Η ακαταμάχητη γοητεία της Μελίνας Μερκούρη διατηρείται «ζωντανή» είκοσι χρόνια μετά τον θάνατό της. Η αγάπη της για την Ελλάδα, τα οράματά της, η ιδεολογία της, τα «πιστεύω» της έβαλαν θεμέλιους λίθους και άνοιξαν δρόμους.
Είκοσι χρόνια χωρίς τη Μελίνα Μερκούρη θα ήταν πολλά, εάν η σφραγίδα της δεν βρισκόταν παντού, σε διαφορετικές εκφάνσεις της ζωής μας, ανεξίτηλη. Με αφορμή αυτή την εικοσαετία το Ιδρυμα «Μελίνα Μερκούρη» και το Μουσείο Μπενάκη εκδίδουν από κοινού το επετειακό φωτογραφικό λεύκωμα «Μελίνα» (υπό την ευθύνη της Μανουέλας Παυλίδου). Παράλληλα με την κυκλοφορία του παρουσιάζουν την έκθεση «Οδός Μελίνας Μερκούρη». Τα εγκαίνιά της πραγματοποιήθηκαν χθες, μαζί με την απονομή των Θεατρικών Βραβείων «Μελίνα Μερκούρη», στο κτίριο της οδού Πειραιώς (η έκθεση διαρκεί έως τις 25 Μαΐου).
Η έκθεση, όπως και το λεύκωμα, αναδεικνύουν την πορεία της Μελίνας Μερκούρη στον κινηματογράφο, στο θέατρο και στην πολιτική, προσωπικές της στιγμές, το πάθος με το οποίο αγωνίστηκε για τον πολιτισμό και την Ελλάδα και το μοναδικό χάρισμα που είχε να εμπνέει και να συμπαρασύρει τον κόσμο στα οράματά της. Φωτογραφίες της Μελίνας, που περιλαμβάνονται και στο λεύκωμα – χωρισμένες σε ενότητες, εναλλάσσονται στους τοίχους της αίθουσας του πρώτου ορόφου του Μουσείο Μπενάκη. Ανάμεσά τους κύβοι με φωτογραφίες της, αφίσες από τις ταινίες της αλλά και κοστούμια από παραστάσεις της.
«Το 1971 ήμουν μια άγνωστη φοιτήτρια από την Ελλάδα κι εκείνη μία εξόριστη Ελληνίδα λόγω δικτατορίας. Την πλησίασα σε ένα παριζιάνικο καφέ και της ζήτησα να μου υπογράψει έναν δίσκο της. Μου μίλησε σαν να γνωριζόμαστε από καιρό. Μου ζήτησε να τη συναντήσω. Λίγες ημέρες μετά όλα άλλαξαν».
Η Μανουέλα Παυλίδου, γ.γ. του Ιδρύματος «Μελίνα Μερκούρη», συνεργάτιδα, στενή φίλη και αγαπημένος άνθρωπος της Μελίνας, μιλά για τη γνωριμία τους. «Το είχε αυτό το ταλέντο η Μελίνα. Αλλάζε τα πάντα γύρω της, γιατί άλλαζε τους ανθρώπους. Αποκάλυπτε τον καλύτερο εαυτό τους και τους έπαιρνε μαζί τους σε έναν κόσμο όπου κυριαρχούσαν η αλληλεγγύη, η γενναιοδωρία και η δημιουργικότητα… Σπάνια μιλούσε για τον εαυτό της. Για έναν ρόλο ή για την αντίσταση την πολιτική, ναι. Μπορούσε να ξενυχτήσει κουβεντιάζοντας. Και πάντα θυμόταν να σε ρωτήσει τι απέγινε με ένα βάσανο που της είχε εκμυστηρευτεί, όχι με την προσποιητή γενναιοδωρία μίας σταρ, αλλά με την έννοια της αληθινής φίλης», πρόσθεσε.
«Πίστευε στην αξία της αυθεντικότητας και στη δύναμη της ειλικρίνειας. Αυτή απαιτούσε από τους φίλους της κι αυτή προσδοκούσε από τους συμπατριώτες της. Αυθεντικότητα, θάρρος, ειλικρίνεια, τόλμη κι ελπίδα. Είκοσι χρόνια μετά τίποτα δεν είναι πιο επίκαιρο, πιο αναγκαίο από αυτά τα στοιχεία του χαρακτήρα της. Η προσπάθειά μας με αυτό το λεύκωμα και στην έκθεση που το συνοδεύει είναι να φωτίσουμε όσο μπορούμε κάποια από αυτά τα στοιχεία της Μελίνας», κατέληξε.
