Την Ακαδημία Αθηνών και τις επιστημονικές υπηρεσίες της «επιστρατεύει» το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας στο δύσκολο πεδίο της πρόβλεψης των νέων κλιματικών προκλήσεων.
Όπως προκύπτει από τα όσα αναφέρονται σε επιστημονικές μετρήσεις και εκθέσεις, στην Ελλάδα αναμένεται αύξηση της θερμοκρασίας που φτάνει κατά μέσο όρο τους 1,2 °C έως το 2050 και τους 4,3 °C προς το τέλος του 21ου αιώνα, μείωση των βροχοπτώσεων και μεγαλύτερη ένταση των ακραίων καιρικών φαινομένων.
Υπό αυτό το πρίσμα κρίθηκε αναγκαία η κατάρτιση ενός δυναμικού μοντέλου προβλέψεων σε βάθος χρόνου.
Ειδικότερα, υπεγράφη Προγραμματική Σύμβαση μεταξύ του Οργανισμού Φυσικού Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής (Ο.ΦΥ.ΠΕ.Κ.Α.), του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, της Ακαδημίας Αθηνών και του Ειδικού Λογαριασμού Κονδυλίων Έρευνας (Ε.Λ.Κ.Ε.) της Ακαδημίας Αθηνών, για την εκπόνηση του έργου με τίτλο «Ανάπτυξη ψηφιακής Εθνικής Βάσης Κλιματικών δεδομένων και προσομοιώσεων σε υψηλή υποκλιμάκωση για τις προστατευόμενες περιοχές της Ελλάδας».
Το έργο αποσκοπεί στη δημιουργία ψηφιακής Εθνικής Βάσης Κλιματικών δεδομένων σε τοπική κλίμακα (της τάξης του 1×1 km) για τις προστατευόμενες περιοχές της Ελλάδας, η οποία θα είναι διαθέσιμη για τη διεξαγωγή μελετών σκοπιμότητας και την τροφοδότηση πιο εξειδικευμένων μοντέλων όπως υδρολογικών και μοντέλων αστικής κλίμακας. Η εν λόγω ψηφιακή Εθνική Βάση Κλιματικών δεδομένων σε τοπική κλίμακα θα συμβάλλει στη διαχείριση των προστατευόμενων περιοχών καθώς αυτές είναι οι περισσότερο ευάλωτες στην κλιματική κρίση και τις συνδεόμενες με αυτή μεταβολές στις μέσες τιμές των βασικών κλιματικών παραμέτρων αλλά κυρίως στις μεταβολές των ακραίων κλιματικών φαινομένων όπως κυμάτων, καύσωνα, ξηρασίας, και ραγδαίων βροχοπτώσεων. Επιπρόσθετα λόγω του μεγέθους των περισσοτέρων από αυτές καθώς και της σύνθετης τοπογραφίας θα παρέχεται υποκλιμάκωση των κλιματικών μοντέλων.
Τα ανησυχητικά δεδομένα
Στην αναγκαιότητα του έργου κατέληξε το ΥΠΕΝ λαμβάνοντας υπόψη τα παρακάτω δεδομένα:
1. Οι τάσεις θέρμανσης τα εκατό τελευταία χρόνια στη Μεσόγειο (1.5 °C) είναι μεγαλύτερες από τις αντίστοιχες τάσεις σε ολόκληρο τον πλανήτη (1.1 C) σε σχέση με τη προβιομηχανική περίοδο. Έχει αποδειχθεί παγκόσμια ότι το μεγαλύτερο μέρος της παγκόσμιας υπερθέρμανσης από τα προβιομηχανικά επίπεδα οφείλεται σε αλλαγή της ατμοσφαιρικής σύστασης που προκαλείται και από την ανθρώπινη δραστηριότητα. Ένα σύνολο προσομοιώσεων από περιοχικά κλιματικά μοντέλα (RCMs) με ανάλυση ~12.5 km για την Ελλάδα εκτιμά περαιτέρω αύξηση της θερμοκρασίας που φτάνει κατά μέσο όρο τους 1,2 °C έως το 2050 και τους 4,3 °C προς το τέλος του 21ου αιώνα, εξαρτώμενη από τα μελλοντικά σενάρια παγκόσμιων εκπομπών αέριων του θερμοκηπίου. Οι τάσεις της θέρμανσης αναμένεται να είναι ακόμη υψηλότερες στο ηπειρωτικό τμήμα της Ελλάδας κατά τους θερινούς μήνες.
