«Εθνικό απολυτήριο» ή «πιστοποιητικό σπουδών»; «Βασικό» ή «υψηλό» επίπεδο στη διδασκαλία των μαθημάτων; Στον απόηχο μιας εβδομάδας κατά την οποία πολλοί επικαλέστηκαν την Παιδεία αλλά λίγοι τελικά μίλησαν γι’ αυτήν, οι επιτροπές πανεπιστημιακών που μελετούν τις αλλαγές στο Λύκειο και στο εξεταστικό σύστημα φαίνεται ότι είναι οι μόνες που… δουλεύουν.
Ολο το σχέδιο πρότασης της επιτροπής υπό τον καθηγητή κ. Αντώνη Λιάκο, το οποίο και θα εφαρμοσθεί στα σχολεία – κρίνοντας και από την υιοθέτηση των βασικών αρχών της κατά την τοποθέτηση του υπουργού Παιδείας κ. Νίκου Φίλη στη Βουλή – με χρονικό ορίζοντα την επόμενη τριετία, παρουσιάζει «Το Βήμα» συμβάλλοντας στον προβληματισμό για το τι Παιδεία θέλουμε.
Η καθιέρωση ενός «ακαδημαϊκού απολυτηρίου», ο διαχωρισμός της μέσης εκπαίδευσης με μία υψηλότερη βαθμίδα και η τόνωση της τεχνικής εκπαίδευσης αποτέλεσαν τη βάση της προ μισού αιώνα εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης που έφερε τη σφραγίδα του Ευάγγελου Παπανούτσου – «πάγωσε» πρώτα και εν συνεχεία απορρίφθηκε από τη χούντα -, ενώ το «εθνικό απολυτήριο» συζητείται ως ιδέα από τα μέσα της δεκαετίας του 1990 επί θητείας του κ. Γιώργου Παπανδρέου στο υπουργείο Παιδείας.
«Πράσινο φως»
Το νέο πόρισμα της επιτροπής Λιάκου που παραδόθηκε τις προηγούμενες ημέρες στο υπουργείο Παιδείας παραθέτει τη νέα δομή στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση και αναλύει το Λύκειο των δύο ετών το οποίο θα ακολουθεί το τετρατάξιο Γυμνάσιο. Αυτό τώρα κρίνεται κατά πολλούς δύσκολο να εφαρμοσθεί από την επόμενη σχολική χρονιά (2017-18), οπότε μετατίθεται ύστερα από δύο χρόνια.
Οι αλλαγές που θα γίνουν, καθώς το πόρισμα έχει πάρει το «πράσινο φως» από την ηγεσία του υπουργείου Παιδείας, είναι:
- Το Λύκειο θα εκδίδει μόνο «εθνικό απολυτήριο» ή «πιστοποιητικό σπουδών». Δεν θα υπάρχει ούτε βαθμός πρόσβασης ούτε μηχανογραφικό.
- Για την εισαγωγή φοιτητών πανεπιστήμια και ΤΕΙ θα θέτουν κριτήρια ανά μαθήματα για το 20% της αξιολόγησης των υποψηφίων και το υπόλοιπο 80% θα προκύπτει από το «εθνικό απολυτήριο». Στις σχολές υψηλής ζήτησης ωστόσο η αξιολόγηση μπορεί να επιλέγεται κατά 99% από το «εθνικό απολυτήριο».
- Kάθε μαθητής και μαθήτρια θα παρακολουθεί έξι συνολικά μαθήματα, από τα οποία θα επιλέγει τα τέσσερα από τέσσερις κύκλους μαθημάτων (32 το σύνολο των ωρών διδασκαλίας) και κάποια θα παρέχονται σε δύο επίπεδα (βασικό και υψηλό). Υποχρεωτικά θα είναι η Ελληνική Γλώσσα (περιλαμβάνονται Λογοτεχνία και Ιστορία) και τα Αγγλικά.
- Για την απόκτηση «εθνικού απολυτηρίου» απαιτείται συγγραφή διπλωματικής εργασίας στην τελευταία τάξη του Λυκείου, συμμετοχή σε πρόγραμμα Φυσικής Αγωγής και σε προγράμματα Δημιουργικότητας, Εθελοντισμού και Κοινωνικής Προσφοράς (ΔΕΚΠ).
