O Mητσοτάκης στο Τάρπον Σπρινγκς – Επίσκεψη πρωθυπουργού 100 χρόνια μετά τον Βενιζέλο

Ιδιαίτερα σημαντικό, από πολλές απόψεις αξιοπρόσεκτο έως και συναρπαστικό-, κυρίως όμως διπλό είναι το ιστορικό υπόβαθρο της επιλογής του Ελληνα πρωθυπουργού να βρεθεί στο Τάρπον Σπρινγκς ανήμερα των Φώτων. Το ένα ρίζωμα στον χρόνο αυτής της επίσκεψης έχει να κάνει με τη συγκεκριμένη πόλη της Φλόριντα, πλησίον της Τάμπα.

Ενα νήμα που συνδέει το σήμερα με την τοπική παράδοση σχετίζεται με την υπόσταση του Τάρπον Σπρινγκς ως μία ελληνική αποικία στις ΗΠΑ – και όχι σαν άλλο ένα πολυάνθρωπο κέντρο του παροικιακού ελληνισμού στην Αμερική, το οποίο απλώς γιορτάζει τα Θεοφάνια κατά τον παραδοσιακό, αυθεντικά ελληνορθόδοξο τρόπο. Επιπλέον ξεχωριστή και ασυνήθιστη είναι η ιστορία του Τάρπον Σπρινγκς με την εξ επί τούτου μεταφορά των Ελλήνων σφουγγαράδων, για πρώτη φορά το 1905, από τα νησιά του Αιγαίου στην ανατολική πλευρά του Κόλπου του Μεξικού. Το Τάρπον Σπρινγκς, το σημείο του αμερικανικού χάρτη όπου απαντάται το πολυπληθέστερο ελληνικό στοιχείο από οπουδήποτε αλλού στην επικράτεια των ΗΠΑ, είναι η «Πόλη των Θεοφανίων». Η ρίψη του σταυρού στη θάλασσα για τον αγιασμό των υδάτων, αλλά και το ότι παρίστανται σε αυτήν ανέκαθεν επίσημα και διακεκριμένα μέλη της ομογενειακής κοινότητας σηματοδοτούν την έναρξη ενός μικρού φεστιβάλ. Χάρη στο οποίο το Τάρπον Σπρινγκς έχει εδραιώσει τη φήμη του στην αμερικανική κοινωνία και ευρύτερα, πολύ πιο πέρα από τα όρια του απόδημου ελληνισμού.

Η επίσκεψη Βενιζέλου

Η δεύτερη ιστορική ρίζα του Τάρπον Σπρινγκς απλώνεται στο μεγαλύτερο μέρος της έκτασης ενός ολόκληρου αιώνα και συνδέει τον κ. Κυριάκο Μητσοτάκη με έναν από τους επιφανέστερους εκπροσώπους του οικογενειακού γενεαλογικού του δέντρου, τον Ελευθέριο Βενιζέλο. Ο Κώστας Μητσοτάκης, προπροπάππος του νυν πρωθυπουργού, ήταν ο σύζυγος της Κατίγκως Βενιζέλου, αδελφής του Βενιζέλου.