2. Σε ό,τι αφορά τις βροχοπτώσεις, σε ετήσια βάση, προβλέπεται να μειωθούν οριακά στην Ελλάδα κατά – 3% στο εγγύς μέλλον, αλλά προς το τέλος του 21ου αιώνα εκτιμάται μείωση 6% έως 16%, ανάλογα με το σενάριο. Επιπλέον εκτιμάται ότι, μολονότι αναμένεται τάση μείωσης της βροχής, η ένταση των ακραίων βροχοπτώσεων θα είναι μεγαλύτερη.
3. Ιδιαίτερα τα ακραία καιρικά φαινόμενα που συνδέονται με την ανάπτυξη καταιγιδοφόρων νεφών αλλά και τοπικών ροών δεν είναι δυνατόν να προσομοιωθούν με ακρίβεια στα παγκόσμια κλιματικά μοντέλα, κυρίως λόγω της αδυναμίας περιγραφής της τοπογραφίας αλλά και των δυναμικών και μικροφυσικών διεργασιών των νεφών. Ακόμη και σε ανάλυση πλέγματος της τάξης 10×10 km που είναι συνήθης για σκοπούς πρόγνωσης καιρού, τα ακραία καιρικά φαινόμενα δεν προσομοιώνονται ικανοποιητικά. Οι διαθέσιμες παγκόσμιες κλιματικές προγνώσεις είναι στην κλίμακα περίπου των 100×100 km και ως εκ τούτου η υποκλιμάκωση αυτών καθίσταται αναγκαία προκειμένου να προσαρμοστούν τα αποτελέσματα των παγκόσμιων κλιματικών μοντέλων ώστε να περιλαμβάνουν με μεγαλύτερη ακρίβεια και τις επιδράσεις της τοπικής τοπογραφίας στο κλίμα.
4. Η υποκλιμάκωση μπορεί να πραγματοποιηθεί τόσο με δυναμικές μεθόδους όσο και με στατιστικές μεθόδους ή και με συνδυασμό αυτών (δυναμική – στατιστική υποκλιμάκωση). Η χρήση μεθόδων υποκλιμάκωσης κρίνεται ιδιαίτερα αναγκαία σε περιοχές με έντονο ανάγλυφο και σύνθετα μορφολογικά χαρακτηριστικά, όπως η χώρα μας, που παρουσιάζει έντονη εναλλαγή ορεινών και πεδινών περιοχών, απότομη υψομετρική κλίση από την ακτή προς την ηπειρωτική χώρα, εκτεταμένη ακτογραμμή και πολλά μικρά νησιά. Για να υποστηριχθούν οι τοπικές/περιφερειακές μελέτες επιπτώσεων από την ανθρωπογενή κλιματική αλλαγή, με στόχο βέλτιστες στρατηγικές περιφερειακής προσαρμογής και μετριασμού των επιπτώσεων, είναι απαραίτητη η χρήση μελλοντικών κλιματικών μοντέλων υψηλής ανάλυσης.
Η διάρκεια της σύμβασης και η υποκλιμάκωση
Η διάρκεια της Σύμβασης ορίζεται σε 20 μήνες, η οποία αρχίζει από την ημέρα της τελευταίας υπογραφής της και λήγει την αντίστοιχη ημέρα του 2026, ενώ μπορεί να παραταθεί ως και 6 μήνες από την ημέρα της λήξης της.
Ο προϋπολογισμός του έργου ανέρχεται στο συνολικό ποσό του 1.650.000 ευρώ συμπεριλαμβανομένου Φ.Π.Α.,η χρηματοδότηση έχει εξασφαλιστεί και η δαπάνη θα καλυφθεί εξ ολοκλήρου από πόρους του Ο.ΦΥ.ΠΕ.Κ.Α., που προέρχονται από τα έσοδα των δικαιωμάτων εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου.
Όσον αφορά τον επιστημονικό στόχο της υποκλιμάκωσης των κλιματικών μοντέλων, που επιδιώκεται με το έργο, στο σχετικό παράρτημα της Σύμβασης αναφέρονται, μεταξύ άλλων, τα ακόλουθα:
-Η δυναμική υποκλιμάκωση θα πραγματοποιηθεί για μια συνεχή περίοδο που ξεκινά το 1986 και φτάνει έως το 2050 χρησιμοποιώντας τα πλέον επικαιροποιημένα διαθέσιμα κλιματικά σενάρια, δεδομένα και τεχνολογίες που είναι ήδη διαθέσιμες.
