Οι επεκτάσεις των οικισμών στην Πάρο δεν μπορούν να βασίζονται ούτε στις οικιστικές πιέσεις ούτε στη ζήτηση για παραθεριστική κατοικία, αλλά πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τη φέρουσα ικανότητα του νησιού. Αυτό αποφάσισε το Συμβούλιο της Επικρατείας, ακυρώνοντας όλες τις επεκτάσεις που προέβλεπε το γενικό πολεοδομικό σχέδιο του νησιού δέκα χρόνια μετά την έγκρισή του. Προηγήθηκε η απόρριψη μεγάλου τουριστικού επενδυτικού σχεδίου στη Μύκονο, που προέβλεπε διπλάσιες κλίνες από αυτές που επιτρέπονται στη συγκεκριμένη περιοχή, πάλι με την επίκληση της φέρουσας ικανότητας του νησιού. Οι δύο αποφάσεις έχουν κρίσιμη σημασία τη στιγμή που ανατίθενται τα πρώτα ειδικά πολεοδομικά σχέδια για Σαντορίνη και Μύκονο και έπεται συνέχεια.
Ας ξεκινήσουμε από την Πάρο. Η απόφαση του Ε΄ Τμήματος (164/2022, εισηγητής Θαν. Αραβάνης) έρχεται έπειτα από αίτηση 9 πολιτών για ακύρωση του γενικού πολεοδομικού σχεδίου του νησιού που εγκρίθηκε το 2012. Να σημειωθεί ότι η προσφυγή ασκήθηκε το 2012, όμως εκδικάστηκε μόλις το 2019 και απόφαση εκδόθηκε προ ημερών. Παρά τη σημερινή, άναρχη οικιστική εικόνα του νησιού, το φυσικό και ανθρωπογενές τοπίο της Πάρου προστατεύεται με διαδοχικές ρυθμίσεις εδώ και δεκαετίες. Η πρώτη εκδόθηκε το 1969 «χάριν της διατηρήσεως του φυσικού κάλλους του τοπίου και της προστασίας του παλιού γραφικού οικισμού της Ναούσης εκ των ανελέγκτως ανεγειρομένων ακαλαίσθητων οικοδομών» (ΦΕΚ Δ86). Ακολούθησε το 1975 ο χαρακτηρισμός όλου του νησιού ως τόπου ιδιαίτερου φυσικού κάλλους, η κήρυξη το 1978 και το 1985 ως παραδοσιακών πλήθους οικισμών του, ενώ το 1988 καθορίστηκε ζώνη οικιστικού ελέγχου στην περιοχή Κολυμπήθρες Νάουσας.
«Δεν συνιστούν ζωτική ανάγκη που να δικαιολογεί τη δημιουργία νέων οικισμών οι “πιέσεις οικιστικής ανάπτυξης”».
Χωροταξική μελέτη
Το 1995-2002 εκπονήθηκε με πρωτοβουλία τού τότε ΥΠΕΧΩΔΕ και με χρηματοδότηση από το κοινοτικό πρόγραμμα Envireg ειδική χωροταξική μελέτη για την Πάρο και την Αντίπαρο, η οποία –διόλου ασυνήθιστα– δεν θεσμοθετήθηκε ποτέ. Τη μελέτη αυτή όμως εξέτασε το Συμβούλιο της Επικρατείας, μαζί με τις μελέτες που εκπονήθηκαν στα τέλη της δεκαετίας του 2000 στο πλαίσιο του γενικού πολεοδομικού σχεδίου, από τις οποίες προκύπτει η αλματώδης αύξηση του τουρισμού και της εξοχικής κατοικίας στην Πάρο από τη δεκαετία του ’80 (ενδεικτικά, μέσα στη δεκαετία 1990-2000 το δομημένο περιβάλλον του νησιού διπλασιάστηκε). Η Πάρος δεν γλίτωσε από τις περίφημες αποφάσεις νομαρχών του 1985, με τις οποίες 24 οικισμοί επεκτάθηκαν πέραν των πραγματικών ορίων τους. Επίσης, με τα χρόνια δημιουργήθηκαν ακόμα 31 «άτυποι» οικισμοί με βάση τις διατάξεις περί εκτός σχεδίου δόμησης.
