Στις 27 Ιουλίου 2019 στο Κίεβο, πραγματοποιήθηκαν εορταστικές εκδηλώσεις με αφορμή την παραμονή της 1031ης επετείου από την βάπτιση των Ρως και της εορτής του Αγίου Βλαδίμηρου, όπου συμμετείχαν 300.000 πιστοί από όλη την Ουκρανία καθώς και από άλλες χώρες.
Το μήνυμα ήταν αρκετά «ηχηρό», δεδομένης της διαμορφωμένης καταστάσεως μετά τις πρόσφατες πολιτικές και εκκλησιαστικές εξελίξεις, στην Ουκρανία. Αφενός, τον περασμένο Ιανουάριο υπογράφτηκε ο Τόμος της Αυτοκεφαλίας από το Οικουμενικό Πατριαρχείο προς την Εκκλησία της Ουκρανίας και αφετέρου, οι εκλογές τον περασμένο Μάρτιο, ανέδειξαν στην Προεδρία νέο πρόσωπο –τον Βολόντιμιρ Ζελένσκι με το συντριπτικό ποσοστό της τάξης του 74%. Όλα αυτά, σχολίασε σε συνέντευξή του στην «δ» ο Μητροπολίτης Μπορισπόλ και Μπροβάρυ κ. Αντώνιος, Πρωτοσυγκελλεύων της Επαρχίας Κιέβου της UOC. Η συνέντευξη δόθηκε στο Κίεβο, όπου η «δημοκρατική» μετέβη για να καλύψει αποκλειστικά τις εκδηλώσεις στην Ουκρανική πρωτεύουσα.
• Σεβασμιότατε, μιλήστε μας για την κατάσταση όπως διαμορφώνεται σήμερα στην Ουκρανία, σε εκκλησιαστικό επίπεδο.
Η Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία σήμερα είναι η μεγαλύτερη θρησκευτική οργάνωση στην Ουκρανία. Έχουμε πάνω από 12.000 ενορίες σε 53 επαρχίες. Οι άνθρωποι που ανήκουν σ’ εμάς είναι πιστοί. Κατά τη διάρκεια των τελευταίων πέντε ετών, η προηγούμενη κυβέρνηση, ασκώντας ισχυρή πίεση στην εκκλησία μας και παραβιάζοντας το σύνταγμα της χώρας-το οποίο εγγυάται την μη παρέμβαση του κράτους στις εκκλησιαστικές υποθέσεις- κατάφεραν να δημιουργήσουν μια νέα δομή από σχισματικούς. Κι επίσης με πρωτοβουλία του κράτους, ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος υπέγραψε τον Τόμο της Αυτοκεφαλίας.
• Είπατε, ότι υπήρξε μεγάλη πίεση από την προηγούμενη κυβέρνηση του Πέτρο Ποροσένκο. Τώρα, φυσικά, υπάρχει μια νέα κυβέρνηση υπό τον Βολόντιμιρ Ζελένσκι. Πώς βλέπετε αυτή την αλλαγή; Έχετε την ελπίδα ότι θα βελτιωθεί η κατάσταση;
Πρώτα απ ‘όλα, θα ήθελα να πω ότι ποτέ δεν περιμένουμε διαφορετική αντιμετώπιση είτε από τις σημερινές αρχές, είτε από τις προηγούμενες. Είμαστε νομοταγείς πολίτες του κράτους μας. Επιθυμούμε να ζήσουμε σε ένα δημοκρατικό κράτος, όπου θα γίνονται σεβαστά τα δικαιώματα των πολιτών μας και τα δικαιώματα που διατυπώνονται σύμφωνα με το νόμο. Το Σύνταγμά μας προβλέπει τον διαχωρισμό της Εκκλησίας από το Κράτος και εγγυάται το δικαίωμα της ελευθερίας της θρησκείας. Δυστυχώς, η προηγούμενη κυβέρνηση παραβίασε κατάφωρα αυτές τις θεμελιώδεις παραγράφους του Συντάγματός μας, παρεμβαίνοντας σοβαρά στις υποθέσεις της εκκλησίας. Και ενώ επέτρεψαν την κατάληψη των εκκλησιών μας, το Κράτος δεν εξασφάλισε το δικαίωμα των ενοριτών μας, κατοίκων της Ουκρανίας, να ομολογούν ελεύθερα την πίστη τους. Ως εκ τούτου, ελπίζουμε ότι η νέα κυβέρνηση στο πρόσωπο του Προέδρου και του νέου Κοινοβουλίου θα συνειδητοποιήσουν το παράδοξο και απαράδεκτο μιας κατάστασης που εμβαθύνει τον διαχωρισμό της ουκρανικής κοινωνίας. Οι πρώτες επαφές έγιναν ήδη, ανάμεσα στον Μακαριώτατο Μητροπολίτη Ονούφριο και κ. Ζελένσκι ελπίζοντας πως η καλή του διάθεση σε αυτό το σχέδιο θα δώσει σταθερότητα και στη θρησκευτική ζωή. Εξάλλου, η θρησκευτική σφαίρα δεν είναι κάποιο αυτόνομο κομμάτι, είναι μέρος της ζωής της κοινωνίας μας.
• Πιστεύετε ότι η υπογραφή του Τόμου ήταν λάθος;
Προειδοποιήσαμε εξ αρχής, ότι η προσπάθεια νομιμοποίησης του σχίσματος ήταν λανθασμένη. Με βάση τους κανόνες της εκκλησίας, ο Τόμος δίνεται στην κανονική εκκλησία. Η ιστορία δεν ξέρει για τέτοιες περιπτώσεις που ο Τόμος δόθηκε σε ένα τμήμα μιας μικρής σχισματικής ομάδας, αγνοώντας τις απόψεις και τις επιθυμίες του βασικού μέρους του πιστού λαού της κανονικής εκκλησίας σε αυτό το έδαφος. Το πρόβλημα είναι ότι δεν έγινε για η θεραπεία του σχίσματος, αλλά για τη νομιμοποίηση του σχίσματος. Και αυτό δημιουργεί ένα πολύ επικίνδυνο προηγούμενο για τη μελλοντική δομή της Οικουμενικής Ορθοδοξίας.
