Ο νομικός όρος «τελεσίδικη» είναι αυτός που παίζει καθοριστικό ρόλο στην κατεδάφιση αυθαίρετων κτισμάτων, καθώς μετά την έκδοση ενός πρωτοκόλλου κατεδάφισης από την πολεοδομία ή τα δασαρχεία ακολουθεί μπαράζ ενστάσεων και δικαστικών προσφυγών, με αποτέλεσμα να καθυστερεί η υλοποίηση του μέτρου έως και είκοσι χρόνια!
Επίσημα στοιχεία δεν υπάρχουν από τις Αποκεντρωμένες Διοικήσεις όλης της χώρας, που με βάση τον νόμο είναι υπεύθυνες για τις κατεδαφίσεις, αλλά τα στοιχεία συγκεντρώνονται από τις πολεοδομίες των δήμων που είναι υποχρεωμένες να στέλνουν εκθέσεις. Σε δασικές περιοχές η αρμοδιότητα ανήκει στα κατά τόπους δασαρχεία.
Υπολογίζεται ότι κάθε χρόνο σε όλη τη χώρα εκδίδονται περίπου 1.000 πρωτόκολλα, συνήθως μετά από… κάρφωμα κάποιου γείτονα, καθώς οι υπηρεσίες είναι υποστελεχωμένες και δεν διαθέτουν κλιμάκια ελέγχου. Από αυτά μόλις το 10% υλοποιείται, αφού για να μπουν μπουλντόζες χρειάζεται να εκδοθούν τελεσίδικες δικαστικές αποφάσεις και να γίνει επίσημη ενημέρωση των ενδιαφερομένων. Είναι το δίδαγμα από τις πρώτες κατεδαφίσεις που είχε κάνει ο Αντώνης Τρίτσης στα μέσα της δεκαετίας του 1980, όταν υπήρξαν δικαστικές αποφάσεις που επέβαλαν στο Δημόσιο να καταβάλει γενναίες αποζημιώσεις στους ιδιοκτήτες των αυθαιρέτων για την οικοσκευή τους.
Καθυστερήσεις
Ο ιδιοκτήτης αυθαιρέτου που θα τον πιάσει η «τσιμπίδα» έχει περιθώριο δύο μηνών να υποβάλει ένσταση, η οποία, ακόμη και αν απορριφθεί, μπορεί να προχωρήσει σε δευτεροβάθμια διαδικασία και να φτάσει στα διοικητικά δικαστήρια, που στην καλύτερη περίπτωση εκδίδουν την απόφασή τους σε 7-8 χρόνια. Οσοι έχουν την οικονομική δυνατότητα, συνεχίζουν στα αστικά δικαστήρια και φτάνουν ώς το ΣτΕ, όπου κατά κανόνα χάνουν, αλλά μετά από άλλη μια δεκαετία. Στη συνέχεια οι τελεσίδικες αποφάσεις «ξεχνιούνται» σε κάποιο συρτάρι…
Η πιο δύσκολη στιγμή είναι όταν ιδιοκτήτες και άλλοι πολίτες μπαίνουν μπροστά στα μηχανήματα και συχνά πετυχαίνουν να αποτρέψουν την κατεδάφιση. Δεν λείπουν και οι απειλές προς τους μικροεργολάβους, οι οποίοι από φόβο ή για να προστατέψουν τα μηχανήματά τους δεν παίρνουν μέρος στους διαγωνισμούς με αποτέλεσμα να κηρύσσεται άγονη η διαδικασία. Ετσι πολλές υποθέσεις πάλι ξεχνιούνται…
Στην Αττική, με βάση στοιχεία του υπουργείου Περιβάλλοντος, εκκρεμούν περίπου 3.200 τελεσίδικες υποθέσεις που αφορούν αυθαιρεσίες σε δάση και αιγιαλούς. Στη Νέα Μάκρη βρέθηκαν τέσσερις περιπτώσεις που έπρεπε να έχουν κατεδαφιστεί τα κτίσματα από το 1996 και στον Μαραθώνα άλλες έξι από το 1998. Το Δασαρχείο Λαυρίου έχει καταγράψει 26 κτίσματα μέσα στον πυρήνα του εθνικού δρυμού Σουνίου, τη ζώνη απόλυτης προστασίας στην οποία υπάρχει πλήρης απαγόρευση της δόμησης. Στα όρια ευθύνης του Δασαρχείου Πεντέλης υπάρχουν φάκελοι για 369 περιπτώσεις, από τις οποίες οι 42 βρίσκονται μέσα στην περιοχή που έπληξε η φονική πυρκαγία της 23ης Ιουλίου.
