Ο ΙΩΑΝΝΗΣ Γ. ΖΙΓΔΗΣ ΚΑΙ ΤΟ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΟΥ «ΚΛΕΟΒΟΥΛΟΣ Ο ΛΙΝΔΙΟΣ»
Η Βουλή των Ελλήνων τιμά σήμερα τη Μνήμη του Ιωάννη Γ. Ζίγδη, εξέχοντος Δωδεκανήσιου πολιτικού και αγωνιστή, για πολλά χρόνια βουλευτή και υπουργού, με αφορμή τη συμπλήρωση είκοσι χρόνων από την εκδημία του στα «άνω σκηνώματα» (1997-2017). Η Τιμή Μνήμης γίνεται σε μια σημαντική ιστορική συγκυρία, αφού τον εφετινό Μάρτιο (2018), συμπληρώνονται 70 χρόνια από την Επίσημη Ενσωμάτωση (1948) της Δωδεκανήσου στην Ελλάδα. Και είναι γνωστό, ότι ο Ζίγδης αγωνίστηκε με όλες τις δυνάμεις του για την πραγμάτωση του εθνικού πόθου.
Την τελευταία εξαετία της ζωής του (1991-1997) έδειξε, για μια ακόμη φορά, τον αστείρευτο πατριωτισμό και το αμέριστο ενδιαφέρον προς τα αγαπημένα του Δωδεκάνησα.
Ο «αγνός ιδεολόγος» και πρώτος Δωδεκανήσιος διδάκτωρ Οικονομικών Επιστημών του φημισμένου LondonSchoolofEconomics του Πανεπιστημίου του Λονδίνου, ίδρυσε το Πολιτιστικό Ίδρυμα Δωδεκανήσου «Κλεόβουλος ο Λίνδιος», στη Μνήμη Γεωργίου και Χρυσάνθης Παπαϊωάννου – Ζίγδη. Το Ίδρυμα αυτό είναι Κοινωφελής Οργανισμός και αποτελεί Νομικό Πρόσωπο Ιδιωτικού Δικαίου. Η ίδρυσή του έγινε στις 7 Μαρτίου 1991, 43η Επέτειο της Ενσωμάτωσης τηςΔωδεκανήσου στην Ελλάδα, με Προεδρικό Διάταγμα, που δημοσιεύθηκε στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως στις 17 Απριλίου 1992.
Το Ίδρυμα αυτό, που εδρεύει στην Αθήνα και το προίκισε ο εμπνευστής του με τμήμα της περιουσίας του, έχει βασικό σκοπό την προβολή και αξιοποίηση της πολιτιστικής κληρονομιάς της Δωδεκανήσου. Οι στόχοι του είναι πολλοί και σημαντικοί. Καταγράφονται αναλυτικά στο Καταστατικό του και στο ομώνυμο βιβλίο (βλ. σχετικά, Στόχοι και Καταστατικό, Πολιτιστικόν Ίδρυμα Δωδεκανήσου ΄΄Κλεόβουλος ο Λίνδιος΄΄, Αθήνα 1992). Γι’ αυτό, λόγω της κλεψύδρας του χρόνου, δεν θα τους αναφέρω όλους εδώ. Επισημαίνω μόνο ορισμένους, οι οποίοι, με τη συνεργασία αρμόδιων φορέων, υλοποιούνται ή μπορούν να εκπληρωθούν. Έτσι το Ίδρυμα στοχεύει στη δημιουργία Δωδεκανησιακής Βιβλιοθήκης (ήδη ένα τμήμα της στεγάζεται στα Γραφεία της Ομοσπονδίας Δωδεκανησιακών Σωματείων στον Πειραιά) καθώς επίσης και στην ενθάρρυνση νέων μελετών και ερευνών. Η διάδοση, καταγραφή και αξιοποίηση του λαογραφικού πλούτου της Δωδεκανήσου, η συμπλήρωση τηςΙστορίας της, με ειδική μέριμνα για τη συλλογή στοιχείων και αρχείων, ιδιαίτερα της περιόδου της Ιταλοκρατίας (1912-1943).Επίσης η ανάληψη των αναγκαίων πρωτοβουλιών και επαφών σε κάθε αρμόδιο φορέα στην Ελλάδα και το εξωτερικό για την οργάνωση Διεθνών Επιστημονικών Κέντρων Ιατρικής (στην Κω), Διεθνούς Ναυτικού Δικαίου και Κέντρου Πολιτισμών της Μεσογείου (στη Ρόδο), Συνάντησης και Συνεργασίας των Ορθοδόξων Εκκλησιών (στην Πάτμο), με τη συμβολή του ΟικουμενικούΠατριαρχείου, Λαϊκού Πολιτισμού (στην Κάρπαθο, λόγω της ιδιομορφίας και της πλούσιας πολιτιστικής κληρονομιάς του νησιού), και την ίδρυση στο ακριτικό Καστελλόριζο Κέντρου της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την καταστολή του λαθρεμπορίου των ναρκωτικών.
