Ο φόνος τρομοκρατών όπως ο Μπιν Λάντεν ή ο Μπαγκντάτι είναι εντελώς διαφορετική περίπτωση από την επίθεση εναντίον ανώτατου αξιωματικού των ενόπλων δυνάμεων ενός άλλου κράτους σε περίοδο ειρήνης. Το γεγονός ότι οι Ιρανοί «Φρουροί της Επαναστάσεως» έχουν χαρακτηριστεί τρομοκρατική οργάνωση από τις ΗΠΑ δεν αλλάζει αυτή την πραγματικότητα. Με βάση τα στοιχεία που έχουν δοθεί μέχρι τώρα στη δημοσιότητα, ο φόνος του Ιρανού στρατηγού Κασίμ Σουλεϊμάνι δεν δικαιολογείται κατά το διεθνές δίκαιο. Πολύ χειρότερες αναμένεται να είναι οι πολιτικές συνέπειες του φόνου. Το Ιράν μπαίνει σε φάση ένοπλης συγκρούσεως με τα αμερικανικά συμφέροντα στη Μέση Ανατολή. Δυνάμεις του Ιράν βρίσκονται σε Ιράκ, Συρία και Λίβανο. Αυτό σημαίνει ότι ο χώρος ανατολικώς των συνόρων μας θα βυθιστεί ακόμη περισσότερο στη ζώνη του πολέμου.
Το Ιράν συνορεύει με την Τουρκία. Πρόκειται για τη χώρα που το τελευταίο χρονικό διάστημα εισέβαλε στο έδαφος ανεξάρτητου κράτους, της Συρίας και κατέχει τμήμα του· αποστέλλει κρυφά όπλα και στρατιωτική βοήθεια στη Λιβύη και αποφάσισε επισήμως να στείλει και στρατεύματα κατά ρητή παραβίαση των σχετικών ψηφισμάτων του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ· προχώρησε συνοδεία πολεμικών πλοίων στη διενέργεια γεωτρήσεων για την ανεύρεση υδρογονανθράκων στην ΑΟΖ ενός άλλου κράτους, της Κύπρου· οριοθέτησε κατά παράβαση του διεθνούς δικαίου (αλλά και της γεωγραφίας και λογικής) θαλάσσιες ζώνες που δεν της ανήκουν· απειλεί να στείλει στην Ευρώπη εκατομμύρια Σύρους πρόσφυγες, εάν δεν της επιτραπεί να προχωρήσει σε εθνοκάθαρση κατά μήκος των συνόρων της με τη Συρία· Ολα αυτά που αναφέρθηκαν, συνιστούν κατάφωρες παραβιάσεις του διεθνούς δικαίου που πολλές μας αφορούν άμεσα. Σε αυτές πρέπει να προστεθεί και η ισχυρή επιρροή της Αγκυρας στο κίνημα των Αδελφών Μουσουλμάνων που απειλεί να αποσταθεροποιήσει κράτη όπως η Αίγυπτος.
Επιπλέον πρέπει να αντιληφθούμε ότι η Τουρκία δεν δρα παρορμητικά. Εχει υιοθετήσει στρατηγική επιθετικών κινήσεων. Επί παραδείγματι, τα σχέδια για την υπογραφή συμφωνίας Τουρκίας – Λιβύης ετοιμάστηκαν ήδη από το 2010. Τότε τουλάχιστον πρωτοδημοσιεύθηκαν. Εκείνη την εποχή δεν υπήρχε ούτε συνεργασία με Ισραήλ και Αίγυπτο, ούτε EastΜed για να ενοχληθεί η Τουρκία, όπως ακούστηκε προσφάτως. Η διεκδίκηση νοτίως της Κρήτης ήλθε για να μείνει. Δεν είναι κάτι περιστασιακό. Η Αγκυρα το υφαίνει χρόνια και πιστεύει σε αυτό. Είναι η νέα της στρατηγική.
Ούτε και το 1996 συνειδητοποιήσαμε εγκαίρως τη σημασία της στροφής της Τουρκίας στην αμφισβήτηση ελληνικών νησιωτικών εδαφών. Ολες οι οριοθετήσεις θαλασσίων ζωνών (όπως η αιγιαλίτιδα ζώνη και η υφαλοκρηπίδα, αλλά και ο εθνικός εναέριος χώρος που βρίσκεται πάνω από θάλασσα) αρχίζουν από την ακτογραμμή των ηπειρωτικών και νησιωτικών εδαφών. Εάν είναι άγνωστη ή αμφισβητούμενη η κυριαρχία επί κάποιων εδαφών, δεν είναι δυνατή η οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών. Επομένως, ακόμη και εάν συναινέσει η Τουρκία να προσφύγει για την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας στο Διεθνές Δικαστήριο, πρώτο θέμα προσφυγής θα πρέπει να είναι η διαπίστωση της κυριαρχίας επί των νησιών. Μόνον έτσι θα προχωρήσει ως δεύτερο θέμα η οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας.
Θα μπορούσε, όμως, η Τουρκία να υποχωρήσει από τις «γκρίζες ζώνες» ή από τα δικαιώματα που θεωρεί ότι έχει έξω από την Κρήτη; Τα θέματα που θέτει η Αγκυρα στο πεδίο των ελληνοτουρκικών σχέσεων είναι πολλά. Για οποιαδήποτε χώρα θα ήταν δύσκολο να τα αποσύρει, ακόμη και εάν υποτεθεί ότι ετέθησαν για διαπραγματευτικούς λόγους. Και να υπήρχε τουρκική ηγεσία που να ήθελε γνησίως την αποκατάσταση των ελληνοτουρκικών σχέσεων, θα ήταν εξαιρετικά δύσκολο να προχωρήσει σε αυτή την πορεία αποσύροντας θέματα από τη διαπραγμάτευση. Αυτό ισχύει πολύ περισσότερο για την ηγεσία Ερντογάν. Η Τουρκία θεωρεί ότι μπορούμε να ασκήσουμε τα δικαιώματά μας μόνον στον βαθμό που θα μας το επιτρέπει εκείνη.
Ενώ η γειτονιά μας έχει μπει για τα καλά σε πρωτοφανή γεωπολιτική ρευστότητα, εμείς καλούμαστε όχι μόνον να παραμείνουμε στη ζώνη της ειρήνης αλλά και να αναδειχθούμε σε άξονα σταθερότητας. Η επίκληση του διεθνούς δικαίου δεν αρκεί. Παραβιάζεται κατάφωρα και χωρίς πρόβλημα από πολλούς από τους παίκτες που δρουν στην περιοχή μας. Αντιθέτως, γίνεται αντιληπτή η σημασία των τριμερών σχημάτων ασφαλείας Αθήνας-Λευκωσίας με Τελ Αβίβ και Κάιρο. Παράλληλα, το ταξίδι του Ελληνα πρωθυπουργού στις ΗΠΑ αποκτά μία άλλη διάσταση. Η Ελλάδα δεν αρκεί να λέει ότι είναι προπύργιο της Δύσεως στην περιοχή. Πρέπει να προστατευθεί αποτελεσματικά.
* Ο κ. Αγγελος Συρίγος είναι αν. καθηγητής Διεθνούς Δικαίου και Εξωτερικής Πολιτικής και βουλευτής της Ν.Δ. στην Α΄ Αθηνών.
Έντυπη
