Ακρως αποκαλυπτική της διάστασης που έχει ανακύψει μεταξύ της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου και του Δήμου Ρόδου σχετικά με τις ευθύνες για την αστυνόμευση και τον καθαρισμό των ρεμάτων είναι γνωμοδότηση της νομικής υπηρεσίας του Δήμου.
Στην γνωμοδότηση αναφέρονται τα εξής:
«ΘΕΜΑ: Διαβίβαση από Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου αιτημάτων ιδιωτών για καθαρισμό ρυακιών προς αποφυγή πλημμυρικών φαινομένων.
ΣΧΕΤ: Τα α) Δ.Τ.Ε. 7138/20-12-2013 και β) ΔΤΕ 7164/11-12-2013 έγγραφα της Δ/νσης Τεχνικών Έργων Δωδεκανήσου (Τμήμα Δομών Περιβάλλοντος) της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου.
Με το παραπάνω (α) σχετικό διαβιβάσθηκε από την Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου προς το Δήμο Ρόδου ως «αρμόδια υπηρεσία» υποβληθέν προς την Περιφέρεια Ν. Αιγαίου έγγραφο ιδιώτη για καθαρισμό μπαζωμένου ρυακιού στην Δ. Κ. Καλυθιών, ενώ με το (β) σχετικό η Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου γνωστοποίησε στο Δήμο Ρόδου, ότι «θα πρέπει να μεριμνήσει στην λήψη όλων των απαραίτητων μέτρων πρόληψης για την αντιμετώπιση κινδύνου πλημμυρικών φαινομένων, στην ευρύτερη περιοχή αρμοδιότητάς του».
Επί του ερωτήματος από πότε και αν είναι αρμόδια υπηρεσία ο Δήμος Ρόδου, γνωμοδοτούμε ως εξής:
Α) Όπως είναι κοινώς γνωστό, και αποδεικνύεται και από τον φορέα προς τον οποίο υποβλήθηκε σύμφωνα με το (α) σχετικό, η αίτηση του ιδιώτη, μέχρι σήμερα η Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου και προηγουμένως η Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Δωδεκανήσου, με συγκροτημένες υπηρεσίες και προβλέψεις επί των προϋπολογισμών τους ασκούσαν και ασκούν τόσο την αρμοδιότητα εκτέλεσης αντιπλημμυρικών έργων όσο και την αρμοδιότητα αστυνόμευσης και καθαρισμού ρεμάτων, χωρίς οποιαδήποτε επ’ αυτών συμμετοχή των Ο.Τ.Α α’ βαθμού.
Συγκεκριμένα ότι η αρμοδιότητα εκτέλεσης αντιπλημμυρικών έργων, καθαρισμού ρεμάτων και αστυνόμευσης ρεμάτων και απαλλοτριωμένων χώρων παρά τα ρέματα ανήκει στην Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου, προβλέπεται από τις ισχύουσες διατάξεις του άρθρου 186 παρ. ΙΙ, Στ 3.15 του Ν. 3852/2010 που ορίζουν τα εξής:
«Οι αρμοδιότητες περιφερειών αφορούν (μεταξύ άλλων) τον τομέα Έργων – Χωροταξίας – Περιβάλλοντος στους οποίους περιλαμβάνονται, ιδίως …….. 3) Ο σχεδιασμός, η μελέτη, η κατασκευή και συντήρηση συγκοινωνιακών, αντιπλημμυρικών, κτιριακών, ηλεκτρομηχανολογικών και λιμενικών έργων ….. 15) Ο καθαρισμός και αστυνόμευση ρεμάτων και απαλλοτριωμένων χώρων παρά τα ρέματα».
Β) Οι νησιωτικοί Δήμοι, όπως κατ’ εξοχήν είναι ότι ο Δήμος Ρόδου, επρόκειτο από 1-1-2013 να αναλάβουν από τις Περιφέρειες, μεταξύ άλλων την αρμοδιότητα και την αστυνόμευση των ρεμάτων και των απαλλοτριωμένων χώρων παρά τα ρέματα (άρθρο 24 παρ. Ε.4 και 206 παρ. 1 του Ν. 3852/2010).