- «Πιστοποιητικό σπουδών» θα παίρνουν οι απόφοιτοι που δεν ολοκλήρωσαν τις υποχρεώσεις που προβλέπει το «εθνικό απολυτήριο» είτε διότι απέτυχαν σε κάποια μαθήματα είτε επειδή δεν ολοκλήρωσαν τη διπλωματική εργασία κ.τ.λ. Και αυτός ο τίτλος όμως, ο οποίος θα πιστοποιεί τι ακριβώς έχει επιτύχει ο μαθητής, θα αντιστοιχεί σε ορισμένο αριθμό Ακαδημαϊκών Πιστωτικών Μονάδων του ευρωπαϊκού συστήματος πιστοποίησης προσόντων. Ετσι οι κάτοχοί του θα μπορούν ακόμα και να διεκδικήσουν την εισαγωγή σε κάποιο τριτοβάθμιο ίδρυμα, εφόσον ικανοποιούν τις προϋποθέσεις που θέτει, ενώ θα μπορούν να φοιτήσουν και σε ιδρύματα κατάρτισης και επαγγελματικής εκπαίδευσης, σε επαγγελματικά ινστιτούτα κ.τ.λ.
- Οπως είναι ήδη γνωστό, θα υπάρχει συντελεστής βαρύτητας για την εισαγωγή στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, ανάλογα με τις στοχευμένες επιλογές – λιγότερες για μεγαλύτερο συντελεστή έναντι εκείνου που δηλώνει περισσότερες, επομένως μικρότερη βεβαιότητα.
Εξετάσεις για «εθνικό απολυτήριο»
Για τις τελικές – ενδοσχολικές – εξετάσεις του «εθνικού απολυτηρίου» η ύλη θα είναι της τελευταίας τάξης του λυκείου, ωστόσο θεωρείται ότι ο μαθητής γνωρίζει και όσα διδάχθηκε ήδη (Α’ Λυκείου). Τα θέματα, ως μεταβατική φάση, θα ορίζονται από μια Κεντρική Επιτροπή Εξετάσεων για όλη την Ελλάδα προκειμένου να διασφαλιστεί το αδιάβλητο. Στα επόμενα χρόνια θα είναι διαφοροποιημένα για κάθε σχολείο ή περιφέρεια. Αυτό θα γίνεται με τη χρήση κεντρικής «τράπεζας θεμάτων» και αλγορίθμου για την παραγωγή των διαγωνισμάτων. Θα εμπλουτίζεται διαρκώς με θέματα και θα είναι υπό την παρακολούθηση της Κεντρικής Επιτροπής Εξετάσεων με τη βοήθεια κατάλληλου λογισμικού.
Στο «εθνικό απολυτήριο» θα συνυπολογίζονται όλες οι δραστηριότητες στις οποίες συμμετείχαν οι μαθητές, όπως και οι επιδόσεις στα δύο χρόνια του Λυκείου. Προτείνεται ο τελικός βαθμός κάθε μαθήματος να προκύπτει ως ο μέσος όρος του διπλάσιου του γραπτού βαθμού του διαγωνίσματος της Β’ Λυκείου και του βαθμού της προφορικής επίδοσης, υπό την προϋπόθεση ότι αυτός δεν θα αποκλίνει περισσότερο από τρεις μονάδες από τον τελικό γραπτό βαθμό. Ο – υπό συζήτηση πάντως – αλγόριθμος είναι: [2.a +(b+c+d)/3]/3 όπου (a) ο γραπτός βαθμός της Β’ Λυκείου, (b) ο μέσος όρος των προφορικών βαθμών των τεσσάρων τετραμήνων, (c) ο μέσος όρος των δύο γραπτών εργασιών κατά μάθημα και (d) ο γραπτός βαθμός στο τέλος της Α’ Λυκείου.
Στον βαθμό του «εθνικού απολυτηρίου» προσμετρείται με σημαντικό ποσοστό (10-15%) η επίδοση στη διπλωματική εργασία. Αυτή παρακολουθείται ενδοσχολικά και βαθμολογείται από έναν εκπαιδευτικό του σχολείου και από έναν εκπαιδευτικό άλλου σχολείου. Θα μπορούσε η αξιολόγηση να γίνεται από δύο εκπαιδευτικούς εκτός σχολείου. Οι εργασίες που έχει παρακολουθήσει ένας καθηγητής προσμετρούνται στα προσόντα του. Παράλληλα δίδεται και μπόνους στον τελικό βαθμό των μαθημάτων υψηλού επιπέδου καθώς πολλαπλασιάζεται επί έναν συντελεστή.
