«Η κλιματική κρίση και οι υψηλές θερμοκρασίες που επικρατούν στα Δωδεκάνησα επηρεάζουν καταλυτικά την αλιεία, με συνέπεια ορισμένα είδη να μειώνονται ή να μετακινούνται σε πιο ψυχρά νερά, κάτι που δυσκολεύει τη διαχείριση των αλιευμάτων και επηρεάζει τη βιωσιμότητα του επαγγέλματος» δηλώνει στην «δ» ο ιχθυολόγος, υποψήφιος διδάκτωρ στην Θαλάσσια βιολογία και Αλιευτική δυναμική του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, Δημήτρης Πάφρας. Ο κ. Πάφρας μιλάει για τα φαινόμενα παράνομης αλιείας ή υπεραλίευσης και για τα ξενικά είδη που εισβάλλουν στα νερά της Μεσογείου. «Οι Λεσεψιανοί «μετανάστες» αλλάζουν τις ισορροπίες του οικοσυστήματος και ανταγωνιζόμενοι τα ενδημικά είδη προκαλούν την εξαφάνισή τους» αναφέρει ο κ. Πάφρας που μελετά ένα ιδιαίτερα ενδιαφέρον όστρακο, το μαργαριτοφόρο Pinctada radiata. «Το στρείδι μπορεί να προσφέρει μια νέα πηγή εισοδήματος για τους αλιείς και να ενισχύσει την οικονομική βιωσιμότητα εκεί που εντοπίζεται» τονίζει ο κ. Πάφρας, συγγραφέας παιδικού παραμυθιού που αποτυπώνει τη σημασία της προστασίας του θαλάσσιου περιβάλλοντος.
Ο Δημήτρης Πάφρας, μεγάλωσε στην Αμάρυνθο, παραλιακή κωμόπολη της Εύβοιας. Ασχολείται με την αυτόνομη κατάδυση πάνω από πέντε χρόνια και κατέχει τον τίτλο «Divemaster PADI». Από το 2023 είναι υποψήφιος διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, όπου πραγματοποιεί έρευνα στα μαργαριτοφόρα όστρακα. Έχει συγγράψει το βιβλίο “Ο κόσμος της θάλασσας” και την αγγλική έκδοσή του ‘The world of the sea’. Επίσης έχει συγγράψει το βιβλίο “Ο Μαγικός Κόσμος των Ιππόκαμπων” και την αγγλική έκδοσή του ‘The Magical World of Seahorses’, το παιδικό παραμύθι “Ο Μίμης και ο Θησαυρός της Θάλασσας”. Κατά τη διάρκεια της στρατιωτικής του θητείας, αποφοίτησε από τη Σχολή Μετεωρολογίας της Εθνικής Μετεωρολογικής Υπηρεσίας, που υπάγεται στο Υπουργείο Εθνικής Άμυνας/Γενικό Επιτελείο Αεροπορίας. Έχει παρακολουθήσει πληθώρα διεθνών συνέδριων-σεμιναρίων που αφορούν σε θέματα όπως Ιχθυολογία, βιωσιμότητα, νομοθεσία, τεχνολογία, οικονομία, αλιεία, κατάδυση (αυτόνομη και ελεύθερη), μεταποίηση προϊόντων και Μετεωρολογία.
Αναλυτικά η συνέντευξη:
• Θάλασσα και κλιματική αλλαγή: Πόσο επηρεάζεται κύριε Πάφρα η θαλάσσια αλιεία; Πόσο ευάλωτα είναι τα Δωδεκάνησα σε αυτές τις αλλαγές λόγω της γεωγραφικής τους θέσης;
Η κλιματική αλλαγή επηρεάζει έντονα τα θαλάσσια οικοσυστήματα, με τις επιπτώσεις να γίνονται ιδιαίτερα αισθητές στον τομέα της αλιείας. Στα Δωδεκάνησα, λόγω της γεωγραφικής τους θέσης και των υψηλών θερμοκρασιών του νερού, οι συνέπειες είναι ακόμα πιο έντονες. Οι υψηλότερες θερμοκρασίες και η αύξηση της οξύτητας των υδάτων αλλάζουν τις συνθήκες διαβίωσης των θαλάσσιων οργανισμών, επηρεάζοντας την αναπαραγωγή και τη βιοποικιλότητά τους. Για την αλιεία, αυτό σημαίνει ότι ορισμένα είδη μπορεί να μειώνονται ή να μετακινούνται σε πιο ψυχρά νερά, κάτι που δυσκολεύει τη διαχείριση των αλιευμάτων και επηρεάζει τη βιωσιμότητα του επαγγέλματος.
