαράς, εκ των ιδρυτικών στελεχών του ΠΑΣΟΚ. Στις 29 Σεπτεμβρίου του 1974 και μετά από διαβουλεύσεις η πρώτη διακήρυξη της Επιτροπής Ρόδου του ΠΑΣΟΚ, δημοσιεύτηκε στον τοπικό Τύπο.
Την διακήρυξη του ΠΑΣΟΚ υπογράφουν οι: Γιώργος Χιωτάκης, δικηγόρος –Αλέξανδρος Παπαποστόλου, οικονομολόγος –Μάνος Κόκκινος, δικηγόρος, -Θανάσης Καραναστάσης, ξεναγός –Βασίλης Χριστοδούλου, χρυσοχόος -Λευτέρης Συμιξής έμπορος –Νίκος Καρπαθίου, οικονομολόγος – Γιάννης Παπανικήτας, έμπορος -Κώστας Χατζηνικολάου, έμπορος –Ανδρέας Ζουλιάνης, χειριστής μηχανημάτων, -Ανδρέας Ευθυμίου, χρυσοχόος –Βαγγέλης Παυλίδης, σκιτσογράφος –Γιάννης Γιαννούλης, διακοσμητής, -Νίκος Βασιλαράς, χρυσοχόος –Γιώργος Ανδριωτάκης, αρχιτέκτονας, -Δρ. Βασίλης Αθανασίου, οικονομολόγος-κοινωνιολόγος –Αριστείδης Καραναστάσης, εμπορικός αντιπρόσωπος– Γιώργος Μοσχάκης, έμπορος -Παναγιώτης Γεωργιάδης, φυσικός– Θεόδωρος Τσιμπιδάκης, χρυσοχόος– Γιάννης Σταματιάδης, δικηγόρος–Γιάννης Πουλής, ιδ. υπάλληλος –Απόστολος Χατζηφούντας, ιδιωτικός υπάλληλος –Γιάννης Νισυρίου, ιδ. υπάλληλος- Ρούσος Χρυσοχός, ιδιωτικός υπάλληλος–Μανώλης Ρουμελιώτης, κρεοπώλης –Αντώνης Βασιλείου, οικοδόμος –Σωτήρης Χατζηνικολάου, έμπορος – Γιάννης Τσιγάρος, λογιστής – Γιώργος Καρανίκης, εργολάβος – Νίκος Μηνάς, οικονομολόγος.
Στην Κεντρική Επιτροπή του Κινήματος μετείχαν οι Δρ. Βασίλης Αθανασίου και Βαγγέλης Παυλίδης, ενώ το πρώτο ψηφοδέλτιο του ΠΑΣΟΚ στις εκλογές της 17ης Νοεμβρίου 1974, στελέχωσαν οι Γιώργος Χιωτάκης, Αντώνης Γεωργιάδης, Κλεάνθης Ζερβός και Μάρκος Νικολής. Τις επόμενες μέρες και χρόνια (ειδικά μετά το 1981) η ροή εγγραφής στελεχών στο ΠΑΣΟΚ απέκτησε μια δυναμική που αντίστοιχή της δεν είχε παρατηρηθεί στην ιστορία της χώρας. Κάθε πόλη, συνοικία, χωριό, απέκτησε το γραφείο της Τοπικής Οργάνωσης, σημείο συνάντησης για τα μέλη του κινήματος και τις …απαιτήσεις τους!
Ελευθερία Οίκουτα, πολιτεύτρια Δωδεκανήσου
Εκείνη τη μέρα το ημερολόγιο έδειχνε 3 Σεπτεμβρίου 1974 όταν ο Ανδρέας Παπανδρέου ιδρύει μέσα από μια διακήρυξη 2.700 λέξεων και μπροστά σε 40 άτομα το Πανελλήνιο Σοσιαλιστικό Κίνημα …ΠΑΣΟΚ. Ενα κίνημα που θα αγωνιστεί για Εθνική Ανεξαρτησία, Λαϊκή Κυριαρχία, Κοινωνική Απελευθέρωση, Δημοκρατική διαδικασία… θα συνεχίσει δυνατά και σύντομα στην ανακατανομή της εξουσίας στους θεσμούς λαϊκής συμμετοχής, στο κράτος πρόνοιας και δικαίου στα μεγάλα έργα υποδομής…Αλλαγές παντού. Στον συνδικαλισμό, στην αυτοδιοίκηση, στο εκπαιδευτικό σύστημα, δημιουργία ΕΣΥ κι ο κατάλογος δεν τελειώνει εδώ. Στόχοι που παραμένουν και σήμερα παρά ποτέ επίκαιροι. Ο Α. Γκράμσι σε ένα από τα πιο γνωστά του κείμενα αναρωτιέται: «Tι θα είναι η ιστορία ενός κόμματος; – Απαντά ο ίδιος – Ένα κόμμα θα έχει μεγαλύτερη ή μικρότερη σημασία και βάρος όταν η δράση του θα έχει βαρύνει περισσότερο ή λιγότερο στον καθορισμό της ιστορίας μιας χώρας…».