Όμως τελικά ούτε αυτή η αρμοδιότητα περιήλθε στους νησιώτικους δήμους σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 1 της από 31-12-2012 Πράξης Νομοθετικού Περιεχομένου ΦΕΚ Α 256/31-12-2012.
Γ) Όπως επίσης είναι γνωστό ο Δήμος Ρόδου είναι κατ’ εξοχήν νησιώτικος δήμος και βέβαια δεν θα μπορούσε να είναι ορεινός δήμος, σύμφωνα με τις αρχικές διατάξεις του «Καλλικράτη» (άρθρο 209 Ν. 3852/2010).
Ωστόσο με τις διατάξεις του άρθρου 4 του Ν. 4071/2012 τροποποιήθηκαν οι αρχικές διατάξεις του άρθρου 209 του Ν. 3852/2010 και στους ορεινούς – μειονεκτικούς δήμους περιήλθε, παράλληλα όμως και πάλι με την οικεία περιφέρεια, μεταξύ άλλων πρόσθετων αρμοδιοτήτων ο καθαρισμός και η αστυνόμευση ρεμάτων, εννοώντας ορεινούς – μειονεκτικούς δήμους αυτούς που περιλαμβάνουν δημοτικές ή τοπικές κοινότητες που αναφέρονται σε Οδηγίες της Ε.Ο.Κ., στις οποίες ανήκουν και ορισμένες κοινότητες της Ρόδου. Κατά λογική όμως ερμηνεία του νόμου, κατά τη γνώμη μας, δεν είναι δυνατόν οι αρμοδιότητες αυτές να ασκούνται και εκτός των περιοχών των χαρακτηρισμένων ως ορεινών – μειονεκτικών παλαιών κοινοτήτων, δηλαδή σε παραλιακές – πεδινές περιοχές ενός νησιωτικού δήμου, να ασκούνται αρμοδιότητες που αφορούν ορεινές μειονεκτικές περιοχές.
Δ) Πλέον αυτού το Συμβούλιο της Επικρατείας (Γ’ Τμήμα) με την 2599/2011 απόφασή του, έκρινε ως αντισυνταγματική και μη νόμιμη (άρθρο 102 παρ. 5 του Συντάγματος) κάθε μεταβίβαση αρμοδιοτήτων προς Ο.Τ.Α που δεν συνοδεύεται από αντίστοιχους πόρους.
Για τον λόγο αυτό με υπόδειξη της Κεντρικής Ένωσης Δήμων Ελλάδος, το Διοικητικό Συμβούλιο της Περιφερειακής Ένωσης Δήμων Νοτίου Αιγαίου (απόφαση 38/2012) και στη συνέχεια το Δημοτικό Συμβούλιο του Δήμου Ρόδου (απόφαση 842/19-12-2012) έλαβαν ομόφωνες αποφάσεις να μην αναληφθούν πρόσθετες αρμοδιότητες χωρίς προηγούμενη μεταφορά πόρων, αφού δεν θα ήταν δυνατόν να τις ασκήσουν και το μόνο που θα επιτυγχάνονταν θα ήταν να αποδυναμωθούν όλες οι δημοτικές υπηρεσίες.
Η σχετική απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου, που είναι το κυρίαρχο όργανο διοίκησης του Δήμου Ρόδου (άρθρο 93 Κώδικα Δήμων και Κοινοτήτων Ν. 3463/2006), με το έγγραφο 2/148653/31-12-2012 του Δήμου Ρόδου, κοινοποιήθηκε προς 1) το Υπουργείο Εσωτερικών, 2) το Υπουργείο Διοικητικής Μεταρρύθμισης, 3) την Αποκεντρωμένη Διοίκηση Αιγαίου και 4) την Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου. Απάντηση και αντίθετη άποψη από τους παραπάνω φορείς δεν υπήρξε μέχρι σήμερα. Δηλαδή σιωπηρά υπήρξε αποδοχή, σύμφωνα άλλωστε και με τις διατάξεις του άρθρου 50 του Π.Δ. 18/1985, σύμφωνα με τις οποίες οι αποφάσεις του Συμβουλίου της Επικράτειας που δέχονται αιτήσεις ακύρωσης, συνεπάγονται νόμιμες καταργήσεις των προσβαλλόμενων πράξεων έναντι όλων. Πόσω μάλλον κατά τον οφειλόμενο σεβασμό και στην τήρηση του Συντάγματος από όλους (άρθρο 120 Συντάγματος) όταν το Ανώτατο Ακυρωτικό Διοικητικό Δικαστήριο έχει κρίνει ότι είναι αντισυνταγματική κάθε μεταβίβαση αρμοδιοτήτων στους Ο.Τ.Α που δεν συνοδεύεται και από μεταβίβαση πόρων.