Ο Ι. Γ. Ζίγδης, σε ορισμένα από τα θέματα αυτά υπήρξε προφητικός, αφού μεταγενέστερα ιδρύθηκε το Τμήμα Μεσογειακών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αιγαίου στη Ρόδο και το Ινστιτούτο Λαϊκού Πολιτισμού Καρπάθου του Τμήματος Φιλολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, το οποίο έχει έδρα την Κάρπαθο. Όσον αφορά στο Κέντρο Ιατρικής της Κω, υλοποιείται τώρα το Παγκόσμιο Ιερό της Ιατρικής στη γενέτειρα του Ιπποκράτη με τη δραστηριότητα του Διεθνούς Ιπποκρατείου Ιδρύματος. Παράλληλα, το Ίδρυμα επιδιώκει την ανάδειξη των δραστηριοτήτων των Απανταχού Δωδεκανησιακών Παροικιών, τη δημοσίευση μελετών, την οργάνωση ομιλιών και διαλέξεων και την απονομή τιμητικών διακρίσεων σε πρόσωπα και φορείς που συνέβαλαν στη μελέτη και προβολή της πολιτιστικής κληρονομιάς του «μακρόκοσμου των μικροκόσμων» της Δωδεκανησιακής πολυνησίας.
Πρώτος Πρόεδρος του Ιδρύματος ήταν ο εμπνευστής του, ο οποίος πλαισιώθηκε στο Διοικητικό Συμβούλιο από επιφανείς συμπατριώτες, όπως οι ακαδημαϊκοί – καθηγητές Γεώργιος Μιχαηλίδης – Νουάρος, Μιχαήλ Σακελλαρίου, οι καθηγητές Πανεπιστημίου Εμμανουήλ Κωνσταντινίδης, Σακελλάρης Καρπάθιος, και οι διακεκριμένοι Δωδεκανήσιοι Κώστας Αγαπητίδης, Φίλιππος Καλλούδης, Εμμανουήλ Κάσδαγλης, Δημήτρης Χατζηκωνσταντής, με πρώτο διευθυντή τον υποφαινόμενο. Πρόεδροι του Ιδρύματος, μετά τον θάνατο του ιδρυτή του, διετέλεσαν οι Δημήτρης Χατζηκωνσταντής, Κώστας Αγαπητίδης και Δημήτρης Παπαμαντέλος. Συμπαραστάτρια σε όλα τα συμβούλια, με αφιλοκερδήπροσφορά, είναι η γραμματέας του ιδρυτή Αγάπη Καβάλου.
Τι επέτυχε όμως σήμερα το Πολιτιστικό Ίδρυμα Δωδεκανήσου; Θα έλεγα πολλά και ενδιαφέροντα, παρά τις δύσκολες και απρόσμενες συγκυρίες. Οργάνωσε, μεταξύ άλλων, διαλέξεις υψηλού επιπέδου για Δωδεκανησιακά και πανελλήνια θέματα, με ομιλητές διαπρεπείς επιστήμονες, στρατιωτικούς και διπλωμάτες, παρουσιάσεις Δωδεκανησιακών βιβλίων, λαογραφικούς και λογοτεχνικούς διαγωνισμούς και συνεργάστηκε μεερευνητικούς φορείς για την έρευνα και προβολή Δωδεκανησιακών θεμάτων.
Στον τομέα των Εκδόσεων τοΊδρυμα έχει στο ενεργητικό του δέκα βιβλία Δωδεκανησιακού περιεχομένου. Αναφέρω ενδεικτικά ορισμένους τίτλους, λόγω του ενδιαφέροντος που παρουσιάζουν και σήμερα: 1. Ο Τούρκος πρόεδρος Τουργκούτ Οζάλ και η Ελληνική Δωδεκάνησος (1991, συλλογική έκδοση), 2. Η αλλαγή της νοοτροπίας απαραίτητη για την επιβίωση της Ελλάδας στην Ενωμένη Ευρώπη (συγγραφέας Ι. Γ. Ζίγδης, 1993, ιδιαίτερα διορατικό και επίκαιρο πάντοτε), 3. Το Ιερόν Ολοκαύτωμα της Κάσου (1824), (1994, συλλογική έκδοση), 4. Η Ιερή νήσος Πάτμος (1995), 5. Ιστορία του Συντάγματος Δωδεκανησίων Εθελοντών (συγγραφέας Μάρκος Κλαδάκης, 1996), 6. Η Απελευθέρωση της Δωδεκανήσου (31 Μαρτίου 1947) και ο ασύστολος Τουρκικός επεκτατισμός (συλλογική έκδοση, 1997).