Το ΠΑΣΟΚ αδιαμφισβήτητα εκπροσώπησε διαχρονικά περισσότερο από κάθε άλλο κόμμα την πλειονότητα της ελληνικής κοινωνίας και πάλεψε για τα ΔΙΚΑΙΑ της. Σε αυτό το ΠΑΣΟΚ, φοιτήτρια τότε 5 χρόνια μετά την ίδρυσή του, οργανώθηκα σε ένα μικρό μαγαζάκι που στεγαζόταν η Τ.Ο. στην πλατεία Αφεντικά του χωριού μου, τον Αρχάγγελο. 50 χρόνια μετά θεωρώ ήταν η καλύτερη ιδεολογική πολιτική επιλογή που έχω κάνει. Όταν το ημερολόγιο θα δείχνει 3 Σεπτεμβρίου 2024 Ζάππειο στις 19:30 θα είμαστε όλες και όλοι εκεί. Συνεχίζουμε με γνώμονα όλα αυτά που μας ενώνουν και είναι πολλά.
Παναγιώτης Μπουλιέρης- Μέλος Κεντρικής Επιτροπής
3 Σεπτεμβρίου 1974- 3 Σεπτεμβρίου 2024: 50 χρόνια ΠΑΣΟΚ. Η ίδρυση του ΠΑΣΟΚ αποτελεί ένα σημείο καμπής για την πολιτική ιστορία της πατρίδας μας. Με την ίδρυσή του αρχίζει μία νέα περίοδος για την χώρα όπου έμελλε να είναι η καλύτερη τόσο στην εμπέδωση της δημοκρατίας όσο και στην ευημερία του λαού. Σύμφωνα με την ιδρυτική διακήρυξη της 3ης του Σεπτέβρη σκοπός της δράσης του είναι η εθνική ανεξαρτησία, η λαϊκή κυριαρχία, η κοινωνική απελευθέρωση και η δημοκρατική διαδικασία. Ας αναλογιστούμε, σήμερα, αν τα προστάγματα της ιδρυτικής μας διακήρυξης είναι ζητούμενα ή κεκτημένα και ποιο είναι το ιστορικό μας χρέος.
Τα χρόνια που το Κίνημά μας πρωταγωνίστησε, ταυτίστηκε με την κοινωνική κινητικότητα, τις μεγάλες τομές και μεταρρυθμίσεις και τα μεγάλα έργα, με το όραμα για μια σύγχρονη και ισχυρή Ελλάδα σε διεθνές επίπεδο όπως και με την πράσινη μετάβαση. Άλλωστε, το ΠΑΣΟΚ ήταν το κόμμα όπου έκλεισε μία για πάντα τις πληγές της χούντας και του εμφυλίου και ένωσε όλους τους Έλληνες αναγνωρίζοντας την εθνική αντίσταση.
Αν και λοιδορήθηκε τα χρόνια της κρίσης, το ΠΑΣΟΚ κατάφερε να κρατήσει την χώρα όρθια με κόστος την δημοφιλία του και τα ποσοστά του, την στιγμή που αυτοί που οδήγησαν την πατρίδα σε χρεοκοπία σιώπησαν και εξαφανίστηκαν. Αδιαμφησβήτητα, στην πορεία των πενήντα ετών του η συνεισφορά του, παρά τα όποια λάθη, είναι θετική. Γι’ αυτό και ταυτίστηκε ο λαός περισσότερο μαζί του από κάθε άλλο κόμμα. Σήμερα, και μετά από πολλά χρόνια όπου το ΠΑΣΟΚ πάλεψε για να μείνει όρθιο και ενωμένο είναι η πρώτη επέτειος όπου θα εορταστεί με το κόμμα μας ανεβασμένο έχοντας πετύχει το μεγαλύτερο ποσοστό της τελευταίας δεκαετίας και – πλέον- καθαρά δεύτερο δημοσκοπικά. Ανανεωμένο- Ενωμένο και Πολιτικά Αυτόνομο δείχνει έτοιμο να δημιουργήσει ένα νέο κοινωνικό συμβόλαιο με τον λαό, δίνοντας το όραμα και την ελπίδα για ένα άλλο μοντέλο διακυβέρνησης και ανάπτυξης με επίκεντρο τον άνθρωπο και την Δημοκρατία.