Επίσης, με την αρωγή των ΕΛΤΑ εκδόθηκαν ειδικό συλλεκτικό folder που περιέχει Φύλλο Προσωπικού Γραμματοσήμου με 10 γραμματόσημα-βινιέτες και δύο συλλεκτικοί Αναμνηστικοί Φάκελοι με τα γραμματόσημα της Μελίνας. Τέλος, στην Ταινιοθήκη της Ελλάδος, από αύριο έως τις 12 Μαρτίου, πραγματοποιείται αφιέρωμα στη Μελίνα Μερκούρη.
24.000 likes
Η Μελίνα «κυκλοφορεί» και στα social media. Η ιστοσελίδα της στο Facebook (σε επιμέλεια των Νίκης Λαλιώτη και Γιάννη Κουτράκη) έχει ξεπεράσει τα 24.000 likes, ενώ στόχος είναι τα 100.000 likes. Στην επισκεψιμότητα της σελίδας το 72% είναι γυναίκες, τόνισε χθες κατά την παρουσίασή της ο Γ. Κουτράκης, προσθέτοντας ότι ανεβάζουν και υλικό σε συγκεκριμένη διεύθυνση στο Υoutube.
Η Μελίνα της ζωής και της οθόνης
«Οπου υπάρχουν Ελληνες υπάρχει η Ελλάδα» είχε πει στην επίσκεψή της στη Μελβούρνη η Μελίνα Μερκούρη και ο τόπος σείστηκε από τα χειροκροτήματα… Καθισμένη μόνη της μέσα στην αίθουσα με τα Μάρμαρα του Παρθενώνα στο Βρετανικό Μουσείο αποφάσισε να αρχίσει την εκστρατεία για την επιστροφή τους… Ή πάλι στις Κάνες, με εκείνο το γλέντι που κράτησε έως το πρωί κι όμοιό του δεν είχαν ζήσει ξανά οι Ευρωπαίοι, με τις πενιές του μπουζουκιού του Γ. Ζαμπέτα κι εκείνη να χορεύει… Τότε στην πλατεία Τραφάλγκαρ όταν μιλά εναντίον των συνταγματαρχών ξεσηκώνοντας τα πλήθη στην πρώτη επέτειο της χούντας. Τα πολλά πρόσωπα της Μελίνας, η Μελίνα της σκηνής, η Μελίνα της οθόνης, της πολιτικής, η διεθνής Μελίνα, φιλοξενούνται στην έκθεση «Οδός Μελίνας Μερκούρη» στο Μουσείο Μπενάκη της οδού Πειραιώς.
Ο επισκέπτης της έκθεσης (σε επιμέλεια Λίλης Πεζανού) μπορεί ακόμα να δει προσωπικά αντικείμενα και ντοκουμέντα από την καριέρα της Μελίνας. Δίπλα στο πλούσιο φωτογραφικό υλικό δεσπόζει το καμαρίνι της που μεταφέρθηκε ειδικά γι’ αυτό τον σκοπό από το Θεατρικό Μουσείο, ενώ ξεχωρίζουν κοστούμια της από θεατρικές παραστάσεις, τουαλέτες της αλλά και ρούχα που φορούσε στην προσωπική της ζωή. Πώς να προσπεράσει κανείς την κόκκινη τουαλέτα με την υπογραφή του Γκι Λαρός, μέσα στην οποία έλαμπε εκείνο το βράδυ του 1960 στις Κάνες οπότε γεννήθηκε η παγκόσμια μόδα του «Ποτέ την Κυριακή»; ‘Η το αντίγραφο του αγαπημένου της (επίσης) κόκκινου φουστανιού σχεδιασμένο από τη Θεώνη Ωλντριτζ που ποτέ δεν έλειπε από τις αποσκευές της. Το φορούσε στις ομιλίες, στις πορείες, στις διαμαρτυρίες κατά της χούντας. Πάντα έλεγε ότι όταν ερχόταν η ώρα ήθελε να ταφεί με αυτό. Κι έτσι έγινε. «Το μεγαλύτερο επίτευγμα της Μελίνας είναι ότι έβαλε στα χείλη των Ελλήνων τη λέξη πολιτισμός και στα χείλη των ξένων τη λέξη Ελλάδα» έλεγε, χθες, ο αδελφός της Σπύρος Μερκούρης, ξεναγώντας στην έκθεση και ενθυμούμενος περιστατικά από τη ζωή της.
