Η πορεία του από την Ατλάντα των ΗΠΑ στο «Στάλινγκραντ των Ουκρανών», όπου αναδείχθηκε σε σύμβολο γενναιότητας – Ηταν ο τελευταίος Δυτικός διπλωμάτης που εγκατέλειψε την πόλη, αφού πρώτα είχε οργανώσει άλλες πέντε αποστολές σώζοντας χιλιάδες ζωές – Η μεταφορά του προξενείου στο υπόγειο του κτιρίου του ΟΑΣΕ, η ισοπέδωση της πόλης και η αγωνιώδης διαφυγή στη Μολδαβία
Από την Ατλάντα στη Μαριούπολη, στην άλλοτε λαμπρή και σήμερα πολύπαθη πόλη με το από αρχαιοτάτων χρόνων ελληνικό στοιχείο. Αυτή ήταν η υπηρεσιακή διαδρομή του προξένου που έδωσε παράδειγμα αυταπάρνησης και έγινε σύμβολο γενναιότητας μεσούντος του πολέμου. Νεότατος, γεννημένος στη Θεσσαλονίκη το 1981 και με καταγωγή από την Κω, αγαπάει τη ρωσική λογοτεχνία, την ποίηση και τη μουσική. Σιχαίνεται την προσωπική προβολή και τα παχιά λόγια. Προτιμάει τις πράξεις. Δεν θέλει να λέει ότι έκανε κάτι ξεχωριστό, καθώς πιστεύει ότι απλώς έκανε το καθήκον του. Εξάλλου, ο πόλεμος τον «ακουμπά» δεύτερη φορά. Αυτή τη φορά, όμως, δεν είναι ένα ανήλικο αγόρι στο Βουκουρέστι. «Η πόλη των νεκρών». «Μαρτυρική πόλη». «Κόλαση επί γης». «Αποκάλυψη».
Η ισοπεδωμένη Μαριούπολη μυρίζει θάνατο και αυτή η απόκοσμη κακοσμία διαχέεται σε όλο τον πλανήτη. Ο Μανώλης Ανδρουλάκης την κουβαλούσε μαζί του ακόμα και όταν έφτασε στην Αθήνα από το Βουκουρέστι. Ακόμα και όταν αγκάλιασε το λίγων μηνών παιδί του και τη σύζυγό του. Ακόμα και όταν είδε στο πρόσωπο του πατέρα του, αξιωματικού του Ελληνικού Στρατού, την έκδηλη ανακούφιση για την ασφαλή επιστροφή του.
Η εικόνα της καταστροφής
Παρά τη συναισθηματική φόρτιση, γνώριζε ότι ούτε η πατρίδα, ούτε οι αγαπημένοι του αρκούν για να αφήσει πίσω του την καταστροφή. Ειδικά, όταν αυτή χαράχτηκε πάνω του. Εξάλλου, έζησε από πρώτο χέρι τη μετάβαση: γνώρισε τη Μαριούπολη ως λαμπρό κέντρο του Ελληνισμού της Αζοφικής και την είδε να μετατρέπεται σε ρημαγμένο τόπο εντός ολίγων ημερών. Και ενώ μπορούσε δεν το έβαλε στα πόδια. Για την ακρίβεια, «έβαλε τη ζωή του μετά το καθήκον», όπως είπε χαρακτηριστικά ο κ. Νίκος Δένδιας, κατά τη διάρκεια της συνάντησής τους.
Ηταν ο τελευταίος Δυτικός διπλωμάτης που έφυγε από την πόλη και όταν ακόμα έφευγε, ένιωθε τύψεις και θλίψη. Ενόσω προετοιμαζόταν και εφαρμοζόταν η επικίνδυνη έξοδός του από την εμπόλεμη ζώνη, ένα απέραντο «και αν;» τον βασάνιζε. «Και αν μπορούσαμε να κάνουμε κάτι παραπάνω;». «Και αν υπάρχει ένας ακόμα που θα μπορούσε να βοηθηθεί;». Από την έναρξη της ρωσικής εισβολής μέχρι και την επιστροφή του στην Ελλάδα ο πρόξενος είχε έναν στόχο: «Να φέρω όσο περισσότερους μπορούσα πίσω». Να είναι εκεί, διατηρώντας ανοικτό έναν δίαυλο επικοινωνίας.
