Για την έμφυλη βία, τις γυναικοκτονίες, την ανάγκη να υπάρξει αλλαγή στη νομοθεσία αλλά και την αποχώρησή της από τον ΣΥΡΙΖΑ (μαζί με την κα Φωτεινή Σιάνου), μίλησε σε συνέντευξή της στην ‘δημοκρατική’ η κα Μαρία Γκασούκα -ομότιμη καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Αιγαίου και μέλος της Πρωτοβουλίας κατά των Γυναικοκτονιών και του Δικτύου Γυναικών – Συγγραφέων κατά της Εμφυλης Βίας και των Γυναικοκτονιών και επίτιμο μέλος της Επιτροπής Ισότητας του Παν/μίου Αιγαίου.
Ειδικά για το καυστικό κείμενο αποχώρησης που έδωσε στη δημοσιότητα, από κοινού με την κα Σιάνου, ανέφερε με πικρία ότι: «Ήταν μια πολύ δύσκολη και οδυνηρή απόφαση. Αλλά δεν έχουμε καμία αμφιβολία για την ορθότητά της, από πολιτικής άποψης…».
• Πρόσφατα αποχωρήσατε από τον ΣΥΡΙΖΑ μαζί με την κα Φωτεινή Σιάνου και με ένα κείμενο, ιδιαίτερα καυστικό. Μιλήστε μας γι’ αυτό.
Δεν ξέρω αν αποχώρησα εγώ από τον ΣΥΡΙΖΑ ή με εγκατέλειψε ο ΣΥΡΙΖΑ! Εγώ ήμουν σε έναν ΣΥΡΙΖΑ που δεν έχει καμία σχέση σε αυτόν τον πολιτικό σχηματισμό, στον οποίο εξελίσσεται τον τελευταίο καιρό. ξέρετε, κι εγώ και η κα Σιάνου, έχουμε βαθιά συνείδηση του ρόλου μας, και ως αριστερών γυναικών αλλά και ως φεμινιστριών. Κι αν βγήκαμε με μια κοινή δήλωση, το κάναμε, μόνο για να ενημερωθεί και το φεμινιστικό κίνημα γι’ αυτή μας την ενέργεια. Πρέπει να σας πω, ότι ήταν πολύ δύσκολη αυτή η απόφαση. Ήταν οδυνηρή απόφαση. Αλλά δεν έχουμε καμία αμφιβολία για την ορθότητά της, από πολιτικής άποψης. Ήταν μια απόφαση που ταυτίζονταν με την συνείδησή μας. Εμείς δεν φύγαμε από την Αριστερά. Την Ριζοσπαστική, την Οικολογική, την Φεμινιστική. Παραμένουμε, την υπηρετούμε και νομίζω πως κάπως έτσι θα φύγουμε και από αυτόν τον… κόσμο (μιας και δεν είμαστε και σε μικρή ηλικία). Λυπάμαι γι αυτή την εξέλιξη. Είναι μια Τραγωδία, την οποία δεν μπορούμε να νομιμοποιήσουμε με την παρουσία μας, με την ιστορία μας, με την ιστορία και τα βάσανα των οικογενειών μας, τις διώξεις που υπέστησαν, το αίμα που δώσαμε. Και προσωπικά, δεν θεωρώ ότι μια παραμονή μου σε αυτό το σχήμα υπό αυτή την ηγεσία και υπό αυτή την κυρίαρχη ομάδα, η ακαδημαϊκή μου ιδιότητα θα επέτρεπε να παραμείνω σιωπηλή. Δεν ήταν καθόλου εύκολο, ξέρετε. Μακάρι να έχουμε εμείς άδικο (που αποχωρήσαμε). Αλλά δεν έμειναν ούτε ένας / μια πανεπιστημιακός. Έφυγαν όλοι. Τι να λέμε… πολύ μεγάλη πίεση και κυρίως, πολύ μεγάλη στενοχώρια. Ήμουν στον ΣΥΡΙΖΑ, πενήντα τρία ολόκληρα χρόνια και δεν έχω πλέον να πω, τίποτε άλλο…
• Να μιλήσουμε και πάλι για τις γυναικοκτονίες με αφορμή και τις αλλαγές που επίκεινται στο νέο νομοθετικό πλαίσιο που φέρνει η κυβέρνηση. Την ίδια ώρα, συνεχίζουμε, δυστυχώς, να μετράμε θύματα έμφυλης βίας και σε άλλες χώρες.