Φέτος φτάνουν τα 98 -ή 100 παρά 2- τα χρόνια που έχουν περάσει από το 1922, από τότε δηλαδή που οι Ελληνες του Τάρπον Σπρινγκς υποδέχθηκαν με έξαλλο ενθουσιασμό «περιποιούμενοι στον Ελευθέριο Βενιζέλο τιμές εθνάρχη και ήρωα». Τουλάχιστον κατ’ αυτό τον τρόπο αποτύπωνε το γεγονός το «Ελεύθερον Βήμα» στο φύλλο της 12ης Ιουνίου του 1922, αρκετό καιρό μετά την πολύμηνη περιοδεία του στις ΗΠΑ: «Η εμφάνισις του Ελευθερίου Βενιζέλου εν μέσω του Ελληνισμού της Αμερικής έγινεν αφορμή να συγκλονισθούν εκ βάθρων αι αισθηματικαί καρδίαι εκείνων των αθώων πατριωτών, και να εκραγούν προς δύο κατευθύνσεις, προς την χαράν διότι αντίκρυζαν την φυσιογνωμίαν Εκείνου, του Μεγαλουργού, και προς την θλίψιν, διότι η ιδέα της πατρίδος υπέστη ένα τόσο φοβερόν πλήγμα». Αυτά έγραφε ο Κώστας Αθάνατος, χωρίς να νιώθει την παραμικρή ανάγκη να αυτοσυγκρατηθεί στην επιδαψίλευση υπερθετικών και αποθεωτικών σχολίων για τον ηγέτη. Ο Αθάνατος λάτρευε τον Βενιζέλο και δεν το έκρυβε. Οπως βέβαια και η εφημερίδα «Ελεύθερον Βήμα» του Δημητρίου Λαμπράκη. Οσο για το «φοβερόν πλήγμα» στο οποίο αναφέρεται το άρθρο, προφανώς έχει να κάνει με τη Μικρασιατική Εκστρατεία, η οποία τον Ιούνιο του 1922 βρισκόταν ακόμη εν εξελίξει, όδευε, όμως, ολοταχώς προς την ολέθρια για τον Ελληνισμό της Ιωνίας κατάληξη το φθινόπωρο του ίδιου έτους.

Ο Κώστας Αθάνατος χαρακτηρίζει τον Βενιζέλο «Μεγάλον Εξόριστον» εφόσον είχε απομακρυνθεί από την πρωθυπουργία και την ελληνική πολιτική σκηνή μετά την εκλογική συντριβή των Φιλελευθέρων τον Νοέμβριο του 1920.

«Παλμούς εδοκίμασαν οι συμπατριώτες μας, οι σκορπισμένοι ανά τας μεγάλας και αχανείς πόλεις της ευφόρου Καλιφορνίας, όταν είδαν τον Μεγάλον Εξόριστον τόσο κοντά των να περιάγη τον υπερήφανον πόνον του», γράφει με άκρατο μελοδραματισμό στο πρωτοσέλιδο του «Ελευθέρου Βήματος» και συνεχίζει στο ίδιο ύφος: «Ησαν σκληραί στιγμές οδύνης. Ολοι είχον ποθήσει να αντικρύσουν το θεϊκόν φως που περιβάλλει την φυσιογνωμίαν του Παρακλήτου της Φυλής. Ολοι τον είχαν ονειρευθή και τον είχαν λατρεύση. Αλλά όλοι επερνούσαν τον καιρόν με την μυστικήν προσδοκίαν ότι μίαν ημέρα θα ευτυχούσαν να τον ιδούν κάτω από το λευκόν φως της πατρίδος των, θριαμβευτήν και δαφνηφόρον. Κανείς δεν εφαντάζετο ποτέ το φρικαλέον δράμα που θα εξεμηδένιζε το ωραίον όνειρον της πραγματικότητος και θα εξαπέστελλε τον Βενιζέλον, εκπατρισμένον περιηγητήν, λυπημένον ιδιώτην, εις ένα ταξείδι λήθης προς τας μακρυνάς χώρας των δύο ωκεανών…».

Ταξίδι του μέλιτος

Το δημοσίευμα του «Ελευθέρου Βήματος» καταγράφει εκδηλώσεις προσωπολατρίας εκ μέρους των κατοίκων του Τάρπον Σπρινγκς προς τον Βενιζέλο. Και, αντιστοίχως, μια απέραντη συγκίνηση η οποία είχε εμφανώς κυριεύσει τον μεγάλο Κρήτα πολιτικό. Σε ό,τι αφορά στη γενικότερη σκηνογραφία, η εφημερίδα σημειώνει: «Σε εκείνον τον ξένο τόπο, στην άγνωρη θάλασσα, μια τσούρμα χαρμόσυνα καραβάκια τεντώνουν με το πανί τους μαζί στον αέρα σημαίες γαλάζιες και λευκές που εκυμάτιζαν ψηλά στα κατάρτια κι όλο εζύγωναν χαρμόσυνα κοντά στον Ελευθέριο Βενιζέλο. Οι σφουγγαράδες του θρύλου, οι γερόλυκοι, τα παλληκάρια της νησιωτικής Ελλάδος, με τον γραφικόν στόλον τους, με τις φρεγάδες και τις μπρατσέρες, έσχιζαν τα μεγάλα κύματα και στο γαλάζιο τους και στον αφρό τους εξεδίπλωναν την παιγνιδιάρα σημαιούλα. Αν έχη αξία η σημαία, την έχει στην ξενητειά. Ηταν η Ελληνική ιδέα που έπλεε πλησίστιος να τον αγκαλιάση. Τον εξύπνησε (σ.σ.: τον Βενιζέλο). Τον εζωντάνεψε. Τον εθέριεψε. Του εθύμισε τόσα περασμένα».

