Σις μεγάλες ελλείψεις στο σύστημα προστασίας των παιδιών, υπογραμμίζουν ειδικοί. Δεκάδες περιστατικά κακοποίησης κάθε χρόνο το αποδεικνύουν, ενώ πολλά άλλα μένουν κρυφά.
Το πρόβλημα δεν είναι καινούριο, καθώς η Ελλάδα ποτέ δεν είχε το κατάλληλο σύστημα για τα παιδιά που πέφτουν θύματα κακοποίησης. Η χρηματοπιστωτική κρίση συχνά ευθύνεται για τις ανεπάρκειες των κοινωνικών υπηρεσιών, ωστόσο, ο Γιώργος Νικολαΐδης, παιδοψυχίατρος και επικεφαλής του τμήματος Ψυχικής Υγείας του Ινστιτούτου Υγείας του Παιδιού, μιλώντας σε έρευνά του Al Jazeera είναι επιφυλακτικός με μια τέτοια γενίκευση, παρά το γεγονός ότι στο δικό του ίδρυμα υπήρχαν περικοπές στο προσωπικό σε ποσοστό πάνω από 50%.
Μα κατάσταση που κρατάει χρόνια
«Οι περικοπές είναι πολλές. Αλλά η προστασία των παιδιών ήταν ανεπαρκής ακόμη και πριν από την κρίση και το κράτος μας εξακολουθεί να μην κάνει κάτι γι’ αυτό. Υπάρχει θέμα έλλειψης κονδυλίων, αλλά και μεγάλο πρόβλημα με το πως ναδιαχειριστούν αυτά τα κονδύλια», ανέφερε χαρακτηριστικά.
Ενδεικτική είναι η υπόθεση του Νίκου Σειραγάκη και όσα ακολούθησαν. Πριν λίγα χρόνια ο προπονητής τοπικής ομάδαςμπάσκετ στην Κρήτη συνελήφθη και καταδικάστηκε για την κακοποίηση 36 νέων αγοριών. Η κακοποίηση γινόταν για χρόνια και ο συνολικός αριθμός των θυμάτων του πιστεύεται ότι ξεπερνά τα 100. Αλλά κανένας γονέας, γείτονας, δάσκαλος, κοινωνικός λειτουργός ή αστυνομικός δεν μίλησε και δεν υποπτεύθηκε κάτι. Αφού η αστυνομία και ο τοπικός εισαγγελέας ειδοποιήθηκαν τελικά από μία οικογένεια, χρειάστηκε ένας ολόκληρος χρόνος για να επιβεβαιωθεί ο ισχυρισμός τους. Ένας χρόνος, κατά τον οποίο ο προπονητής συνέχισε να κακοποιεί παιδιά.
Χρειάστηκε ένας ακόμη χρόνος από το Ινστιτούτο Υγείας του Παιδιού να καταφέρει να πείσει τις αρχές ότι κάτι πρέπει να γίνει για τις οικογένειες. Τα κονδύλια της Ευρωπαϊκής Ένωσης χρησιμοποιήθηκαν τελικά και στο Ρέθυμνο δημιουργήθηκε μια μονάδα ψυχολογικής υποστήριξης. Δεν έμεινε ανοιχτό όμως περισσότερο από δύο χρόνια, καθώς τα κονδύλια «έληξαν» και το Υπουργείο Υγείας αποφάσισε να το κλείσει. Και προφανώς δεν άνοιξε κάποιο αντίστοιχο κέντρο.
Αδιαφορία από τις κυβερνήσεις
Τα περιστατικά αυτά είναι πολλά και ενδεικτικά μιας δομικής αδυναμίας να οργανωθεί ένα συνεκτικό σύστημα προστασίας των παιδιών στην Ελλάδα, σύμφωνα με τους εμπειρογνώμονες παιδικής φροντίδας.
Υπάρχουν εκατοντάδες υπηρεσίες σε όλη τη χώρα που σχετίζονται με την προστασία των παιδιών. Αλλά οι περισσότερες λειτουργούν μεμονωμένα, χωρίς πρωτόκολλα συντονισμένης δράσης. «Αυτό το είδος αναρχίας, όπου κάθε επαγγελματίας κάνει ό, τι έρχεται στο μυαλό του είναι καταστροφικό», δήλωσε ο κύριος Νικολαΐδης. «Έχω δει περιπτώσεις όπου παιδιά ηλικίας τεσσάρων ετών διαγνώστηκαν με τον σεξουαλικά μεταδιδόμενο ιό του HPV και για πάνω από ένα χρόνο δεν είχε διεξαχθεί έρευνα για να καθορίσουν τον τρόπο με τον οποίο το έπαθαν. Ο δερματολόγος μπορεί μόνο να θεραπεύσει τη λοίμωξη και δεν θα ασχοληθεί με τίποτα άλλο», πρόσθεσε.