Μια στοιχειώδη αίσθηση ασφάλειας, στις στιγμές που το αδιανόητο είχε μετατραπεί σε δυνατό. «Είμαστε εδώ, μαζί σας», ήταν αυτό που διαμήνυε σε όλους τους ομογενείς. Παρέμενε στο γενικό προξενείο της πόλης, το οποίο όχι μόνο λειτουργούσε, αλλά είχαν πάρει φωτιά οι επικοινωνίες μεταξύ άλλων ουκρανικών πόλεων και της Αθήνας. Υπήρξε ένας διαρκής συντονισμός που γινόταν όλο και πιο δύσκολος. Είναι ενδεικτικό ότι ο πρόξενος, το προσωπικό, ομογενείς και δημοσιογράφοι χρειάστηκαν να μεταφερθούν σε άλλο κτίριο εντός της πόλης, στις εγκαταστάσεις που στεγαζόταν η Ειδική Αποστολή Επιτήρησης του Οργανισμού για την Ασφάλεια και τη συνεργασία στην Ευρώπη (ΟΑΣΕ).
Αυτός συντόνισε τη μεταφορά όλου του προσωπικού, των δημοσιογράφων, των Ελλήνων πολιτών και φυσικά των ομογενών. Γι’ αυτό και η απάντηση που έδινε ακόμα και όταν τα πράγματα έφτασαν στο μη περαιτέρω ήταν «δεν υπάρχει περίπτωση να φύγω», με μοναδικό κίνητρο να διασώσει και να βοηθήσει όσο περισσότερους ανθρώπους και ομογενείς μπορούσε. Πράγματι, έπαιξε καθοριστικό ρόλο σε συνεννόηση με το υπουργείο Εξωτερικών, ώστε χιλιάδες οχήματα να εγκαταλείψουν συντονισμένα και με ασφάλεια την πολιορκημένη Μαριούπολη, στις απανωτές εκκενώσεις αμάχων μέσω ανθρωπιστικού διαδρόμου.
Ο επόμενος στόχος
Εξι επιτυχημένες επιχειρήσεις απεγκλωβισμού ολοκληρώθηκαν, πρωτίστως χάρη σε αυτόν. Η τελευταία, η επιχείρηση «Νόστος 6», περιελάμβανε και τον ίδιο. Κατάφερε μαζί με τους υπόλοιπους να περάσουν τα σύνορα Ουκρανίας – Μολδαβίας. Ο ίδιος δεν είχε ιδέα ότι είχε μετατραπεί σε ένα είδος ήρωα. Είχε, άλλωστε, κοπεί κάθε επικοινωνία με τον έξω κόσμο για να γνωρίζει τι γράφεται και τι λέγεται… Ακόμα και σήμερα, όμως, φαίνεται να μην το καταλαβαίνει. «Αλλοι είναι οι ήρωες», επαναλαμβάνει διαρκώς, εννοώντας όσους έχουν μείνει πίσω.
Το μόνο που φαίνεται πλέον να επιθυμεί διακαώς είναι να συμβάλει με τη συμμετοχή του στην υποδοχή προσφύγων. «Απαιτείται έμπρακτη αλληλεγγύη, όχι λόγια», έγραψε στα social media, ξεκαθαρίζοντας ότι δεν θα μιλήσει με κανέναν εκπρόσωπο του Τύπου. Πριν από τον εφιάλτη ο Μανώλης Ανδρουλάκης πρόλαβε να γνωρίσει τη Μαριούπολη, τη ζωντανή πόλη με το πανταχού παρόν ελληνικό στοιχείο, 60 χιλιόμετρα από τα ρωσικά σύνορα. Βίωσε τη βουή της, τις μυρωδιές, τη λάμψη και τις ιδιαιτερότητές της. Την επιμονή των κατοίκων της να προσκολληθούν στη ζωή, ακόμα και όταν η απειλή του θανάτου ήταν προ των πυλών, ρίχνοντας βαριά τη σκιά της στην πόλη και στα γύρω χωριά στα οποία ζούσαν πάνω από 100.000 Ελληνες. Ρουμαίοι που μιλούν τη «ρουμέικου γλώσσα», όπως τους λένε.