E) Ύστερα από τα παραπάνω, άποψή μας είναι ότι με συνημμένη την παρούσα γνωμοδότησή μας, θα πρέπει να επαναδιαβιβασθούν τα σχετικά έγγραφα προς την Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου, ως αποκλειστικώς αρμόδια να επιληφθεί του θέματος κατά τις προαναφερθείσες διατάξεις του άρθρου 186 παρ. ΙΙ Στ 3,15 του Ν. 2852/2010, άλλως – επικουρικώς δηλαδή – ως έχουσας παράλληλη αρμοδιότητα κατά τις διατάξεις του άρθρου 4 του Ν. 4071/2012, λαμβάνοντας υπόψη ότι ο Δήμος Ρόδου δεν διαθέτει και δεν του έχουν μεταβιβασθεί πόροι (ΣτΕ 2599/2011).
Στ) Επειδή ωστόσο είναι προφανές, ότι με τα σχετικά έγγραφα της Περιφέρειας Ν. Αιγαίου ουσιαστικά γίνεται, μεταφορά ευθυνών, με διακοπή των μέχρι σήμερα ασκούμενων απ’ αυτήν αρμοδιοτήτων, ύστερα από τα ζητήματα ελέγχου ευθυνών που γεννήθηκαν από τις πρόσφατες μεγάλες πλημμύρες και επειδή από την άλλη πλευρά είναι περίγελος για τη Διοίκηση συνολικά απέναντι στους πολίτες, η μια υπηρεσία να μεταθέτει τις ευθύνες της στην άλλη, έχουμε την άποψη ότι λόγω της υφιστάμενης επικινδυνότητας:
Ταυτόχρονα με την παραπάνω επαναδιαβίβαση των σχετικών ο Δήμος Ρόδου θα πρέπει να επέμβει στις καταγγελλόμενες περιπτώσεις όσον αφορά κατεπείγουσες τεχνικές παρεμβάσεις άρσης επικινδυνότητας, έστω και με τον χαρακτήρα προσωρινότητας, εφόσον εκλείπουν οι πόροι για να συντελεσθεί η πλήρης και δέουσα αποκατάσταση.
Με την έγγραφη επίσης επισήμανση προς την Περιφέρεια ότι οι παραπάνω χαρακτήρα προσωρινές παρεμβάσεις, δεν συνιστούν λόγο εκ μέρους αυτής (Περιφέρειας) απεμπλοκής από τις ευθύνες της ή αναμονής ή καθυστέρησης άσκησης των δικών της ΑΚΕΡΑΙΩΝ αρμοδιοτήτων.
Σε κάθε δε περίπτωση όπου θέματα καθαρισμού ρέματος στην πραγματικότητα, ύστερα δηλαδή από αυτοψία και έκθεση της υπηρεσίας σας, ανάγονται σε μελέτη, κατασκευή και συντήρηση αντιπλημμυρικού έργου που είναι διαφορετικό πράγμα από την εργασία του καθαρισμού ρεμάτων, επειδή τούτο αναμφίβολα αφορά αποκλειστικά αρμοδιότητα της Περιφέρειας (άρθρο 18 παρ. ΙΙ , Στ 3 του Ν. 3852/2010), θα πρέπει να επαναδιαβιβάζεται στην Περιφέρεια με την επισήμανση αυτή.
Η γνωμοδότηση αυτή αφορά και κάθε άλλη όμοια περίπτωση που διαβιβάζεται από την Περιφέρεια.
Ο Νομικός Σύμβουλος
Θεόδωρος Παπαγεωργίου