Πολύ πιο νηφάλια αλλά πάντα μυθιστορηματικά, στην επίσκεψη του Ελευθέριου Βενιζέλου στο Τάρπον Σπρινγκς αναφέρεται και ο Μίμης Ανδρουλάκης στο βιβλίο του «Ταξίδι Μέλιτος» (εκδ. Πατάκη, 2015), μια ελεύθερη βιογράφηση του Βενιζέλου με αφορμή το μεγάλο του ταξίδι σε Ευρώπη και Αμερική κατά το διάστημα που προηγήθηκε της Μικρασιατικής Καταστροφής. Ηταν η περίοδος κατά την οποία ο Ελευθέριος Βενιζέλος πολιτικά ήταν θανάσιμα τραυματισμένος. Ως προς τα προσωπικά του όμως, έκανε μια καινούρια, αισιόδοξη αρχή. Ο μήνας του μέλιτος που εξιστορεί ο Ανδρουλάκης στο σύγγραμμά του προέκυψε χάριν του δεύτερου γάμου του με την Ελενα Στεφάνοβικ-Σκυλίτση, κόρη βαθύπλουτης οικογένειας. Σύμφωνα με τον Νικόλαο Παπαδάκη (Παπαδή), συγγραφέα της δίτομης, έγκυρης βιογραφίας του Βενιζέλου, «η περιουσία της Ελενας και της μητέρας της, Βιργινίας Σκυλίτση, ήταν από τις μεγαλύτερες της Αγγλίας». Το ζεύγος Ελενας και Ελευθέριου Βενιζέλου είχε δώσει όρκους αιώνιας πίστης στο Χάιγκεϊτ του Λονδίνου, κατά σύμπτωση μερικές δεκάδες μέτρα μακριά από τον τάφο του Καρλ Μαρξ, στις 21 Σεπτεμβρίου του 1921. Στις 2 Οκτωβρίου οι νεόνυμφοι (ο Ελευθέριος ήταν τότε 58 και η Ελενα 48 ετών) επιβιβάστηκαν στο υπερωκεάνιο «Ακουιτάνια» και μπάρκαραν για τη Νέα Υόρκη.