Η εισαγωγή στα ΑΕΙ
Τα τριτοβάθμια ιδρύματα θα προκηρύσσουν τις θέσεις των εισακτέων και για την επιλογή θα χρησιμοποιούν ποικίλα κριτήρια. Υποχρεωτικά, όπως αναφέρθηκε, κατά 80% τουλάχιστον θα στηρίζεται στην πρόοδο των υποψηφίων προς την απόκτηση του «εθνικού απολυτηρίου». Το υπόλοιπο 20% θα μπορεί να συναποτελείται από την πριμοδότηση της επιλογής του υποψηφίου (κατά πόσον δηλαδή επιθυμεί να εισαχθεί σε αυτό το τμήμα), της γλωσσομάθειας ή άλλων στοιχείων, όπως ειδικές εξετάσεις, συνέντευξη, portfolio, επιδόσεις σε αγωνίσματα (ΤΕΦΑΑ, στρατιωτικές σχολές), εξετάσεις σε ξένη γλώσσα (ξενόγλωσσες φιλολογίες), επιδόσεις σε καθαρά εργαστηριακά μαθήματα κ.τ.λ. Τα ποσοστά είναι ενδεικτικά και, λ.χ., σχολές υψηλής ζήτησης μπορούν να μοριοδοτούν κατά 99% το περιεχόμενο του «εθνικού απολυτηρίου».
Το κάθε τμήμα θα ορίζει αν απαιτείται οι υποψήφιοι να έχουν παρακολουθήσει κάποια μαθήματα σε υψηλό επίπεδο, αν απαιτείται ένας ελάχιστος βαθμός σε κάποιο μάθημα ή ακόμα και συνολικά στο «εθνικό απολυτήριο». Οι αποφάσεις θα τελούν υπό την έγκριση της διοίκησης του πανεπιστημίου και της όποιας κατά νόμο αρχής εποπτεύει τα πανεπιστήμια.
Οι μαθητές μπορούν να επιλέξουν να μην ακολουθήσουν τις απαιτήσεις του εθνικού απολυτηρίου, αλλά να πάρουν πιο «ελαφρύ» πρόγραμμα, το οποίο θα οδηγεί σε «πιστοποιητικό» φοίτησης (π.χ., όχι μαθήματα υψηλού επιπέδου, όχι εκτεταμένο δοκίμιο κ.τ.λ.). Αυτοί θα διεκδικήσουν θέσεις σε σχολές που δεν απαιτούν «εθνικό απολυτήριο» (π.χ., πολλά από τα τμήματα χαμηλής ζήτησης, αλλά όχι ήσσονος σημασίας), όχι όμως ότι δεν θα έχουν υψηλές απαιτήσεις. Για παράδειγμα, το Πολυτεχνείο Κρήτης μπορεί να μη ζητεί «εθνικό απολυτήριο» αλλά να απαιτεί Μαθηματικά και Φυσική σε υψηλό επίπεδο με μέσο όρο και στα δύο περισσότερο από 75%.
Οι άριστοι, οι διαχωρισμοί και τα φροντιστήρια
Οι τέσσερις κύκλοι μαθημάτων μοιάζουν με «δέσμες» που εκτείνονται σε όλο το διετές Λύκειο
«Επιστροφή» των μαθητών στο σχολείο επιδιώκει το σχέδιο πρότασης της επιτροπής Λιάκου και επιλογές ώριμες από άτομα που σε λίγο καιρό θα ψηφίζουν. Επισημαίνεται από τους συντάκτες της η ωρίμαση των αλλαγών στην πράξη και η διαρκής αξιολόγησή τους. Μια πρώτη εντύπωση είναι ότι οι τέσσερις κύκλοι μαθημάτων μοιάζουν με «δέσμες» που εκτείνονται σε όλο το διετές Λύκειο.
Οι άριστοι, οι διαχωρισμοί και τα φροντιστήρια
Οι τέσσερις κύκλοι μαθημάτων μοιάζουν με «δέσμες» που εκτείνονται σε όλο το διετές Λύκειο
«Επιστροφή» των μαθητών στο σχολείο επιδιώκει το σχέδιο πρότασης της επιτροπής Λιάκου και επιλογές ώριμες από άτομα που σε λίγο καιρό θα ψηφίζουν. Επισημαίνεται από τους συντάκτες της η ωρίμαση των αλλαγών στην πράξη και η διαρκής αξιολόγησή τους. Μια πρώτη εντύπωση είναι ότι οι τέσσερις κύκλοι μαθημάτων μοιάζουν με «δέσμες» που εκτείνονται σε όλο το διετές Λύκειο.
Οι προτάσεις πάντως φαίνεται να ακολουθούν το νήμα των τελευταίων μεταρρυθμίσεων. Η «τράπεζα θεμάτων» που θεσπίστηκε επί Αννας Διαμαντοπούλου – την κατήργησε η πρώτη κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ ως «ένδειξη ταξικού διαχωρισμού» – επανέρχεται, οι κατευθύνσεις στην τεχνολογική εκπαίδευση και στο «εθνικό απολυτήριο» δεν διαφέρουν δραματικά από τις αλλαγές – πλην του τρόπου εισαγωγής στα ΑΕΙ – επί υπουργίαςΚωνσταντίνου Αρβανιτόπουλου. Οι θεσμοί και ο ΟΟΣΑ παραμονεύουν και δεν επιτρέπουν παρεκκλίσεις.