• Το Οικουμενικό Πατριαρχείο δηλώνει πως έχει την αρμοδιότητα να χορηγεί Αυτοκεφαλίες, ισχυριζόμενο ότι με αυτή την κίνηση προσπάθησε να θεραπεύσει το υπάρχον σχίσμα. Τελικά όμως, δημιούργησε ένα νέο;
Νομίζω ότι αυτό δεν αφορά τόσο το κύρος, όσο την δήλωση του αδιαμφισβήτητου δικαιώματος του Οικουμενικού Πατριάρχη να επιλύσει αυτά τα ζητήματα. Τώρα όμως, μετά την υπογραφή, εμφανίζονται απομονωμένοι, διότι δεν έχει αναγνωρίσει ούτε μια Τοπική Εκκλησία τον Τόμο που δόθηκε στους Ουκρανούς σχισματικούς. Μου φαίνεται πάντως, ότι ο Πατριάρχης εξαπατήθηκε για την εσωτερική κατάσταση που κυριαρχεί στην Ουκρανική Ορθοδοξία. Όταν η αντιπροσωπεία μας μετέβη στο Φανάρι, προσωπικά συναντήθηκα αρκετές φορές με τον Πατριάρχη Βαρθολομαίο. Προσπαθήσαμε να μεταφέρουμε την πραγματική κατάσταση που υπάρχει. Προειδοποιήσαμε ότι η επίσημη αναγνώριση των σχισματικών δεν θα λύσει το ζήτημα της ενότητας της Ουκρανικής Ορθοδοξίας. Τα επιχειρήματά μας, τώρα, αποδεικνύουν την πραγματικότητα της ζωής. Βλέπουμε ότι μέσα σε αυτή τη δομή δεν υπάρχει ειρήνη ούτε συγκατάθεση. Στο εσωτερικό ήδη διασπώνται. Και σας διαβεβαιώνω, αυτό δεν είναι το πρώτο και όχι το μοναδικό που θα είναι ακόμη σε αυτή τη δομή.
• Υπάρχουν προοπτικές κατά την άποψή σας;
Ο Χριστιανισμός είναι μια αισιόδοξη θρησκεία. Επομένως, παρά τα προβλήματα, ο χριστιανός είναι πάντα βέβαιος ότι ο Κύριος θα διορθώσει οποιεσδήποτε τρομερές ατέλειες ούτως ή άλλως. Πράγματι, κάθε ορθόδοξος άνθρωπος που πιστεύει βαθιά δεν μπορεί παρά να αισθάνεται «εσωτερικό πόνο» από ένα σχίσμα. Ως εκ τούτου, από την αρχή του σχίσματος η εκκλησία μας απευθυνόταν πάντα σε εκείνους τους αδελφούς μας, οι οποίοι για διάφορους λόγους δεν βρίσκονται στην αγκαλιά της κανονικής εκκλησίας. Αλλά επιμείναμε ότι το εκκλησιαστικό ζήτημα πρέπει να εξεταστεί μόνο από την πλευρά της εκκλησίας. Η πολιτική σκοπιμότητα δεν πρέπει να υπερισχύει της χριστιανικής νοοτροπίας. Και είμαστε έτοιμοι για διάλογο, είμαστε έτοιμοι να επιλύσουμε το ζήτημα σε ειρήνη και να σταματήσουμε έναν τόσο παράλογο διαχωρισμό.
• Καταγράφτηκαν περιστατικά με καταλήψεις ναών και βιαιοπραγίες εναντίον πιστών και κληρικών. Τι συνέβη;
Δυστυχώς, οι αδελφοί μας δεν μας ακούν, ήλπιζαν πραγματικά στη δύναμη της προηγούμενης κυβέρνησης. Κατέλαβαν τους ναούς μας με την βία. Οι ναοί δεν καταλαμβάνονταν από τους εκκλησιαστικούς ανθρώπους, οι πιστοί άνθρωποι παρέμειναν στην κανονική εκκλησία. Οι άνθρωποι που είναι πιστοί, έχουν ένα εσωτερικό κίνητρο, την ανάγκη να πάνε στον ναό κάθε Κυριακή και σε κάθε εορτή για να εξομολογηθούν και να κοινωνήσουν, τώρα αναγκάζονται να προσεύχονται είτε σε γκαράζ, είτε σε οποιοδήποτε χώρο ακατάλληλο για λατρεία… Νομίζω ότι αυτό είναι άδικο απάνθρωπο. Και, φυσικά, αποτελεί παραβίαση του νόμου. Η Ουκρανία θέλει να μπει στην Ευρώπη -και αυτό σημαίνει ότι οι αρχές της ζωής ενός ευρωπαϊκού δημοκρατικού κράτους πρέπει να είναι πραγματικές. Ως εκ τούτου, έχουμε αισιοδοξία. Και πάντα προσευχόμαστε για τους αδελφούς μας που βρίσκονται στο σχίσμα. Επιπλέον, έχουμε καταθέσει αγωγές για να μας επιστρέψουν τους ναούς μας και να προστατέψουμε τους πιστούς μας. Έχουμε προσφύγει στο Διεθνές Δικαστήριο και σε μερικές περιπτώσεις έχουν βγει θετικές αποφάσεις.