«Η επίσημη εκδήλωση στην Πολιτεία της Φλόριντα έγινε στο Τζάκσονβιλ», γράφει ο Μίμης Ανδρουλάκης, ο οποίος ακολούθως αποτυπώνει με πάσα λεπτομέρεια τη σκηνή ως εξής: «Ο γερουσιαστής Μπόουδεν προσφώνησε τον Ελληνα ηγέτη εκ μέρους όλων των βουλευτών και γερουσιαστών των νοτίων Πολιτειών καταλήγοντας: “Κύριε Πρόεδρε, το θαύμα της ελληνικής δημιουργικότητας και εργατικότητας στην Αμερική έχει ένα τοπωνύμιο: Τάρπον Σπρινγκς. Θα σας συνοδεύσουμε εκεί για προσκύνημα”. Ο Βενιζέλος παραξενεύτηκε, όμως η απορία του λύθηκε όταν κατέβηκε στον σταθμό του Τάρπον Σπρινγκς, στους μαιανδρικούς κολπίσκους του. Εκεί ήταν όλη η πόλη στη μεγαλύτερη λαοσύναξη -ανάλογα με τον πληθυσμό- που είχε δει ποτέ του. Σε γενική αργία όλη η πόλη για την υποδοχή και τα σχολεία κλειστά. Οταν μπήκε ο Βενιζέλος στη λεωφόρο Δωδεκανήσων και είδε όλα τα μαγαζιά ελληνικά, τη γλώσσα ελληνική, τις σημαίες ελληνικές, τους δρόμους και τα καΐκια με ονόματα ελληνικά και τα συσσωρευμένα τσουβάλια με σφουγγάρια στην προκυμαία, βούρκωσε. Μια πόλη σφουγγαράδων από την Κάλυμνο, τη Σύμη, τη Χάλκη. Ενας Γιάννης Κόκορης το 1905 έκανε το ξεκίνημα με λίγους Υδραίους και Αιγινήτες και ύστερα στρατολόγησε μαζικά αλύτρωτους Δωδεκανήσιους. Από τα μπαλκόνια και τα παράθυρα έραιναν την πομπή με άνθη, ενώ οι μαθητές των σχολείων, η Εθνοφρουρά και η Αμερικανική Λεγεώνα είχαν παραταχθεί κατά μήκος των δρόμων. Η Ενωση Σπογγαλιέων έστησε στην προκυμαία δεκάδες καζάνια με κακαβιά -κάθε νησί τη δική του-, πιατέλες με οστρακοειδή και σχάρες με ψάρια, χταπόδια, καραβίδες, αστακούς, σουπιές. Το Τάρπον Σπρινγκς, σύσσωμο με τον Σύνδεσμο Φιλελευθέρων, το γλέντησε μέχρι το πρωί. Την επομένη το πλοίο του Βενιζέλου κατευόδωσαν πεντακόσια σφουγγαράδικα καΐκια στο ηλιοβασίλεμα του κόλπου του Μεξικού».

Αγιασμός και glendi

Η παρουσία του Κυριάκου Μητσοτάκη στο Τάρπον Σπρινγκς για τα Θεοφάνια, όπως είναι φυσικό, προσδίδει ακόμη μεγαλύτερη σπουδαιότητα στον εορτασμό. Τη Δευτέρα 6 Ιανουαρίου 2020 ο σταυρός θα φύγει προς τα ύδατα του Σπρινγκ Μπαγιού από τα χέρια του Ελπιδοφόρου, καθώς ο Αρχιεπίσκοπος Αμερικής θα χοροστατήσει αυτοπροσώπως. Παλικάρια από εννέα ορθόδοξες ενορίες της Τάμπα θα συναγωνιστούν ποιος θα πιάσει πρώτος τον σταυρό βουτώντας στα νερά του λιμανιού. Η παράδοση επιμένει ότι ο πιο άξιος από όσους καταδυθούν και κολυμπήσουν αποσπά αυτομάτως και την ευλογία της Εκκλησίας, μια που ο αγιασμός των υδάτων είναι μια συμβολική αναπαράσταση της βάπτισης του Ιησού, σύμφωνα με τη Γραφή, από τον Ιωάννη στον ποταμό Ιορδάνη. Γενικότερα, όμως, οι κάτοικοι του Τάρπον Σπρινγκς (ο πληθυσμός των οποίων αριθμεί περί τα 23.500 άτομα) πιστεύουν ότι ο πολιούχος Αγιος Νικόλαος προστατεύει την πόλη από τους φονικούς τυφώνες. Απόδειξη ότι πριν από την «Ιρμα», το 2017, κανένα τέτοιο ακραίο καιρικό φαινόμενο δεν είχε πλήξει το Τάρπον Σπρινγκς επί σχεδόν 100 χρόνια. Οπως και να ’χει, μετά την ολοκλήρωση του θρησκευτικού τελετουργικού θα αρχίσει το «Epiphany Glendi», όπως το αποκαλούν οι Αμερικανοί, «μια ολοήμερη συνάθροιση, γεμάτη ζωντάνια, φαγητό, ποτό και ζωντανή μουσική». Περισσότεροι από 20.000 άνθρωποι προβλέπεται ότι θα συρρεύσουν στο Τάρπον Σπρινγκς για να πάρουν μια γεύση από το glendi αλά ελληνικά.