Βασίλης Ψυλλάκης, μέλος ΠΑΣΟΚ
Ήταν 3 του Σεπτέμβρη του 1974, όταν ο Ανδρέας Παπανδρέου ανακοίνωσε την ίδρυση του Πανελλήνιου Σοσιαλιστικού Κινήματος. Το κεντρικό σύνθημα που αναφέρεται στη διακήρυξη και καθορίζει τις αρχές του νέου κόμματος, ήταν το τετράπτυχο «Εθνική Ανεξαρτησία – Λαϊκή Κυριαρχία – Κοινωνική Απελευθέρωση – Δημοκρατία». Όπως τόνισε ο Ανδρέας Παπανδρέου, ο «βασικός κυριαρχικός στόχος του Κινήματος είναι η δημιουργία μιας Πολιτείας απαλλαγμένης από ξένο έλεγχο ή επεμβάσεις, Πολιτείας απαλλαγμένης από έλεγχο ή επιρροή της οικονομικής ολιγαρχίας.
Το ΠΑΣΟΚ είναι το κόμμα που άλλαξε την Ελλάδα. Παρακαταθήκη του είναι η δημιουργία της μεγάλης και ικανοποιημένης μεσαίας τάξης, ο πατριωτισμός που είναι ένας και αδιαίρετος και φυσικά δεν διακρίνεται σε νέο και παλιό, σύγχρονο και πεπαλαιωμένο, η Τοπική Αυτοδιοίκηση όλων των βαθμών, η ένταξη στην ΟΝΕ, το ΕΣΥ, ο ΕΟΠΥΥ, το πανελλήνιο ΙΚΑ, η ένταξη της Κύπρου στην ΕΕ και πάρα πολλά άλλα. Τράβηξε μπροστά. Αυτό είναι το χρέος μας σήμερα. Να τραβήξουμε μπροστά. Να στήσουμε το ΠΑΣΟΚ του 21ου αιώνα. Να γίνουμε ξανά δύναμη εξουσίας. ΠΑΣΟΚ! Ούτε βήμα πίσω.
Βασίλης Καρνάβας, μέλος ΠΑΣΟΚ
Αμούστακα παιδιά… πενήντα χρόνια πριν για πρώτη φορά ακούσαμε για την Διακήρυξη της 3ης του Σεπτέμβρη…. λίγα χρόνια μετά σαν φοιτητές τρέξαμε να συμπληρώσουμε όλοι το πετραδάκι της ιστορίας και του αγώνα που μας αναλογούσε για το μεγάλο στοίχημα της γενιάς μας… Εμπνευστής και καθοδηγητής μας ο Ανδρέας, συνεχιστής των μεγάλων της Ένωσης Κέντρου αλλά με μια πιο αριστερή πρόταση που σαν χείμαρρος μας συνεπήρε… Πολλά έχουν γραφτεί αλλά και είμαι σίγουρος ότι μπορώ μετά από όλα αυτά που έζησα να σας πω με βεβαιότητα ότι ήμαστε παρόντες και αυτή την γιορτή την περιμένουμε πολλά χρόνια για να έρθει…
Δεν θα είναι η ίδια σαν τις άλλες, διότι τώρα η πεποίθηση για όλα αυτά που ο λαός μας έχει απωλέσει μπορούν ξανά να γίνουν κυρίαρχα… Απέτυχε παταγωδώς η ΝΔ να φέρει την ΑΛΛΑΓΗ που δεν ήταν όρος δικός της και ποτέ της δεν κατανόησε…. απέτυχε στην συνείδηση του λαού μας που την εμπιστεύτηκε. Και μπορώ να σας βεβαιώσω ότι αυτή η 3η του Σεπτέμβρη είναι η μεγάλη αρχή της νέας πρότασης που έχει το ΠΑΣΟΚ για να επιστρέψει ξανά η ελπίδα και το χαμόγελο στον μη προνομιούχο Έλληνα που τώρα δεν αντέχει.. και έχει πλέον πειστεί..