Το Ινστιτούτο Υγείας του Παιδιού ανέπτυξε, με ανεξάρτητη χρηματοδότηση, ένα πρωτόκολλο για τη δικτύωση των ανόμοιων υπηρεσιών και την ενοποίηση των διαδικασιών τους. Επίσης, ανέπτυξε ένα σύστημα ψηφιακών εγγραφών για περιστατικά κακοποίησης. Ωστόσο, παρά την παρουσίασή τους στις εκάστοτε κυβερνήσεις, έχουν αγνοηθεί επανειλημμένα.
Μέχρι στιγμής, όλες οι προσπάθειες για τον συντονισμό των υπηρεσιών προστασίας των παιδιών έχουν αποτύχει. Μια ακόμη προσπάθεια είναι στους στόχους της σημερινής κυβέρνησης, ξεκινώντας από τη βελτίωση των συνθηκών των παιδιών που έχουν βιώσει κακοποίηση. Η Όλγα Θεμελή, καθηγήτρια εγκληματολογικής ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο Κρήτης αναφέρει ότι σύμφωνα με την έρευνά της, τα κακοποιημένα παιδιά στην Ελλάδα αναγκάζονται να επαναλάβουν την ιστορία τους στην αστυνομία έως και 14 φορές.
Παρά τις πολλές πολιτισμικές ομοιότητες όσον αφορά τη θεραπεία των παιδιών, η Κύπρος έχει ήδη κάνει τα βήματα που στην Ελλάδα υπάρχουν μόνο σαν σκέψη μέχρι στιγμής. Η περίπτωση μιας 29χρονης που αυτοκτόνησε μετά από χρόνια σεξουαλικής κακοποίησης από τον θετό πατέρα της, φαίνεται να ξεχείλισε το ποτήρι.
Τον περασμένο Απρίλιο, εγκαινιάστηκε το «Σπίτι του Παιδιού» στη Λευκωσία, όπου οι παιδικές μαρτυρίες καταγράφονται με μια σχολαστικά αποτελεσματική διαδικασία. Σχεδιασμένο με βάση τα πρότυπα του εξωτερικού κέντρων παιδικής μέριμνας ή παιδικής υπεράσπισης, το «Σπίτι του Παιδιού» επιτρέπει την εξέταση παιδιών από εκπαιδευμένους επαγγελματίες, η οποία λαμβάνει χώρα μόνο μία φορά και είναι όσο το δυνατόν μη επεμβατική.
Η κυρία Θεμελή είναι ενθουσιασμένη με την προοπτική ενός αντίστοιχου κέντρου στην Ελλάδα. «Οι προοπτικές μας είναι πολύ καλές», λέει. «O νέος νόμος ορίζει ότι πέντε τέτοια σπίτια θα δημιουργηθούν σε όλη την Ελλάδα, ωστόσο, δεν έχει ξεκινήσει καμία πραγματική δουλειά και η ελληνική αστυνομία φαίνεται απρόθυμη να ξεκινήσει τις απαραίτητες διαδικασίες». «Αυτή είναι η Ελλάδα», αναφέρει η Κωνσταντίνα Κωστάκου, αστυνομικός και ψυχολόγος στο Τμήμα Αλλοδαπών της Αθήνας, υπονοώντας ότι τα πράγματα γίνονται διαφορετικά. Αμφισβητεί την έρευνα της κυρίας Θεμελή και πιστεύει ότι τα παιδιά πρέπει να οδηγηθούν στην αστυνομία, έτσι ώστε να γνωρίζουν ότι «τα πράγματα είναι σοβαρά».
Ακόμη και αν εφαρμοστεί το πρόγραμμα «Σπίτι του Παιδιού», τα προβλήματα με την προστασία του παιδιού στην Ελλάδα φαίνονται ατελείωτα. Δεν υπάρχει σύστημα κοινωνικής φροντίδας και τα παιδιά που απομακρύνονται από τις οικογένειές τους μπαίνουν σε ίδρυμα για μεγάλο χρονικό διάστημα.
Οι συνθήκες στα ιδρύματα όμως είναι κακές, σύμφωνα με τους ειδικούς παιδικής φροντίδας. «Ίδρυμα για παιδιά με ειδικές ανάγκες στα Λεχαινά κρατά τα παιδιά δεμένα στα κρεβάτια τους, χωρίς να τα απελευθερώνει ακόμη και για σύντομες περιόδους της ημέρας. Κανένα δικαστήριο δεν έχει το δικαίωμα να επιβάλει μια τέτοια ποινή», επισήμανε ο κύριος Νικολαΐδης.
Οι περισσότεροι ειδικοί παιδικής φροντίδας συμφωνούν ότι τα παιδιά κακοποιούνται από αυτούς που εμπιστεύονται, πράγμα που τους δημιουργεί σοβαρά ψυχολογικά προβλήματα και δυσκολία στη σύναψη διαπροσωπικών σχέσεων στο μέλλον. Και συνεπώς κρίνουν επιτακτική την ανάγκη για δημιουργία φορέων που θα προστατεύουν τα παιδιά.