Ποτέ, όμως, δεν είδε τα καθήκοντά του με ανέμελο μάτι. Κατά τη διάρκεια της επίσκεψης του Ελληνα υπουργού Εξωτερικών πριν από τη ρωσική εισβολή, ο κ. Ανδρουλάκης τοποθετήθηκε νέος επικεφαλής του ελληνικού προξενείου της Μαριούπολης. Η άφιξή του προκάλεσε ελπίδα και χαρά στους ομογενείς. Να θυμίσουμε ότι κατέλαβε μια θέση που παρέμενε κενή από το 2019, σε ένα προξενείο «στοιχειωμένο» από το 2014. Η παρουσία του ενείχε ισχυρό συμβολισμό, καθότι πρόθυμος, εργασιομανής, πολύγλωσσος, με πολυεπίπεδη και σε βάθος γνώση της περιοχής. Στο πρόσωπό του η Αθήνα έκανε αισθητή την παρουσία της.
Ο αλλοτινός πρόξενος Δημήτρης Παπανδρέου είχε αναγκαστεί να εκκενώσει το προξενείο και να μεταφερθεί στην πόλη Ντνιπροετρόβσκ το 2014. Τότε, όταν στελέχη του προξενείου επέστρεψαν κανονικά στη βάση τους στη Μαριούπολη τρεις ομογενείς έχασαν τη ζωή τους από πυρά, ενώ στον Σαρτανά χτυπήθηκε μια πομπή ανθρώπων που κατευθυνόταν στο τοπικό νεκροταφείο.
Ο τότε Ελληνας πρόξενος βρισκόταν μονάχα λίγα μέτρα μακριά από το σημείο της επίθεσης. Αυτή ήταν η «κληρονομιά» του κ. Ανδρουλάκη. Αυτή και το γενναίο προσωπικό που κρατούσε όρθιο το προξενείο. Ολοι μαζί κλήθηκαν να αντιμετωπίσουν την κατάσταση που προκάλεσε η ρωσική εισβολή.
Το προξενείο βρέθηκε δίπλα σε όλους τους ομογενείς, η πλειονότητα των οποίων εμφανιζόταν αιφνιδιασμένη και σοκαρισμένη. Παρά τις προειδοποιήσεις, είχαν μέχρι και την τελευταία στιγμή την ελπίδα ότι η εισβολή θα αποτραπεί. Ηταν πολλοί εκείνοι που απευθύνονταν στο προξενείο για δεκάδες διαφορετικά ζητήματα: από καθησυχασμό μέχρι πρακτική βοήθεια για εξασφάλιση και παροχή φαγητού, εγγράφων και ούτω καθεξής. Τα τηλέφωνα δεν σταματούσαν να χτυπούν και ο πρόξενος με τους συνεργάτες του είχαν σηκώσει τα μανίκια ώστε να εξυπηρετήσουν κάθε αίτημα και να συντονίσουν τα πάντα.
Συμπαραστάτης
Η ευθύνη ήταν μεγάλη για την ασφάλεια των ομογενών, ενώ ήταν εκείνος που βρισκόταν δίπλα στους δημοσιογράφους, τους οποίους και φιλοξενούσε στην προξενική κατοικία. Τις πρώτες ημέρες η ζωή συνεχιζόταν, καθώς οι μάχες περιορίζονταν στα περίχωρα και όχι στην πόλη. Παρακολουθούσε τις μάχες, τις διαπραγματεύσεις και βρισκόταν σε συνεχή επικοινωνία με το υπουργείο Εξωτερικών για το αν και πότε θα ξεκινούσε η επιχείρηση μετακίνησης των πολιτών. Ο χρόνος είχε αποκτήσει άλλη πυκνότητα και ξαφνικά πάγωσε.