• Για τα φαινόμενα της παράνομης αλιείας ή της υπεραλίευσης τι έχετε να πείτε; Δημιουργούν μεγαλύτερο πρόβλημα στο θαλάσσιο οικοσύστημα;
Η παράνομη αλιεία και η υπεραλίευση αποτελούν σοβαρά προβλήματα για το θαλάσσιο οικοσύστημα, ιδίως όταν συνδυάζονται με τις πιέσεις της κλιματικής αλλαγής. Η υπεραλίευση διαταράσσει την ισορροπία του οικοσυστήματος, καθώς μειώνονται οι πληθυσμοί συγκεκριμένων ειδών, συχνά με μακροχρόνιες συνέπειες. Η παράνομη αλιεία, από την άλλη, υπονομεύει τις προσπάθειες διαχείρισης, ειδικά όταν παραβιάζονται οι κανονισμοί για τα προστατευόμενα είδη ή όταν χρησιμοποιούνται καταστροφικές πρακτικές. Η προστασία των θαλασσών μας εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την αυστηρή εφαρμογή των κανονισμών και την ευαισθητοποίηση του κοινού.
• Αναφορικά με την εμφάνιση νέων ξενικών θαλάσσιων ειδών στα νερά μας, είναι γνωστό ότι τα Δωδεκάνησα και ειδικά η Ρόδος αποτελεί πύλη εισόδου για τους «εισβολείς». Εκτιμάτε ότι η προσέγγιση του ζητήματος απαιτεί περαιτέρω έρευνα και αποφάσεις για τη διαχείρισή του;
Η εισβολή ξενικών ειδών, ιδίως στα Δωδεκάνησα, είναι ένα από τα πιο πιεστικά ζητήματα στη διαχείριση των θαλάσσιων οικοσυστημάτων. Αυτά τα είδη μπορούν να αλλάξουν τις ισορροπίες του οικοσυστήματος, ανταγωνιζόμενα τα ενδημικά είδη για πόρους ή ακόμα και προκαλώντας την εξαφάνισή τους. Πιστεύω ότι χρειάζεται περισσότερη έρευνα για να κατανοήσουμε πλήρως τις επιπτώσεις αυτών των ειδών, καθώς και να αναπτύξουμε αποτελεσματικές στρατηγικές αντιμετώπισης. Η συνεργασία μεταξύ επιστημονικών φορέων και τοπικών αρχών είναι κρίσιμη για να περιορίσουμε τις επιπτώσεις τους και να διατηρήσουμε τη βιοποικιλότητα.
-Θα ήθελα να αναφερθούμε στη διδακτορική σας διατριβή, η οποία εστιάζει στη μελέτη της βιολογίας, της αλιείας και της οικολογίας του μαργαριτοφόρου οστράκου. Κάνετε έρευνα πάνω σε ένα ξενικό είδος που παράγει μαργαριτάρι.
