Το κείμενο αναδημοσιεύεται από το Βήμα της Κυριακής 5/4/2020
Πριν λίγες μέρες η Ελλάδα αποχαιρέτησε τον Μανώλη Γλέζο, μία προσωπικότητα συνυφασμένη με τη συλλογική μας ιστορική μνήμη. Αποκορύφωμα και απαρχή της πλούσιας διαδρομής του ήταν η ηρωική του απόφαση να αποκαθηλώσει τη σημαία-σύμβολο της γερμανικής κατοχής από την Ακρόπολη, στις πρώτες πρωινές ώρες μεταξύ της 30ης και της 31ης Μαΐου 1941, μαζί με τον φίλο και συναγωνιστή του, Απόστολο Σάντα. Ο αθηναϊκός ουρανός κατάφερε να απαλλαγεί από τα σύμβολα της κατοχής. Οι λιγοστές εκείνες στιγμές ελευθερίας, διήρκησαν για πάντα. Διατηρήθηκαν ανεξίτηλες στην Ιστορία και στις καρδιές μας μέχρι σήμερα, ζωντανές κι επίκαιρες.
Λίγα χρόνια πριν, το 1925, στην άλλη άκρη της Ελλάδας, στη Ρόδο, η ίδια φλόγα της νιότης που ποθούσε ελευθερία, ώθησε τρεις νεαρούς Δωδεκανήσιους να απαλλάξουν τον ουρανό του τόπου τους από τα σύμβολα μίας άλλης κατοχής: της ιταλικής.
Οι κατοχικές αρχές, διαισθανόμενες την ενίσχυση του εθνικοαπελευθερωτικού αισθήματος της τοπικής νεολαίας, αποφάσισαν να επιβάλλουν την παρουσία της ιταλικής σημαίας και στα σχολεία. Ο μετέπειτα πρώτος αιρετός Έλληνας Δήμαρχος της Ρόδου όταν η Δωδεκάνησος ενσωματώθηκε με την Ελλάδα, Γαβριήλ Χαρίτος, στηριζόμενος στις πλάτες των συμμαθητών του, Νικήτα Παχωπό από τη Σύμη και Γιώργο Χαλκιά από τα Σπόα της Καρπάθου, ανέβηκε στον ιστό που βρισκόταν στο προαύλιο του Βενετοκλείου Γυμνασίου της Ρόδου, όπου φοιτούσαν, κατέβασε την ιταλική σημαία και την αντικατέστησε με την ελληνική. Την είχε ζωγραφίσει μόνος του με μπλε μελάνι πάνω σε ένα σκισμένο άσπρο μαξιλαρόντημα. Οι τρεις τους συνελήφθησαν, εξορίσθηκαν, βασανίσθηκαν και οι δικοί τους άνθρωποι στιγματίσθηκαν για χρόνια. Η πράξη τους όμως εκείνη ταλάνισε τη συλλογική μνήμη της Δωδεκανήσου με τις λιγοστές, αλλά τόσο σημαντικές, στιγμές απαλλαγής από τα κατοχικά σύμβολα. Οι στιγμές όμως εκείνες αποτέλεσαν τον προάγγελο της απελευθέρωσης που θα πραγματωνόταν δεκαετίες αργότερα.
Το γεγονός εκείνο ταξίδεψε από την ιταλοκρατούμενη Ρόδο μέχρι την Αθήνα, μέσα από τις διηγήσεις ενός άλλου νεαρού Δωδεκανήσιου, του Λευτέρη Σελλά, που είχε καταφύγει στην πρωτεύουσα. Εκείνη η πράξη ενέπνευσε τον φίλο και συμμαθητή του, Μανώλη Γλέζο, και τότε, μαζί με τον Λευτέρη Σελλά, τον Απόστολο Σάντα, τον Αντώνη Μοσχοβάκη και τον Θεόδωρο Ραμουντάνη, συνέστησαν αντιστασιακή οργάνωση με σκοπό την απελευθέρωση της Δωδεκανήσου. Όταν, ύστερα από χρόνια, η σημαία της γερμανικής κατοχής υψώθηκε στην Ακρόπολη – στο μυαλό του Γλέζου, η αντίστροφη μέτρηση της υποστολής της είχε ήδη αρχίσει.
Αυτή η ιστορική σύνδεση των δύο γεγονότων παρέμενε σε πολλούς άγνωστη για δεκαετίες. Το πλήρωμα του χρόνου έφτασε μόλις πριν τέσσερα χρόνια.
Στις 27 Οκτωβρίου 2016, με πρωτοβουλία της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Νοτίου Αιγαίου και της Ομοσπονδίας Παροικιακών Δωδεκανησιακών Σωματείων, σε συνεργασία με τον Δήμο Ρόδου, πραγματοποιήθηκε η επίσημη τελετή των αποκαλυπτηρίων του μνημείου που αφιερώθηκε στην πράξη των τριών Δωδεκανήσιων μαθητών, Γαβριήλ Χαρίτου, Νικήτα Παχωπού και Γιώργου Χαλκιά. Το μνημείο βρίσκεται στον προαύλιο χώρο του Βενετοκλείου Γυμνασίου Ρόδου, το οποίο σήμερα έχει μετονομασθεί σε Καζούλλειο Λύκειο Ρόδου.