Εκλεισαν τα φαρμακεία, τα σούπερ μάρκετ, στέρεψαν τα χρήματα στα ΑΤΜ από τις ατελείωτες ουρές. Ηχούν οι σειρήνες. Οι σειρήνες, ένας ήχος που δεν ξεχνιέται και μέσα στη σιωπή. Ρωσικά στρατεύματα βομβάρδισαν τις περιοχές Σαρτανάς και Μπουγάς, κοντά στη Μαριούπολη, με αποτέλεσμα δέκα ομογενείς να χάσουν τη ζωή τους. Και άλλοι και άλλοι. Το ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών πραγματοποίησε τηλεφωνικά έντονο διάβημα διαμαρτυρίας προς την πρεσβεία της Ρωσίας στην Αθήνα. Το προξενείο έσπευσε να στηρίξει τους κατοίκους των χωριών που θρηνούν, προσπαθώντας συγχρόνως να επιβιώσουν.
Ο πρόξενος βρισκόταν σε συνεχή κίνηση για να δώσει κουράγιο στον κόσμο. Τόσο στην Αθήνα όσο και οι συνεργάτες του στη Μαριούπολη είχαν εντυπωσιαστεί από την ψυχραιμία του. Εγινε μια γροθιά με την επιτόπια ομάδα του ΟΑΣΕ. Μίλησε, άλλωστε, δημόσια για τη γενναιότητά τους, αλλά και την ασφάλεια που παρείχαν σε αυτόν και άλλους 80 ομογενείς από τον Σαρτανά. Ηταν τότε που ο όλεθρος είχε ξεσπάσει. Η πόλη ήταν αποκλεισμένη από τρεις μεριές και οι απώλειες τεράστιες. Τα πλήγματα που έρχονταν ως ψήγματα εικόνων σε εμάς εκείνος τα ζούσε.
«Ακουγα τα αεροπλάνα. Σήμερα τα είδα και όλα». Την τρίτη-τέταρτη μέρα ξεκινά η αντίστροφη μέτρηση. Δεν υπάρχουν πια ρεύμα, νερό, τρόπος επικοινωνίας, τρόφιμα. Κατέφυγαν από τις 28 Φεβρουαρίου στο κτίριο του ΟΑΣΕ, όπου υπάρχει κανονικό καταφύγιο. Μέσα εκεί κρύβονται 100 άτομα, μαζί ο Ελληνας πρόξενος και οι υπάλληλοι του Οργανισμού. Ακόμα και ένα μωρό λίγων ημερών. Ουκρανοί φέρνουν ελάχιστα τρόφιμα απ’ ό,τι έχει απομείνει. Στην Ελλάδα την ίδια στιγμή ακούγονται φήμες περί αιχμαλωσίας του. Το υπουργείο Εξωτερικών τα διαψεύδει.
Εκείνος δεν γνωρίζει τίποτα. Παλεύει για τη ζωή του. Η σύζυγός του Ασελίνα με το λίγων μηνών μωρό της αγωνιά. «Σας παρακαλώ, σώστε τις ζωές τους! Οσο περισσότερο μένουν εκεί τόσο χάνουν την ελπίδα ότι θα σωθούν, η υγεία τους χειροτερεύει και φοβούνται για τη ζωή τους κάθε στιγμή!», λέει δραματικά.
Ο κ. Ανδρουλάκης έχει συντονίσει την απομάκρυνση εκατοντάδων Ελλήνων και ψάχνει και για άλλους. Η τελευταία επιχείρηση επιστροφής περιλαμβάνει και τον ίδιο. Γίνεται υπό άκρα μυστικότητα, τη στιγμή που δεκάδες πόλεις σφυροκοπούνται. Διανυκτερεύει σε μια οικογένεια στη Ζαπορίζια. Περνάει τα σύνορα με τη Μολδαβία. Μία ακόμα οικογένεια στο πλευρό του. Επιστροφή. Το σώμα εδώ, αλλά η καρδιά και το μυαλό στη Μαριούπολη, την πόλη που «δεν υπάρχει πια», όπως χαρακτηριστικά λέει.
Πηγή protothema.gr
Νεφέλη Λυγερού