Στον χώρο της έκθεσης προβάλλονται συνεντεύξεις και ντοκιμαντέρ της Μελίνας που αναφέρονται στην καλλιτεχνική και πολιτική σταδιοδρομία της, ξετυλίγοντας γνωστές και άγνωστες πτυχές της ζωής της. Οπως το πεντάλεπτο πρώτο δοκιμαστικό της Μελίνας στο Παρίσι (1952) ή η τετράλεπτη διαμαρτυρία κατά της χούντας στην Ελλάδα στην πλατεία Τραφάλγκαρ στο Λονδίνο, όπου η Μελίνα πρωτοστατούσε. Κι ακόμη η ταινία του Αντώνη Λεπενιώτη «Ein Weltstar hat Heimweh – Melina Merkouri», η εκπομπή του αμερικανικού καναλιού CBS «60 minutes, Madame Minister» κ.ά.
Το επετειακό φωτογραφικό λεύκωμα «Μελίνα» αποτελεί μία έκδοση με πλήθος σπάνιων φωτογραφιών από την προσωπική ζωή, την σταδιοδρομία της, τις συναντήσεις της με διασημότητες κ.ά., ενώ μέσα από άγνωστα περιστατικά στα κείμενα ξετυλίγεται η προσωπικότητα και η καριέρα της. «Είκοσι χρόνια μετά την αναχώρησή της η Μελίνα, τα έργα της και οι αγώνες της είναι παρόντα μέσα σε συνθήκες που άλλαξαν δραματικά. Η σημερινή πραγματικότητα ελάχιστα θυμίζει την αμεριμνησία των χρόνων που προηγήθηκαν. Τώρα έχουμε ουσιαστική ανάγκη να σκεφτούμε και να αισθανθούμε με χρώματα και χειρονομίες ανθρώπων που αγαπήσαμε», αναφέρει στο εισαγωγικό σημείωμα του λευκώματος ο Χριστόφορος Δ. Αργυρόπουλος, πρόεδρος του Ιδρύματος «Μελίνα Μερκούρη».
Αυτό το «εκρηκτικό ταμπεραμέντο δεν μπορεί να γεννήθηκε σε μια σπάνια στιγμή ειρήνης, σε μια απρόσμενη εκεχειρία των αντιθέσεων της κοινωνίας» σημειώνει ο δημοσιογράφος Φώτης Απέργης, υπεύθυνος για τα κείμενα του λευκώματος. Η Μελίνα διέθετε «αρχοντική χάρη και λαϊκή λεβεντιά» σύμφωνα με τον ίδιο. «Η σαγηνευτική θηλυκότητά της είχε ανδρισμό… Αποκαλύφθηκε σαν είδωλο της γυναικείας ανεξαρτησίας, αλλά την κρίσιμη στιγμή αγωνίστηκε σαν σύμβολο της δημοκρατικής ελευθερίας. Μιλούσε για την πολιτική σαν να εξομολογείται έναν έρωτα και συζητούσε για τον έρωτα σαν να εξυφαίνει πολιτική».
Στο πλαίσιο της έκθεσης θα πραγματοποιηθούν παράλληλες εκδηλώσεις, όπως κινηματογραφικό αφιέρωμα στο αμφιθέατρο του Μουσείου Μπενάκη κατά τη διάρκεια της έκθεσης (τις Κυριακές 9 Μαρτίου και 6 Απριλίου), συζητήσεις και συναυλία. Οι φωτογραφίες που παρουσιάζονται στην έκθεση και εικονογραφούν το λεύκωμα προέρχονται από το προσωπικό αρχείο της Μελίνας Μερκούρη και του Ζυλ Ντασσέν που έχει περιέλθει στο Ιδρυμα Μελίνα Μερκούρη. Σημειώνουμε ότι η κυκλοφορία του λευκώματος δεν έχει κερδοσκοπικό σκοπό και τα έσοδα από την πώλησή του (κοστίζει 20 ευρώ) θα διατεθούν αποκλειστικά για την εξυπηρέτηση των πολιτιστικών σκοπών του Ιδρύματος Μελίνα Μερκούρη.
Αφιέρωμα στην αναμφισβήτητη πρέσβειρα του ελληνικού πολιτισμού, τη Μελίνα Μερκούρη, πραγματοποιεί η Ταινιοθήκη της Ελλάδος, από αύριο έως τις 12 Μαρτίου. Στο πλαίσιό του θα προβληθούν συνολικά δέκα ταινίες, ταινίες – ορόσημα στη φιλμογραφία της Μελίνας Μερκούρη από τη δεκαετία του ’60 (όπως το «Ποτέ την Κυριακή» και η «Φαίδρα») αλλά και κάποιες λιγότερο προβεβλημένες από τη δεκαετία του ’60 και του ’70 («Η βασίλισσα του Σικάγο», «Η δοκιμή»), ενώ θα διοργανωθούν και δύο ανοιχτές στο κοινό συζητήσεις όπου οι ομιλητές θα στραφούν στη Μελίνα ως πρέσβειρα του πολιτισμού στον χώρο των ΜΜΕ.