Παρά την υπερβολική, για το μέγεθος του νησιού, οικιστική και τουριστική ανάπτυξή του, το ΓΠΣ του 2012 προέβλεψε νέες επεκτάσεις οικισμών καθώς και την οριοθέτηση εκείνων που δεν είχαν οριοθετηθεί (δηλαδή και των άτυπων, κάτι που συνεπάγεται την πολεοδόμησή τους). «Η ανάγκη δημιουργίας νέων οικισμών με την επέκταση υφιστάμενων και την ένταξη σε σχέδιο νέων δεν τεκμηριώνεται νομίμως από την άποψη της ανάλυσης της υπάρχουσας κατάστασης του φυσικού και δομημένου περιβάλλοντος, των αναμενόμενων πληθυσμιακών μεγεθών και της φέρουσας ικανότητας του νησιού», σημειώνει η απόφαση του ΣτΕ. «Κατ’ αρχάς, δεν αναλύεται στη μελέτη (σ.σ. του ΓΠΣ) η σημασία του φυσικού και του ανθρωπογενούς περιβάλλοντος της Πάρου», αναφέρει η απόφαση, υπενθυμίζοντας το πλέγμα προστατευτικών διατάξεων για τους οικισμούς και το τοπίο του νησιού. «Περαιτέρω, τεκμηριώνεται ανεπαρκώς ο υπέρογκος αριθμός των εποχικών κατοίκων που αποτελεί βασικό λόγο της επιχειρούμενης επέκτασης, ιδίως ο αριθμός των παραθεριστών/χρηστών β΄ κατοικίας, ο οποίος παρουσιάζει αύξηση 62,5%. Η εν λόγω αύξηση αποδίδεται στην “αναμενόμενη” ανέγερση νέων παραθεριστικών κατοικιών, πλην οι επιπτώσεις της εκθετικής αυτής αύξησης των παραθεριστικών κατοικιών στο φυσικό και στο ανθρωπογενές περιβάλλον δεν αξιολογούνται στη μελέτη όπως έπρεπε και αντιστρατεύεται τον στόχο της ανάσχεσης της δόμησης», καταλήγοντας ότι: «Δεν συνιστούν ζωτική ανάγκη που να δικαιολογεί τη δημιουργία νέων οικισμών οι “πιέσεις οικιστικής ανάπτυξης”ενδιαφερομένων για την οικοδομική εκμετάλλευση νέων εκτάσεων εντός και εκτός οικισμών, διότι ιδιωτικά συμφέροντα μόνο επικουρικώς λαμβάνονται υπόψη κατά τη θέσπιση χωροταξικών και πολεοδομικών ρυθμίσεων». Η απόφαση ακυρώνει το πολεοδομικό σχέδιο της Πάρου στο μέρος που αφορά την επέκταση των οικισμών της Παροικιάς, της Νάουσας και των Λευκών/Κώστου και την ένταξη σε σχέδιο νέων οικισμών.
Η απόρριψη σχεδίου Π.Δ. για τη Μύκονο
Το ζήτημα της φέρουσας ικανότητας των μικρών νησιών επανήλθε και τον περασμένο Δεκέμβριο για τη Μύκονο. Το ΣτΕ απέρριψε (αρ. 196/2021) το σχέδιο προεδρικού διατάγματος με το οποίο θα εγκρινόταν το Ειδικό Σχέδιο Χωρικής Ανάπτυξης Στρατηγικής Επένδυσης (ΕΣΧΑΣΕ, ένα πολεοδομικό εργαλείο για την πολεοδόμηση μεγάλων επενδύσεων σε ιδιωτική γη) με την ονομασία Project Blue στην Ανω Μερά της Μυκόνου. Το επενδυτικό σχέδιο προέβλεπε τη δημιουργία τουριστικής εγκατάστασης 340 κλινών σε έκταση 92,5 στρεμμάτων, σε απόσταση 400 μέτρων από την παραλία Καλό Λιβάδι. Το μεγαλύτερο τμήμα του Project Blue βρίσκεται σε ζώνη οικιστικού ελέγχου και σύμφωνα με τις διατάξεις της θα έπρεπε να έχει κατ’ ανώτατο 150 (και όχι 340) κλίνες. Ο επενδυτής, στο σχέδιό του υποστήριξε ότι ο περιορισμός αυτός, που είχε ως σκοπό να μειώσει τη διασπορά μικρών τουριστικών μονάδων, είναι σήμερα ανεπίκαιρος καθώς καθιστά μονάδες υψηλότερων προδιαγραφών μη οικονομικά βιώσιμες. Και ότι η επιλογή που θα υπήρχε, να επιτύχει τον ίδιο αριθμό κλινών μέσω κατατμήσεων της έκτασής του, θα ήταν προβληματική γιατί δεν θα εξασφάλιζε την ενιαία θεώρηση του χώρου. Σημειώνεται ότι τον Ιούνιο του 2020 εγκρίθηκε άλλο ΕΣΧΑΣΕ στη θέση Καραπέτης στην Ανω Μερά, που αφορά τη δημιουργία τουριστικής εγκατάστασης 192 κλινών με καταφύγιο τουριστικών σκαφών σε έκταση 60,3 στρεμμάτων.
Το ΣτΕ από την πλευρά του έκρινε ότι η νομοθεσία επιτρέπει μεν αποκλίσεις από τα όσα ορίζει μια ζώνη οικιστικού ελέγχου, «όμως οι αποκλίσεις δεν θα πρέπει να ανατρέπουν εντελώς τον σχεδιασμό της περιοχής», όπως εν προκειμένω τον διπλασιασμό των κλινών. Επίσης, σημειώνει ότι δεν έχει ληφθεί υπόψη για τον καθορισμό των πολεοδομικών μεγεθών το άλλο ΕΣΧΑΣΕ, που ήδη εγκρίθηκε σε γειτονική περιοχή, ενώ η διαμόρφωση «ιδιωτικής οδού σεβαστών διαστάσεων στην εκτός σχεδίου περιοχή δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι στηρίζεται σε επαρκή (σ.σ. ευρύτερο) σχεδιασμό δικτύου».
Απορρίπτοντας το σχέδιο προεδρικού διατάγματος για την έγκριση της επένδυσης, το ανώτατο ακυρωτικό δικαστήριο επισημαίνει στη διοίκηση «ενόψει του συνταγματικού ενδιαφέροντος για την προστασία των μικρών νησιών» ότι οφείλει να προχωρήσει γρήγορα στη θέσπιση νέου περιφερειακού χωροταξικού για το Νότιο Αιγαίο (βρίσκεται στα τελικά στάδια σχεδόν μετά… από δέκα χρόνια) και νέου ειδικού χωροταξικού για τον τουρισμό.
Οι δύο αποφάσεις του ΣτΕ έχουν μεγάλη σημασία, καθώς την περίοδο αυτή ξεκινούν σταδιακά τα νέα πολεοδομικά (ειδικά ή τοπικά) πλαίσια για τα νησιά. Χθες, η διοικούσα του ΤΕΕ επικύρωσε το αποτέλεσμα των διαγωνισμών για τα ειδικά πολεοδομικά σχέδια Μυκόνου και Θήρας και μέσα στις επόμενες ημέρες θα υπογραφούν οι σχετικές συμβάσεις, ενώ ήδη έχει ανατεθεί αντίστοιχο για την Ελαφόνησο Λακωνίας και έπεται συνέχεια. Το ερώτημα είναι κατά πόσον μέσω των ΕΠΣ των δύο τουριστικών νησιών η Πολιτεία θα λάβει έστω και σήμερα δραστικές αποφάσεις για την προστασία τους, ή απλά θα αποτελέσουν ακόμα μια επικύρωση της υφιστάμενης κατάστασης και μάλιστα με συνοπτικές διαδικασίες.
Πηγή kathimerini.gr
Γιώργος Λιάλιος