-Η ολοκλήρωση των αριθμητικών μοντέλων στην προτεινόμενη υψηλή ανάλυση πλέγματος είναι απαραίτητη για την περιγραφή των κατακόρυφων κινήσεων στην ατμόσφαιρα και της επίδρασης της ορογραφίας στην κίνηση των αερίων μαζών. Επομένως, αναμένεται να περιγραφούν με μεγαλύτερη ακρίβεια τα εκτιμώμενα χαρακτηριστικά του υετού στην περιοχή της Ελλάδας στο πλαίσιο των κλιματικών σεναρίων. Επιπλέον τα διαθέσιμα δεδομένα στο πλέγμα υψηλής ανάλυσης θα μπορούν να τροφοδοτήσουν υδρολογικά μοντέλα και μοντέλα αστικής κλίμακας για τον επιπλέον προσδιορισμό των τοπικών επιπτώσεων.
-Η μεθοδολογία του έργου περιλαμβάνει την ανάπτυξη επιμέρους συστημάτων/ μοντέλων, τα οποία θα χρησιμοποιηθούν για την δυναμική και στατιστική υποκλιμάκωση των κλιματικών προσομοιώσεων σε τοπική κλίμακα για την Ελλάδα.
Για την δυναμική υποκλιμάκωση των κλιματικών προσομοιώσεων θα χρησιμοποιηθεί το ατμοσφαιρικό μοντέλο WRF (Weather Research and Forecasting) με τον πυρήνα ARW (Advanced Research WRF) το οποίο αναπτύχθηκε αρχικά στα πλαίσια συνεργασίας πολλών ερευνητικών ιδρυμάτων National Centre for Atmospheric Research (NCAR), National Oceanic and Atmospheric Administration (NOAA), Forecast Systems Laboratory (FSL), Air Force Weather Agency (AFWA), Naval Research Laboratory, University of Oklahoma, Federal Aviation Administration (FAA) της Αμερικής και εξελίσσεται συνεχώς μέχρι και σήμερα.
Το σύστημα WRF-ARW έχει σχεδιαστεί ως ένα μοντέλο αριθμητικών προσομοιώσεων στην ατμόσφαιρα, το οποίο είναι ευέλικτο και εύκολα μεταφερόμενο σε διαφορετικές υπολογιστικές αρχιτεκτονικές. Είναι κατάλληλο για μελέτη ευρέως φάσματος φαινομένων, σε όλες τις κλίμακες, από μερικά μέτρα μέχρι λίγες χιλιάδες χιλιόμετρα, κάτι που το καθιστά ιδανικό για τους σκοπούς του έργου.
Συνοπτικά, οι βασικές παράμετροι που καθορίζουν τα διαφορετικά κλιματικά σενάρια αφορούν στις μεταβολές των συγκεντρώσεων των θερμοκηπιακών αερίων ως επακόλουθο του ρυθμού αύξησης του πληθυσμού, των οικονομικών δραστηριοτήτων, την τεχνολογική ανάπτυξη και τις πολιτικές σχετικά με την κλιματική αλλαγή. Επιπρόσθετα, λαμβάνεται υπόψη και η μεταβολή του ισοζυγίου της ακτινοβολίας (radiative forcing) του συστήματος Γης-Ωκεανών-Ατμόσφαιρας, προκαλούμενη από τα θερμοκηπικά αέρια, σε σχέση με την προβιομηχανική περίοδο.
Δεδομένου ότι για την Ελλάδα δεν υπάρχουν διαθέσιμα παρατηρησιακά πλεγματικά δεδομένα υψηλής χωρικής ανάλυσης στο έργο θα πραγματοποιηθούν οι ακόλουθες δράσεις:
1) Δημιουργία υψηλής χωρικής ανάλυσης παρατηρησιακών πλεγματικών δεδομένων ημερήσιας ανάλυσης για μια σειρά από μεταβλητές για την περίοδο 1981-2021 με βάση ομογενοποιημένα δεδομένα από τα δύο κύρια μετεωρολογικά δίκτυα παρατήρησης στην Ελλάδα (ΕΜΥ, ΕΑΑ). Η βάση δεδομένων θα είναι η πρώτη δημόσια διαθέσιμη υψηλής χωρικής ανάλυσης βάση, που θα καλύπτει τις προστατευόμενες περιοχές και θα παρέχει δυνατότητα κάλυψης όλης της την Ελλάδας.
2) Με τη χρήση της παραπάνω πλεγματικής βάσης θα πραγματοποιηθεί στατιστική υποκλιμάκωση στα ημερήσια δεδομένα των state-of-the-art παγκόσμιων κλιματικών μοντέλων CMIP6 ακολουθώντας μεθοδολογία όπως αυτής των Varotsos et al. (2023) έτσι ώστε να προκύψουν υψηλής ανάλυσης κλιματικά δεδομένα για τις προστατευόμενες περιοχές και όλη την Ελλάδα. Τα δεδομένα θα καλύπτουν τη χρονική περίοδο 1986-2100, ενσωματώνοντας στις μελλοντικές περιόδους τα νέα σενάρια εκπομπών.
Πηγή: newmoney.gr