Το αφιέρωμα θα ανοίξουν τα «Μηχανικά πιάνα» του Χουάν Αντόνιο Μπαρδέμ. Θα προβληθούν επίσης το «Ο Χριστός ξανασταυρώνεται» (1957) του Ζυλ Ντασσέν και οι ταινίες-ορόσημο από τη φιλμογραφία της Μελίνας της δεκαετίας του ’60 «Ποτέ την Κυριακή», «Φαίδρα», «Οι νικητές», «Στις 10:30 καλοκαίρι βράδυ». Επίσης η λιγότερο γνωστή «Βασίλισσα του Σικάγο», η «Δοκιμή» της δεκαετίας του ’70, όπως και η «Κραυγή γυναικών». Το αφιέρωμα θα ολοκληρωθεί με την προβολή της ταινίας «Η ιστορία της Λίλυ» (2002) του Ροβήρου Μανθούλη, με τραγικές και κωμικές ιστορίες Ελλήνων αυτοεξόριστων διανοουμένων στο Παρίσι στα χρόνια της δικτατορίας του ’70.
Η συγκεκριμένη ταινία αφηγείται την προετοιμασία μιας ταινίας που δεν γυρίστηκε ποτέ, και βασίστηκε σε μια ιδέα της Μελίνας Μερκούρη πίσω στα 1970. Ο Μανθούλης επανέρχεται τριάντα χρόνια μετά στην ιδέα αυτή, με αναφορές στην ίδια εποχή, τις αρχές του ’70, και τα ίδια πρόσωπα, τους αυτοεξόριστους στο Παρίσι Ελληνες.
Τραγικές και κωμικές ιστορίες των Ελλήνων διανοουμένων, απάτριδων της διασποράς, σε μια νεκρή ζώνη, σ’ έναν τόπο εξορίας.
Ομιλίες
Συζήτηση με θέμα «Μελίνα: ο πολιτισμός στην πρώτη σελίδα» διοργανώνεται αύριο σε συνεργασία με το Μορφωτικό Ιδρυμα της ΕΣΗΕΑ και ομιλητές τη γραμματέα της Ταινιοθήκης, Μαρία Κομνηνού, και τους δημοσιογράφους Αρη Σκιαδόπουλο, Ριχάρδο Σωμερίτη, Παύλο Τσίμα. Συντονίζει η συγγραφέας Μαρλένα Πολιτοπούλου. Το Σάββατο, Ημέρα της Γυναίκας, η συζήτηση στρογγυλής τράπεζας στην Ταινιοθήκη θα στραφεί γύρω από τη «Γαλλία της Μελίνας» με συνομιλητές τον δημοσιογράφο Αρη Δαβαράκη, τον σκηνοθέτη Ροβήρο Μανθούλη, τον Σπύρο Μερκούρη από το Ιδρυμα Μελίνα Μερκούρη. Τη συζήτηση θα συντονίσει ο Γιώργος Αρχιμανδρίτης, συν-συγγραφέας του βιβλίου «Μελίνα. Μια σταρ στην Αμερική».
Ολες οι ταινίες θα προβληθούν με ελληνικούς υπότιτλους εκτός από την ταινία «Οι νικητές», στην οποία η είσοδος είναι ελεύθερη.
Στη Γιούλικα Σκαφιδά το Βραβείο Μερκούρη
H Γιούλικα Σκαφιδά είναι η φετινή νικήτρια του θεατρικού βραβείου «Μελίνα Μερκούρη». Η νεαρή ηθοποιός -που τιμήθηκε με το βραβείο για τον ρόλο της Κάρολ Κατρίρ στο θεατρικό έργο «Ορφέας στον Αδη» του Τένεσι Ουίλιαμς και για τον ρόλο της Χέιζελ Νάιλς στο θεατρικό έργο «Το Πένθος ταιριάζει στην Ηλέκτρα» του Γιουτζίν Ο’ Νιλ- παρέλαβε την καρφίτσα της Μελίνας Μερκούρη από την περσινή νικήτρια του θεσμού, Λένα Παπαληγούρα. Κατά τη διάρκεια της απονομής παίχτηκε μέρος της παράστασης «2013 / Melina M» του Κωνσταντίνου Ασπιώτη.
ΑΝΤΙΓΟΝΗ ΚΑΡΑΛΗ