Κρίνεται πλέον απαραίτητο να ενταχθεί ο όρος γυναικοκτονία στον ποινικό μας κώδικα. Είναι η πιο ακραία μορφή έμφυλης και σεξιστικής βίας. Η έμφυλη βία, είναι ένα ‘εκκρεμές’. Ξεκινά από το πιο απλό, μια αίσθηση ιδιοκτησίας, στέρηση ανεξαρτησίας για να περάσει μετά στη λεκτική βία, στη σωματική βία, στον βιασμό. Είναι ένα ‘εκκρεμές’ που το τέλος του είναι η γυναικοκτονία.
Κι έχει σημασία να αναφέρουμε ότι η κάθε δολοφονία γυναίκας, δεν είναι γυναικοκτονία. Άλλο η ανθρωποκτονία και άλλο η γυναικοκτονία –που έχει να κάνει με τα κίνητρα, με το φύλο, με μια κοινωνία βαθιά πατριαρχική. Δεν μπορούμε να μένουμε παθητικοί και παθητικές. Ο αριθμός των γυναικοκτονιών στην Ευρώπη, είναι πλέον τεράστιο ζήτημα. Είναι ένα οικουμενικό πρόβλημα.
Να ξεκαθαρίσουμε γιατί είναι απαραίτητο να μπει ο όρος ‘γυναικοκτονία’ στον ποινικό μας κώδικα: γιατί κάθε δολοφονία γυναίκας, δεν είναι γυναικοκτονία. Μπορεί να είναι ανθρωποκτονία –ευρύτερα- αλλά η γυναικοκτονία έχει συγκεκριμένα χαρακτηριστικά. Είναι σεξιστικό, τρομοκρατικό έγκλημα, είναι εργαλείο εφαρμογής πατριαρχικής πολιτικής και με τις διαστάσεις που έχει πάρει παγκόσμια, με βάση τα στοιχεία που μας δίνει ο ΟΗΕ, πρέπει να θεωρηθεί έγκλημα κατά της ανθρωπότητας. Κι αυτό γιατί, μόνον οι δολοφονίες των τελευταίων 15 ετών που έγιναν σε παγκόσμιο επίπεδο, ξεπέρασαν κατά πολύ τα θύματα του Ολοκαυτώματος.
Και γιατί είναι σεξιστικό έγκλημα; Γιατί είναι το τέλος –κατά κανόνα- μιας σειράς βίαιων σχέσεων. Όταν πρόκειται για γυναικοκτονία σε σχέση συντροφική, έχει προηγηθεί ένα μακρύ διάστημα τρομοκρατίας, το οποίο συνδέεται και με τη θεωρία του ‘ιδιόκτητου θηλυκού’: Οι γυναίκες είναι ιδιοκτησία των ανδρών και κάθε προσπάθεια να αποτινάξουν αυτή την κυριαρχία, θα πρέπει να τιμωρηθεί με σκληρό τρόπο –με τον φόνο.
Άρα λοιπόν, είναι εντελώς απαραίτητο να κατοχυρωθεί, όχι για να μεγαλώσει η ποινή (και οι ποινές στην ανθρωποκτονία είναι αρκετά υψηλές, αλλά δεν εφαρμόζονται). Το πρόβλημα είναι ότι δολοφονούν γυναίκες και σε λίγα χρόνια, βγαίνουν από τη φυλακή ενώ, δεν μπορεί να λειτουργήσει διαπαιδαγωγικά για ολόκληρο το νομικό μας σύστημα. Συνεπώς, αρνούμενο το νομικό σύστημα να αναγνωρίσει την έννοια της γυναικοκτονίας ως σεξιστικού – τρομοκρατικού εγκλήματος, με βαθιά σεξιστικά κίνητρα του δράστη, συσκοτίζει αυτό το τρομερό έγκλημα που έχει λάβει ανεξέλεγκτες διαστάσεις. Θα έλεγα ότι είχε τέτοιες διαστάσεις –αλλά τώρα, το αναγνωρίζουμε.