Αιφνιδιασμός
Από τις αρχές του 2015 η Αποκεντρωμένη Διοίκηση έχει κάνει 60 κατεδαφίσεις αυθαιρέτων σε δάση και θεωρείται η πιο δραστήρια σε όλη την Ελλάδα. Οι υπηρεσίες της έχουν αναλάβει να καταθέσουν ώς τη Δευτέρα στον αρμόδιο υπουργό Γιώργο Σταθάκη τον πρώτο κατάλογο με τις 100 πιο χαρακτηριστικές περιπτώσεις από τις οποίες θα ξεκινήσουν οι κατεδαφίσεις. Σύμφωνα με πληροφορίες, οι μπουλντόζες θα βγουν αιφνιδιαστικά, πιθανότατα σε παραλίες του Σαρωνικού, για να ρίξουν μάντρες που εμποδίζουν την πρόσβαση και να υλοποιήσουν με καθυστέρηση 25 χρόνων τη διάταξη του άρθρου 23 του νόμου 1337/1983 που απαγορεύει τις περιφράξεις σε βάθος 500 μέτρων από την ακτή.
Προέβλεπε πάντως ορισμένες εξαιρέσεις, π.χ. για καλλιέργειες, που στην πράξη έγιναν… κανόνας, καθώς για δεκαετίες οι υπηρεσίες έκαναν τα στραβά μάτια στους ψηλούς τοίχους που είχαν χτιστεί πάνω στο κύμα για να προστατεύσουν βίλες και ξενοδοχειακές μονάδες.
Με την τροπολογία, που εγκρίθηκε με μεγάλη πλειοψηφία από τη Βουλή το βράδυ της Τετάρτης, η ευθύνη για τις κατεδαφίσεις περνά στον υπουργό Γιώργο Σταθάκη, ώς τη συγκρότηση και λειτουργία των Παρατηρητηρίων Δόμησης που αναμένεται να ολοκληρωθεί στα τέλη του χρόνου. Το υπουργείο έχει επίσης ετοιμάσει νέο οργανόγραμμα, που μεταξύ άλλων προβλέπει τη δημιουργία ειδικής γραμματείας Δόμησης.
Οι φάκελοι για το Μάτι
Στην Επιθεώρηση Δημόσιας Διοίκησης θα υποβληθούν τις επόμενες ημέρες οι φάκελοι που ετοίμασαν οι επιθεωρητές δόμησης του υπουργείου Περιβάλλοντος για όλα τα ακίνητα που βρίσκονται στην παραλιακή ζώνη στο Μάτι. Στο «φρύδι» του γκρεμού, σύμφωνα με στοιχεία που έδωσε ο αναπληρωτής υπουργός Σωκράτης Φάμελλος, έχουν οριστεί η ζώνη αιγιαλού και η παραλιακή λωρίδα βάθους οκτώ μέτρων.
Οι μάντρες των ακινήτων έχουν κατασκευαστεί μέσα στην επίμαχη περιοχή, κατά παράβαση του νόμου του 1983. Επιπλέον, με βάση το διάταγμα του 2003 για την εκτός σχεδίου περιοχή των Μεσογείων στην οποία ανήκει και ένα μέρος από το Μάτι, η παραλία του έχει χαρακτηριστεί ζώνη εξυπηρέτησης των λουομένων στην οποία δεν επιτρέπεται η δόμηση για κύρια ή παραθεριστική κατοικία.
Το Δημόσιο έχει ήδη δικαιωθεί για το ιδιοκτησιακό καθεστώς στην παραλιακή ζώνη, η οποία στην πρωτόδικη απόφαση χαρακτηρίζεται δημόσια διακατεχόμενη δασική έκταση. Εχει όμως καθυστερήσει για χρόνια η εκδίκαση της υπόθεσης σε δεύτερο βαθμό, ενώ τα συναρμόδια υπουργεία Οικονομικών και Περιβάλλοντος αναζητούν την ημερομηνία της νέας δίκης.
Στο παραλιακό ακίνητο όπου εγκλωβίστηκαν και κάηκαν 27 άτομα, οι επιθεωρητές δόμησης έχουν ήδη εντοπίσει δύο αυθαίρετα κτίσματα τα οποία δεν έχουν ενταχθεί σε διαδικασίες νομιμοποίησης. Υπάρχει και ένα τρίτο, παλιότερο, για το οποίο αναζητούνται περισσότερα στοιχεία.