κα Παμπρή η διδακτορική μου διατριβή αφορά τη μελέτη του Pinctada radiata, ενός ξενικού μαργαριτοφόρου οστράκου με ιδιαίτερη οικολογική και οικονομική σημασία. Οι έρευνές μου πραγματοποιήθηκαν στο Τμήμα Γεωπονίας, Ιχθυολογίας και Υδάτινου Περιβάλλοντος. Η πρώτη μελέτη αποκάλυψε έναν ιδιαίτερο αναπαραγωγικό κύκλο για το Pinctada radiata. Εντοπίσαμε περιόδους αναπαραγωγικής δραστηριότητας που σχετίζονται άμεσα με παραμέτρους, όπως η θερμοκρασία, γεγονός που έχει σημαντικές επιπτώσεις στη διαχείριση και την προστασία του είδους. Η δεύτερη μελέτη εστιάστηκε στην πληθυσμιακή δομή του Pinctada radiata στον Ευβοϊκό Κόλπο, όπου αναλύσαμε τη γεωγραφική κατανομή και τη δυναμική του πληθυσμού. Η σημασία του Pinctada radiata στη Μεσόγειο είναι προφανής, καθώς υποστηρίζει σημαντικές αλιευτικές δραστηριότητες στον Νότιο Ευβοϊκό Κόλπο, ο οποίος δέχεται έντονη αλιευτική πίεση. Η αλιεία του μαργαριτοφόρου οστράκου μπορεί να προσφέρει μια νέα πηγή εισοδήματος για τους αλιείς και να ενισχύσει την οικονομική βιωσιμότητα της περιοχής. Οι έρευνές μου έρχονται να καλύψουν ένα κενό γνώσης, παρέχοντας κρίσιμες πληροφορίες που θα βοηθήσουν στη διαχείριση και προστασία αυτού του ξενικού είδους, υπογραμμίζοντας την οικονομική σημασία του για την τοπική κοινότητα.
-Ποιες είναι οι σημαντικότερες προκλήσεις που αντιμετωπίζουν τα θαλάσσια οικοσυστήματα;
Τα θαλάσσια οικοσυστήματα αντιμετωπίζουν πληθώρα προκλήσεων, με τις κυριότερες να περιλαμβάνουν την κλιματική αλλαγή, την υπεραλίευση και την εισβολή ξενικών ειδών. Παράλληλα, η ρύπανση, ιδιαίτερα από πλαστικά, και η καταστροφή των παράκτιων βιοτόπων αποτελούν διαρκείς απειλές. Για να αντιμετωπίσουμε αυτές τις προκλήσεις, χρειαζόμαστε ολιστικές στρατηγικές, οι οποίες περιλαμβάνουν τη μείωση των εκπομπών άνθρακα, την εφαρμογή βιώσιμων πρακτικών αλιείας και την προστασία των βιοτόπων μας.
• Το παιδικό παραμύθι σας είναι διαθέσιμο στα βιβλιοπωλεία, για τη σημασία της προστασίας του θαλάσσιου περιβάλλοντος. Πείτε μας δυο λόγια για το βιβλίο σας, που απευθύνεται στους μικρούς αναγνώστες. Και παράλληλα πόσο σημαντική είναι η εκπαίδευση των παιδιών στα σχολεία σχετικά με το οικολογικό αποτύπωμα;
Το βιβλίο μου αφηγείται την ιστορία του Μίμη, ενός μικρού παιδιού που ζει σε ένα γραφικό παραθαλάσσιο χωριό και ανακαλύπτει τη μαγεία της φύσης και της θάλασσας. Ο Μίμης μαθαίνει για την αξία της φροντίδας του περιβάλλοντος μέσα από τις περιπέτειες που ζει με τους φίλους του. Το παραμύθι παρουσιάζει, με έναν γλυκό και προσιτό τρόπο, τη σημασία της ανακύκλωσης και την αξία του σεβασμού προς τη φύση, προβάλλοντας το μήνυμα ότι κάθε μικρή πράξη καλοσύνης προς το περιβάλλον είναι σημαντική. Η εκπαίδευση των παιδιών σε θέματα περιβαλλοντικής ευαισθησίας είναι καίριας σημασίας. Μέσα από τέτοιες ιστορίες, τα παιδιά κατανοούν ότι η προστασία του περιβάλλοντος δεν είναι απλώς ένα θέμα για ενηλίκους, αλλά κάτι στο οποίο μπορούν να συμμετάσχουν και τα ίδια. Στο σχολείο, αυτή η εκπαίδευση μπορεί να βοηθήσει τους μικρούς μαθητές να συνειδητοποιήσουν τη σημασία του οικολογικού αποτυπώματος και πώς οι πράξεις τους μπορούν να επηρεάσουν θετικά το περιβάλλον.