• Την ίδια ώρα, παρατηρούμε πως επιμένει και κάθε μορφή έμφυλης βίας κατά των γυναικών. Μιας βίας που συνδέεται με το φύλο και με τα στερεότυπα.
Φυσικά και είναι. Η βία στην Ελλάδα, έχει μακράν παράδοση –και όχι μόνον. Σε ολόκληρο τον κόσμο δεν υπάρχει κοινωνία, σήμερα γνωστή, που δεν είναι πατριαρχική. Και στην Ευρώπη που θεωρούσαμε ότι είναι πολιτισμένη, ότι δεν έχει σχέση με τις τρίτες χώρες κ.ο.κ. δεν είναι αλήθεια. Έχουμε τρομερά περιστατικά γυναικοκτονίας. Ωστόσο και στη χώρα μας, έχουμε πολύ μακρά παράδοση με εγκλήματα ‘τιμής’. Αυτά αθώωναν τον δράστη, περιποιώντας τιμή στον άνδρα που ‘καθάρισε’ την τιμή του; Η γυναίκα δεν είχε δική της τιμή. Η ‘τιμή’ της αντανακλούσε αυτή του… ιδιοκτήτη της, δηλαδή του πατέρα, του αδελφού, του συζύγου της. Συνεπώς, να μην μας ξαφνιάζουν όλα αυτά.
• Τώρα πια όμως, τα περιστατικά βίας και οι γυναικοκτονίες έρχονται στη δημοσιότητα. Λαμβάνουν διαστάσεις.
Βεβαίως, χάρη στο #metoo με την Μπακοδήμου, χάρη στην πρωτοβουλία κατά των γυναικτονιών, χάρη στο δίκτυο γυναικών – συγγραφέων κατά της έμφυλης βίας και των γυναικοκτονιών, αυτά τα πράγματα γίνονται ορατά.
Κοιτάξτε η βία, έχει τόσες πολλές μορφές… Το Ινστιτούτο της UNICEF στη Φλωρεντία, προσπάθησε να κατανείμει τους τύπους της έμφυλης βίας, και άφησε την προσπάθεια! Διότι κάθε φορά, οι δράστες ήταν όλο και πιο εφευρετικοί…
Άπειρα περιστατικά βίας και ακόμη περισσότεροι τύποι βίας. Ξεκινούν από απλή λεκτική, ψυχολογική βία και καταλήγουν στη γυναικοκτονία. Είναι ένα εκκρεμές. Ένα συνεχές εκκρεμές. Φοβάμαι ότι δεν είναι προετοιμασμένο –και δεν έχει και καμία διάθεση- το νομικό σύστημα, συνολικά, από τον αστυνομικό στο τμήμα που υποδέχεται το θύμα, μέχρι τον δικαστή που απονείμει δικαιοσύνη, να αντιμετωπίσει στην ουσία αυτό το ζήτημα.
Η βία κατά των γυναικών, ξεκινάει από παντού. Από την οικογένεια, το κοινωνικό σύνολο, την σχέση, τον γάμο.
Μπορεί να είναι ιδιωτική, μπορεί να είναι δημόσια. Μπορεί να συνδέεται με την οικογένεια (όπου στο πλαίσιο των συντροφικών σχέσεων έχουμε και τις περισσότερες γυναικοκτονίες) αλλά συνδέεται και με άλλες μορφές: με το trafficking, με τον πόλεμο, με την προσφυγιά. Οι προσφύγισσες είναι τα πρώτα θύματα έμφυλης βίας από το σπίτι τους, από τους δουλέμπορους, από τους συντρόφους τους, μέχρι και μέσα στις δομές που αναζητούν καταφύγιο. Έχουμε πολλαπλές μορφές βίας.
Έμφυλη βία, εμφανίζεται και στο σχολείο. Έχουν γίνει εξαιρετικές έρευνες γι’ αυτά. Και είναι πλέον απαραίτητο να περιληφθούν στη νομοθεσία αλλά και στην ευρωπαϊκή νομοθεσία για την οποία μόνον δύο βουλεύτριες προσπαθούν, η μία από τη ΝΔ και η άλλη από τον ΣΥΡΙΖΑ.
Μαρία Γκασούκα: «Δεν ξέρω αν αποχώρησα εγώ από τον ΣΥΡΙΖΑ ή με εγκατέλειψε ο ΣΥΡΙΖΑ…»