Το «εθνικό απολυτήριο» απευθύνεται στους άριστους μαθητές που θα επιλέξουν το μάθημα στο υψηλό και όχι στο βασικό επίπεδο, ενώ θα έχουν μια πρώτη… πανεπιστημιακή δοκιμασία (εργασίες, project αλλά κυρίως η διπλωματική εργασία). Τα τελευταία τουλάχιστον οκτώ χρόνια υπάρχει μια συγκεκριμένη κατεύθυνση: ανακοπή όσων κατευθύνονται στα πανεπιστήμια και διοχέτευση μεγαλύτερου αριθμού υποψηφίων στην τεχνική εκπαίδευση, όπως συμβαίνει σε πολλές χώρες.
Αυτό δεν έχει απαραίτητα παιδαγωγική φιλοσοφία, αλλά, θα έλεγε κανείς, περισσότερο… οικονομική. Αποσυμφορίζοντας τα πανεπιστήμια ένας πολιτικός θα μπορούσε να πετύχει λιγότερη ένταση σε αυτά, μικρό αριθμό αριστούχων που θα κατευθύνονται μόνο στις σχολές υψηλής ζήτησης – θα μικραίνει όσο θα δίνεται κοινωνική «ανάσα» με το άνοιγμα της εισαγωγής σε τμήματα μεσαίας ή χαμηλής ζήτησης της ανώτατης εκπαίδευσης· μελλοντικά ίσως οδηγήσει σε λιγότερα πανεπιστήμια χωρίς να συναντήσει αντίδραση πολιτική και κοινωνική.
Σημαντικό ρόλο καθώς αναβαθμίζεται θα διαδραματίσει το εκπαιδευτικό προσωπικό. Θα κληθεί πάντως να επιμορφωθεί, πιθανώς να αλλάξει αντικείμενο ή να στελεχώσει τα γυμνάσια αφού «κόβονται» μαθήματα, διαφορετικά θα δει την έξοδο προς διοικητικές θέσεις. Το ζήτημα είναι να υπάρχουν όρεξη για προσφορά αλλά και καλές αμοιβές – για το τελευταίο οι ελπίδες είναι μάλλον φρούδες.
Στο σχέδιο δεν καθορίζεται πόσοι μαθητές είναι οι «ελάχιστοι» που χρειάζονται για τη συγκρότηση τμήματος σε ένα μάθημα. Αν και ορθό παιδαγωγικά, δεν τίθεται το ανώτατο όριο και προβάλλεται η λύση να μετακινούνται οι μαθητές σε άλλο σχολείο τις μεσημβρινές ώρες. Και εκεί που το δημόσιο σχολείο θα μπορούσε να έχει πλεονέκτημα έναντι των συνθηκών σε ιδιωτικά εκπαιδευτήρια, το χάνει προφανώς ελέω μείωσης δαπανών.
Οσο για την παραπαιδεία, οι προτάσεις φαίνεται να πλήττουν τα φροντιστήρια, ωστόσο αυτά, όπως πάντα, θα προσαρμοστούν – δεδομένης της καλής «εικόνας» που έχουν στις οικογένειες αναφορικά με την εισαγωγή στα ΑΕΙ. Γι’ αυτό πιθανώς να βρουν νέο ρόλο ως «σύμβουλοι στις διπλωματικές…
Η ΒΑΘΜΟΛΟΓΗΣΗ
Ο βαθμός προφορικής επίδοσης θα προκύπτει ως μέσος όρος των εξής τριών βαθμών:
- Του μέσου όρου των προφορικών βαθμών των {LF}4 τετραμήνων {LF}(2 στην Α’ και 2 στη Β’ Λυκείου).
- Του μέσου όρου των γραπτών εργασιών που θα ζητούνται σε κάθε μάθημα. Οι εργασίες θα είναι τουλάχιστον 2 (μία σε κάθε τάξη) και τα θέματά τους θα προκύπτουν από λίστα προτεινομένων θεμάτων, πιθανόν με την εμπλοκή και του ΙΕΠ, και του συστήματος των σχολικών συμβούλων, ενώ η αξιολόγησή τους θα γίνεται ενδοσχολικά. Από κάθε σχολείο θα ζητείται ορισμένος αριθμός κεντρικά προς επαναξιολόγηση με στόχο τη διαμόρφωση σιγά-σιγά κοινής αντίληψης μεταξύ εκπαιδευτικών ίδιων ειδικοτήτων για την αξιολόγηση σε κάθε αντικείμενο.
- Του βαθμού της γραπτής δοκιμασίας στο τέλος της Α’ Λυκείου.
Το ΒΗΜΑ