Στην τελετή των αποκαλυπτηρίων είχε προσκληθεί ο Μανώλης Γλέζος. Δυστυχώς όμως, η ευάλωτη υγεία του δεν του επέτρεψε να μετακινηθεί από την Αθήνα. Απέστειλε όμως ένα γραπτό μήνυμα, το οποίο ανέγνωσε κατά τη διάρκειας της τελετής ο τότε Σύμβουλος Πολιτισμού της Επαρχίας Καρπάθου-Κάσου, κ. Γιώργος Τσαμπανάκης. Το μήνυμα του Μανώλη Γλέζου έχει επί λέξει ως εξής:
«Είχα τη τύχη, στα πρώτα εφηβικά μου χρόνια, η πολιτική μου ενηλικίωση να γίνει μέσα από τις μαρτυρίες ενός Δωδεκανήσιου συμμαθητή μου, του Λευτέρη Σελλά που μετέφερε στη μαθητική μας παρέα τα βιώματα του από την ιταλοκρατούμενη Ρόδο, από το καθεστώς του Φασισμού.
Η πρώτη ομάδα στην οποία μετείχα και που οι μετέχοντες (Αντώνης Μοσχοβάκης, Απόστολος Σάντας, Θεόδωρος Ραμουντάνης, Λευτέρης Σέλλας και εγώ) δώσαμε όρκο. ήταν μια οργάνωση για την απελευθέρωση της Δωδεκανήσου.
Γίναμε μια πατριωτική οργάνωση, και μέσα από τα μάτια, και τις εικόνες που μας μετέφερε ο Λευτέρης Σελλάς, ο Δωδεκανήσιος συμμαθητής μας, γίναμε και μια αντιφασιστική οργάνωση.
Η πράξη των τριών μαθητών του Βενετοκλείου είχε γίνει λίγα χρόνια πριν.
Ο Γαβριήλ Χαρίτος, ο Νικήτας Παχωπός, και ο Γιώργος Χαλκιάς, όταν το 1925 αποφάσισαν όχι μόνο να υποστείλουν τη σημαία του φασιστικού καθεστώτος, αλλά και να υψώσουν την δική τους αυτοσχέδια Ελληνική, ήταν παιδιά που ήξεραν ότι η πράξη τους μετέφερε ένα μήνυμα σε όλους τους Έλληνες, αλλά κυρίως στο καθεστώς του φόβου που προσπαθούσε ο φασισμός να σπείρει στις καρδιές των Δωδεκανήσων, στους πληθυσμούς όλης της Ευρώπης. Συμβολική κίνηση, που όμως σαν λαμπάδα μετέφερε το μήνυμα της αντίστασης.
Αυτό που επιδιώκει ο φασισμός, για να μπορεί να επιβληθεί στο λαό, είναι η μετάδοση του φόβου στους πολίτες. Με τη διαρκή και επίμονη επίδειξη δύναμης, ή με σαδιστικές μεθόδους επιδιώκει την τιμωρία όσων δεν υπακούν. Κάθε πράξη που αλλάζει αυτό το σκεπτικό, μεταδίδει το φόβο και το πανικό στον ίδιο το φασισμό και σε όσους τον υπηρετούν. Και αυτό το μήνυμα, ένα νέο παιδί που έφυγε από τη Ρόδο και ήρθε στην Αθήνα το έφερε και σε εμάς. Τους μαθητές του Γυμνασίου της Αθήνας, που δώσαμε όρκο να παλέψουμε για την Απελευθέρωση της Δωδεκανήσου, για τη συντριβή του Φασισμού.
Μια λεπτή γραμμή από πράξεις συμβολικές φτιάχνουν την Ιστορία ενός λαού. Η μία πράξη γίνεται φάρος για την επόμενη, και όλες μαζί χτίζουν την ιστορία αυτού του λαού. Αιώνες αγώνων, κατακτήσεων και απελευθερώσεων, έχτισαν συνειδήσεις Αντίστασης.
Την ώρα που οι τρείς νέοι κατέβασαν από τον ιστό τη σημαία του καθεστώτος του φόβου και ανέβαζαν την Ελπίδα, είχαν συνείδηση ότι μεταδίδουν μήνυμα, ότι είναι πρόθυμοι να θυσιαστούν για να αποδείξουν ότι ο φόβος δεν πρόκειται να φωλιάσει μέσα τους, να γίνουν ένας ακόμα μικρός φάρος στην αλυσίδα από πράξεις αντίστασης που χαρακτηρίζει αυτό το λαό.
Πέτυχαν.
Το μήνυμα το πήραμε πάρα πολλοί τα επόμενα χρόνια, και συνεχίσαμε.
Και η Ελληνική σημαία κυματίζει σήμερα υπερήφανα σε όλα τα Δωδεκάνησα
Και ο Φασισμός συνετρίβη.
Στις μέρες μας, τώρα που η πατρίδα μας και πάλι κινδυνεύει, ας θυμόμαστε την πράξη του Γαβριήλ Χαρίτου, του Νικήτα Παχωπού, και του Γιώργου Χαλκιά. Και να στείλουμε το μήνυμα, ότι αυτή η λεπτή γραμμή της Αντίστασης, συνεχίζει το ταξίδι της προς το μέλλον.
Μανώλης Γλέζος
Αθήνα, 12- 10- 2016»
Αιωνία σου η μνήμη, Μανώλη Γλέζο.
Σε ευχαριστούμε.
Γαβριήλ Χαρίτος
Δικηγόρος Ρόδου – Δρ. διεθνών σχέσεων.