Ιδιαίτερη μνεία θα ήθελα να κάνω για το βιβλίο «Εν Δωδεκανήσω…»: Είκοσι Δωδεκανήσιοι Πεζογράφοι, με Εισαγωγή του έγκριτου θεατρολόγου και πανεπιστημιακού καθηγητή Κώστα Γεωργουσόπουλου (2002). Τα λογοτεχνικά κείμενα είναι εμπνευσμένα από την καθημερινότητα των ακριτών της Δωδεκανήσου μας. Οι συγγραφείς του τόμου, παλαιοί και νέοι, μια ακόμη «συνέχεια» στον «λογοτεχνικό μας πολιτισμό», καταγράφουν συμπεριφορές, νοοτροπίες, ιδεολογίες, αξίες, ήθη ανθρώπων. Εικονογραφούν δηλαδή την ιδιαίτερη φυσιογνωμία του Δωδεκανησιακού λαού, την τοπική του ταυτότητα, η οποία, βεβαίως, έχει κάποια κοινά αναγνωρίσιμα χαρακτηριστικά διαμορφωμένα μέσα σ’ ένα συγκεκριμένο ιστορικό και γεωγραφικό πλαίσιο, με δεδομένεςσυντεταγμένες πορείας στον ιστορικό χρόνο. Η συμπεριφορά ενός τμήματος του λαού, το ήθος του, καθορίζεται ασφαλώς από τις ιστορικές και γεωγραφικές συνθήκες που τη διαμόρφωσαν. Σίγουρα η τοπική ταυτότητα έχει και τις ετερότητές της, τις ιδιομορφίες της. Οι λαογράφοι σήμερα αποδέχονται αυτήν την πραγματικότητα χωρίς καμιάν αντίρρηση, αν και κατηγορούνται από μερίδα κοινωνικών ανθρωπολόγων ότι δεν λαμβάνουν υπόψη τις αναλύσεις τους, αλλά μιλούν δήθεν γενικά και αυθαίρετα για «λαϊκή ψυχή», θεωρούν «ομογενοποιημένο» τον λαό, αδιάσπαστο και άλλα συναφή, που μόνον ανενημέρωτοι πλέον για την εξέλιξη της σύγχρονης Λαογραφίας υποστηρίζουν. Δέχονται δηλαδή ότι τον λαϊκό άνθρωπο τον όριζε πρωτίστως η συλλογική ζωή, διαμορφωνόταν απ’ αυτήν και την συνδιαμόρφωνε. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν υπήρχε ατομική ζωή, η ετερότητα, το διαφορετικό. Η κοινωνία επιπλέον δεν ήταν ειδυλλιακή, όπως ήθελαν να την παρουσιάσουν οι λαογραφούντες της προεπιστημονικής φάσης της Λαογραφίαςκαι ορισμένοι λόγιοι στη συνέχεια. Οι σκέψεις αυτέςδιατυπώνονται με λογοτεχνικό τρόπο στα διηγήματα της Ανθολογίας.
Το παρόν Διοικητικό Συμβούλιο του Πολιτιστικού Ιδρύματος Δωδεκανήσου ΄΄Κλεόβουλος ο Λίνδιος΄΄, το οποίο προεδρεύεται από τον ομιλούντα, με συνεργάτες επίλεκτα μέλη της Δωδεκανησιακής κοινωνίας (Φίλιππος Καλλούδης, Δημήτρης Χατζηκωνσταντής, Εμμανουήλ Περσελής, Ιωάννης Χαρτοφύλλης, Κώστας Αγαπητίδης, Θεμελίνα Καστανού – Χαραλαμποπούλου, Άρτεμις Σκουμπουρδή, Ιωάννης Φραγκούλης, με διευθυντή τον καθηγητή Δημήτριο Χελιώτη),ευελπιστεί ότι συνεχίζει με επιτυχία το έργο των προηγουμένων και συμβάλλει με όλες τις δυνάμεις του στην πραγμάτωση των στόχων που έχουν τεθεί, παρά τις όποιες δυσμενείς καταστάσεις,τις οποίες βιώνουμε την τελευταία δεκαετία στην πατρίδα μας. Γι’ αυτό πιστεύουμε ότι θα έχουμε την ηθική και υλική αρωγή της πολιτικήςηγεσίας της χώρας μας. Αυτό άλλωστε πίστευε και ο εμπνευσμένος ιδρυτής του Ιωάννης Γ. Ζίγδης, του οποίου τη Μνήμη τιμά σήμερα η Βουλή των Ελλήνων. Ο αξέχαστος Δωδεκανήσιος μας, με την αγωνιστικότητα, τη δημοκρατική συνέπεια, τα πατριωτικά αισθήματα και το ήθος του, αναδεικνύεται πρότυπο «δημοσίου ανδρός», με αποτέλεσμα το όνομά του να μένει ανεξίτηλο στις δέλτους της Ελληνικής Ιστορίας.
Θα ήθελα, ολοκληρώνοντας, να ευχαριστήσω και από τη θέση αυτή, τη Βουλή των Ελλήνων, τον Πρόεδρο της Ειδικής Μόνιμης Επιτροπής Περιφερειών της Βουλής κ. Δημήτριο Γάκη, Βουλευτή Δωδεκανήσου, για την πρωτοβουλία τους να τιμηθεί η Μνήμη του Ιωάννη Γ. Ζίγδη, και την Ομοσπονδία Δωδεκανησιακών Σωματείων Αττικής για τη συμβολή της στην όλη Εκδήλωση.
ΜΗΝΑΣ ΑΛ. ΑΛΕΞΙΑΔΗΣ
ΟΜΟΤΙΜΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗΣ
ΕΘΝΙΚΟΥ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ
