Συνέντευξη
στη Μαίρη Φώτη
Η ψυχική μας υγεία στον καιρό της κρίσης, της ανεργίας, της οικονομικής δυσπραγίας, του άγχους και της διατάραξης των κοινωνικών ισορροπιών έχει κλονιστεί. Η προσαρμογή στα νέα δεδομένα της καθημερινότητας είναι μια δύσκολη και επίπονη διαδικασία γι αυτό και τα ψυχικά νοσήματα έχουν πολλαπλασιαστεί.
Με συνέντευξή της σήμερα στην «δημοκρατική» η ψυχολόγος Μαρία Σφυρίου, δίνει πολύτιμες συμβουλές για την προστασία της ψυχικής μας υγείας, για το πώς θα διατηρήσουμε την ψυχική μας ισορροπία αλλά και για το πόσο εξοικειωμένοι είμαστε με την επίσκεψη στον ψυχολόγο.
Αναφέρεται στα προβλήματα που προκάλεσε η οικονομική κρίση, η κρίση αξιών και ηθικής στις διαπροσωπικές και κοινωνικές σχέσεις και υπερτονίζει την σπουδαιότητα της βοήθειας από τους «γιατρούς της ψυχής» για να καλυτερεύσουμε την καθημερινότητά μας και να θεραπεύσουμε τον ψυχικό πόνο.
• Θα ήθελα να ξεκινήσουμε την συνέντευξη ρωτώντας σας, πόσο «φροντίζει» στη σημερινή, δύσκολη εποχή, ο άνθρωπος την ψυχή του;
Αρχικά, να σας ευχαριστήσω την φιλοξενία στις σελίδες της «δημοκρατικής» και για την ευκαιρία που μου δίνετε να μιλήσουμε για ένα τόσο σημαντικό θέμα. Δυστυχώς, στην σημερινή εποχή, παρ΄όλο που έχουμε κατακόρυφη αύξηση των ψυχικών διαταραχών και των αυτοκτονιών, ο άνθρωπος δεν φροντίζει την ψυχή του όσο το έχει ανάγκη. Εχει απορροφηθεί στις δυσκολίες της καθημερινότητας και την ψυχική του υγεία την αφήνει στην άκρη, θέτοντας άλλες προτεραιότητες.
• Γιατί επιλέγει να την αφήσει στην άκρη;
Γιατί πολλές φορές δεν έχει τον χρόνο ίσως ούτε και τα χρήματα, τα οποία παίζουν πλέον πολύ σημαντικό ρόλο. Ισως να θεωρείται και πολυτέλεια για κάποιους, χωρίς όμως τελικά να είναι. Ο άνθρωπος είναι εξοικειωμένος να φροντίζει το σώμα του περισσότερο και όχι τόσο την ψυχή του. Αν για παράδειγμα πονέσει κάπου θα απευθυνθεί στον γιατρό για να εντοπίσει το πρόβλημα, αλλά δεν κάνει το ίδιο όταν πονάει η ψυχή του. Στον ψυχολόγο δυσκολεύεται ακόμα και σήμερα να απευθυνθεί.
• Φαντάζει πολυτέλεια, παρά το γεγονός ότι έχουμε αύξηση των ψυχικών διαταραχών και των νοσημάτων, μας μας είπατε.
Ναι και η αύξηση επήλθε επειδή δεν φροντίζει την ψυχή του. Η ανάγκη είναι πολύ μεγάλη αλλά ακόμα και σήμερα δεν θα καταφύγει κανείς εύκολα στον ψυχολόγο.
• Μία τόσο δύσκολη περίοδος, όπως αυτή που βιώνουμε σήμερα, στον καιρό της οικονομικής κρίσης αλλά και της κρίσης των αξιών, πώς μπορεί κάποιος να διαφυλάξει την ψυχική του ισορροπία;
Η αλήθεια είναι πως ποτέ άλλοτε η κατάθλιψη, το άγχος, και τα ψυχοκοινωνικά προβλήματα δεν ήταν τόσο στενά συνδεδεμένα με ό,τι συμβαίνει σήμερα, δηλαδή την οικονομική κρίση και την κρίση αξιών, όπως είπατε. Υπάρχει όμως τρόπος να διαφυλαχθεί η ψυχική μας ισορροπία, αλλάζοντας τον τρόπο που χειριζόμαστε τις καταστάσεις… Τις διαπροσωπικές μας σχέσεις, τις παγιωμένες αντιλήψεις για την ζωή. Αυτό βέβαια δεν είναι απλό, δεν μπορούν αυτά να αλλάξουν τόσο εύκολα όσο ακούγεται. Οι άνθρωποι προσπαθούν να τα αλλάξουν από μόνοι τους χωρίς συστηματική βοήθεια από κάποιον ειδικό ψυχικής υγείας.
• Αυτό μπορεί να το κάνει κάποιος μόνος του;
Επιλέγοντας να το αντιμετωπίσει κανείς μόνος του, μπορεί να ανακουφιστεί προσωρινά, μιλώντας σε κάποιον φίλο, σε κάποιον άνθρωπο που εμπιστεύεται. Όταν μοιραζόμαστε το πρόβλημα, νιώθουμε ότι κάτι καλύτερο συμβαίνει όμως με τον τρόπο αυτό δεν αντιμετωπίζουμε το πρόβλημα στην πηγή του, κι έτσι ανακουφιζόμαστε προσωρινά. Όταν οι δυσκολίες επιμένουν, μας εμποδίζουν να ζήσουμε μια φυσιολογική ζωή και τότε είναι που θα πρέπει να αποδεχθούμε το πρόβλημα και να παραδεχθούμε ότι η βοήθεια ενός ψυχολόγου-ψυχοθεραπευτή είναι απαραίτητη ώστε να αναζητήσουμε τα βαθύτερα αίτια που μας οδήγησαν σε αδιέξοδο, για να μπορέσουμε να τα αντιμετωπίσουμε και να βελτιώσουμε την ζωή μας. Τα προβλήματα, λοιπόν, που δεν λύνονται, συσσωρεύονται με τον χρόνο και γι αυτό βλέπουμε να αυξάνονται οι διαταραχές, οι αυτοκτονίες τελευταία, όπως και η κατάθλιψη που, δυστυχώς, παρουσιάζει πολύ μεγάλη αύξηση.
• Μπορεί κάποιος να έχει κατάθλιψη και να μην το έχει καταλάβει;
Καταθλιπτικά συμπτώματα, ναι. Ωστόσο είναι δύσκολο να πάσχει κανείς από κατάθλιψη και να μην το αντιληφθεί, διότι σε μια τέτοια περίπτωση ο άνθρωπος υπολειτουργεί στην καθημερινότητά του. Αν κάποιος, έγκαιρα διαπιστώσει τα καταθλιπτικά συμπτώματα και απευθυνθεί στον ειδικό, είναι πολύ πιο εύκολο να αντιμετωπίσει το πρόβλημα, πριν αυτό εξελιχθεί.
• Τι χρειάζεται επομένως να κάνουμε μόλις παρατηρήσουμε στον εαυτό μας ορισμένες ψυχολογικές δυσκολίες όπως υπερβολικό άγχος, ψυχοσωματικά συμπτώματα κ.λπ.; Είναι αυτό το «καμπανάκι» για να απευθυνθούμε σε έναν ειδικό;
Ναι, είναι ένα πολύ δυνατό «καμπανάκι» θα έλεγα. Ειδικά όταν παρουσιάζεται ψυχοσωματικό σύμπτωμα, που τώρα τελευταία επίσης συναντάμε συχνά. Το σώμα μας αντιδρά, όταν δεν έχει άλλο τρόπο να σου πει «δεν μπορώ άλλο, με έχεις φορτώσει πάρα πολύ με το άγχος και πρέπει να πάρω ανάσα». Τα ψυχοσωματικά εκδηλώνονται είτε με πόνο, είτε-πολύ συχνά- με έλκος στο στομάχι, αλλά και με διάφορους άλλους τρόπους.
• Είναι πάντως γεγονός ότι το άγχος μας έχει κυριεύσει, ακούμε όλο και συχνότερα τους γύρω μας να το επικαλούνται, παρ΄όλα αυτά δεν απευθύνονται εύκολα σε ψυχολόγο.
Είναι αλήθεια αυτό, συνήθως απευθύνονται σε γιατρό ή πολλοί προτιμούν την εύκολη λύση της λήψης αγχολυτικών φαρμάκων.
• Μπορεί κάποιος να πάρει φάρμακα από μόνος του;
Συμβαίνει κι αυτό από μόνος του, αλλά για να πάρει κάποιος φάρμακα απαιτείται η συνταγογράφηση από ιατρό, κυρίως από ψυχίατρο. Η λήψη σκευασμάτων θα τους ανακουφίσει προσωρινά, αλλά και πάλι με τον τρόπο αυτό, δεν φτάνεις στην πηγή του προβλήματος. Στην βαριά ψυχοπαθολογία όμως τα φάρμακα είναι απαραίτητα και σε συνδυασμό με την ψυχοθεραπεία είναι η καλύτερη αντιμετώπιση. Στις περιπτώσεις χρόνιου άγχους όμως, όπως το έχουμε όλοι στο μυαλό μας, τα φάρμακα από μόνα τους δεν θα επιλύσουν το πρόβλημα, θα το επικαλύψουν. Πολλές φορές μου ζητούν οι θεραπευόμενοι να τους χορηγήσω φάρμακα, κάτι που φυσικά δεν κάνω, διότι αυτή είναι αρμοδιότητα του ψυχιάτρου. Ο κόσμος δυστυχώς ψάχνει την εύκολη και την γρήγορη λύση, βάζοντας σε δεύτερη μοίρα την ψυχοθεραπεία.
• Ποια είναι η κατάσταση της ψυχοθεραπείας σήμερα; Αποτελεί ακόμα ταμπού ή έχουμε εξοικειωθεί πλέον με την επίσκεψη στον ψυχολόγο;
Μπορώ να πω ότι τα πράγματα είναι πλέον καλύτερα σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι έχουμε φτάσει στο επιθυμητό επίπεδο. Ο κόσμος έχει εξοικειωθεί αλλά όχι τόσο, όσο το έχει ανάγκη. Υπάρχει ακόμα ταμπού και ειδικά σε μικρότερες κοινωνίες, όπως είναι η Ρόδος. Κάποιοι δεν αισθάνονται ακόμα έτοιμοι είτε να απευθυνθούν σε ψυχολόγο είτε να τους δει κάποιος να μπαίνουν στο γραφείο του ψυχολόγου. Δεν συμβαίνει βέβαια πάντα αυτό, αλλά υπάρχουν ακόμα άνθρωποι που το αντιμετωπίζουν έτσι. Ερευνες, έχουν δείξει ότι η ψυχοθεραπεία συμβάλλει στην γενικότερη βελτίωση της υγείας, οπότε ωφελιμότερο είναι να αφήσουμε πίσω μας τα ταμπού και να αναζητήσουμε βοήθεια.
• Οι νέοι, είναι περισσότερο εξοικειωμένοι;
Δεν έχει να κάνει με την ηλικία. Μου έχει τύχει περιστατικό να έρθει ο γονέας για το παιδί του και ο έφηβος να μην θέλει να ακολουθήσει. Ή επίσης να έρθει η μητέρα για το ενήλικο παιδί της και ο ενήλικας να αρνείται, να μην πιστεύει ότι γίνεται δουλειά στο γραφείο του ψυχολόγου. Με το ζόρι δεν μπορεί να γίνει θεραπεία, δεν θα υπάρχει αποτέλεσμα.
• Πώς επιλέγουμε σε ποιον ψυχολόγο να απευθυνθούμε; Αυτό είναι ένα μεγάλο άγχος για τους εν δυνάμει θεραπευόμενους.
Πρέπει να επιλέξουμε πολύ προσεκτικά τον ψυχολόγο μας διότι είναι πολύ σημαντικό να δημιουργηθεί μια δυνατή σχέση εμπιστοσύνης μεταξύ του θεραπευτή και του θεραπευόμενου, έτσι ώστε να έχει αποτελέσματα η ψυχοθεραπεία. Πολύ σημαντικό ρόλο για την έκβαση της ψυχοθεραπείας είναι και η εξειδίκευση του θεραπευτή. Αναλόγως με το πρόβλημα δηλαδή που αντιμετωπίζουμε, να απευθυνθούμε στον ειδικό που έχει την κατάλληλη εξειδίκευση. Κάποιοι επιλέγουν τον θεραπευτή ακόμα και με βάση το φύλο, άλλοι αισθάνονται άνετα να μιλήσουν σε έναν άνδρα και άλλοι σε γυναίκα. Είναι κι αυτό ένα κριτήριο όμως θεωρώ ότι το βασικότερο κριτήριο θα πρέπει να είναι η εξειδίκευση.
• Ποιοι είναι οι συχνότεροι λόγοι για τους οποίους ζητούν την βοήθειά σας;
Συμπτώματα έντονου άγχους, διαταραχή πανικού, κατάθλιψη, προβλήματα στις οικογενειακές σχέσεις και ιδιαίτερα προβλήματα επικοινωνίας με τον σύντροφο, είναι από τα συχνότερα περιστατικά που έρχονται στο γραφείο. Πολύ συχνό φαινόμενο επίσης είναι και οι δύσκολες συμπεριφορές των παιδιών και των εφήβων, τις οποίες οι γονείς αδυνατούν να αντιμετωπίσουν και έρχονται στο γραφείο ζητώντας συμβουλές, προκειμένου να βοηθηθούν.
• Οι περισσότεροι ολοκληρώνουν τον κύκλο των θεραπειών;
Όχι, δυστυχώς οι περισσότεροι δεν το κατανοούν αυτό. Πολλές φορές έρχονται, αφήνουν στην μέση την θεραπεία και ξανάρχονται όταν παρουσιαστεί ξανά το πρόβλημα. Πρέπει να γίνει κατανοητό ότι είναι απαραίτητο για να υπάρχει αποτέλεσμα, να υπάρχει και συνέχεια στην θεραπεία.
• Η ψυχή γιατρεύεται τελικά;
Ναι βεβαίως γιατρεύεται. Ο θεραπευόμενος θα κληθεί να αντιμετωπίσει τις ανασφάλειές του, τους φόβους του, τις αρνητικές πεποιθήσεις του και μέσα σε αυτό το επικοινωνιακό χώρο που του δίνει θεραπευτής, με ασφάλεια, θα έρθει σε επαφή με τις άγνωστες πτυχές του εαυτού του και στην ουσία, έτσι θα επέλθει η προσωπική ανάπτυξη. Πρώτα θα γνωρίσει τον εαυτό του καλύτερα και έπειτα ο ίδιος θα γίνει ο θεραπευτής του εαυτού του.
• Η ψυχοθεραπεία όμως είναι και μια διαδικασία που τρομάζει…
Ισως μας τρομάζει η αλλαγή… Και σε αυτό να αντιστεκόμαστε, παρ΄όλο που την επιθυμούμε. Με την βοήθεια του θεραπευτή εκλείπει η αντίσταση και τότε επέρχεται η αλλαγή και μέσα από την αλλαγή η ανακούφιση. Αυτό το συναίσθημα είναι λυτρωτικό αλλά απαιτείται προηγουμένως πολλή δουλειά με τον εαυτό μας.
• Οι νέοι γονείς απευθύνονται στον ψυχολόγο;
Οι νέοι γονείς, ιδιαίτερα οι νέες μαμάδες, ενημερώνονται πάρα πολύ και διαβάζουν αρκετά, θέλοντας να προσφέρουν το καλύτερο στο παιδί τους. Νοιάζονται πολύ να μεγαλώσουν ισορροπημένα παιδιά διασφαλίζοντάς τους ψυχική ισορροπία. Αυτή είναι μια πολύ σημαντική εξέλιξη.
• Κάποιος που δεν αντιμετωπίζει προβλήματα, δεν έχει ψυχικά νοσήματα αλλά θέλει απλώς να καλυτερεύσει την ζωή του, να βοηθήσει τον εαυτό του, μπορεί να επισκεφθεί έναν ψυχολόγο;
Βεβαίως. Μακάρι να υπήρχαν πολλοί άνθρωποι που να σκέφτονται έτσι. Ολοι έχουμε ανάγκη την προσωπική ανάπτυξη, κανείς δεν γεννήθηκε γνωρίζοντας τέλεια τον εαυτό του και έχοντας πλήρη αυτογνωσία.
