Υπερμεγέθεις μέδουσες έχουν γεμίσει τη θάλασσα από την Ακαντιά μέχρι το Κιοτάρι!

Γράφει ο
Νεκτάριος Καλογήρου

Κάτι συμβαίνει μέσα στη θάλασσα. Είναι κάτι μη υγιές καθώς συμπτώματα ήδη φανερώνονται και προκαλούν προβληματισμό, αν όχι φόβο. Ένα από αυτά είναι οι υπερμεγέθεις (για τα δεδομένα των νησιών μας) μέδουσες που έχουν γεμίσει το νερό, από την περιοχή του Ενυδρείου, μέχρι το Κιοτάρι. Οι επαγγελματίες ψαράδες κάνουν λόγο για ένα φαινόμενο που δεν έχουν ξαναδεί στη ζωή τους, τα δε, στελέχη του Υδροβιολογικού Σταθμού Ρόδου ετοιμάζονται για έρευνες προκειμένου να διαπιστώσουν την προέλευση, αλλά και το μέγεθος της επικινδυνότητάς τους.
Η παρουσία τους στα νερά της Ρόδου διαπιστώθηκε μόλις πριν μερικές ημέρες. Αρχικά είχε εντοπιστεί ένας μεγάλος πληθυσμός στα ανοικτά της θάλασσας στο Κιοτάρι, αλλά πλέον εντοπίζονται και έξω από το λιμάνι της Ακαντιάς. Το μέγεθός τους ποικίλει. Οι περισσότερες είναι όσο ένα πιάτο φαγητού, εντοπίσθηκαν ωστόσο και μέδουσες στο μέγεθος ρόδας επιβατικού αυτοκινήτου. Ο πρόεδρος του συλλόγου Επαγγελματιών Αλιέων Ρόδου περίεγραψε προς τη “δημοκρατική”: «Γυρνάμε το πέλαγος καθημερινά και τόσα χρόνια δεν έχουμε ξαναδεί τέτοια μεγέθη, αλλά ούτε και τόσο μεγάλο συγκεντρωμένο πληθυσμό από μέδουσες. Υπάρχουν περιοχές όπου η παρουσία τους είναι τόσο πυκνή και σε τόση έκταση ώστε μπορείς να τις δεις και από το δορυφόρο».
Οι περιοχές υψηλής συγκέντρωσης μεδουσών είναι εκείνες που έχουν μεγάλες ποσότητες πλαγκτόν που με τη σειρά του βρίσκεται ψηλά στη διατροφική τους αλυσίδα. Παρότι δεν έχουν εγκέφαλο, το νευρικό τους σύστημα μπορεί και αντιλαμβάνεται μια σειρά από ερεθίσματα ένα από τα οποία είναι η οσμή της τροφής τους.
Δεν υπάρχει άμεσος
φόβος για
τους κολυμβητές
Σύμφωνα με τις περιγραφές των επαγγελματιών αλιέων οι μέδουσες εντοπίζονται στα ανοικτά της θάλασσας. Ο κ. Μιχάλης Λυμπέρης υπολόγισε την απόσταση σε περίπου ένα μίλι από την ακτή. «Δεν έχουμε εντοπίσει συγκεντρώσεις κοντά στις ακτές. Ούτε στο Ενυδρείο, ούτε στο Ζέφυρος, ούτε σε άλλη περιοχή με χειμερινούς κολυμβητές».
Ωστόσο αυτό δεν σημαίνει ότι οι θάλασσές μας θα παραμείνουν για πάντα ασφαλείς. Οι παράγοντες, που προκαλούν αυτά τα συμπτώματα είναι διαρκείς και έχουν ως κύρια αιτία τις ανθρώπινες δραστηριότητες που περιγράφονται παρακάτω στο ρεπορτάζ. Αυτό σημαίνει πως πρώτοι οι κολυμβητές οφείλουν να κινητοποιηθούν σθεναρά ώστε να ληφθούν μέτρα προστασίας των νερών του Αιγαίου.
Άλλωστε πάντα υπάρχει η πιθανότητα τα ρεύματα στραφούν προς τις ακτές και όλο αυτό το πλήθος των κνηδόζωων να βγει μέχρι τις ξαπλώστρες.
Κλήθηκαν οι
επιστήμονες του ΥΣΡ
να εξετάσουν
το φαινόμενο
«Κάθε χρόνο, τέτοια εποχή, οι ψαράδες βγάζουν με τα δίχτυα τους το λεγόμενο “γυαλί”. Αυτό κάνει μεν τα δίχτυα τους να βαραίνουν, όμως είναι σχεδόν άδεια από ψάρια. Το “γυαλί” δεν έχει σχέση με τις μέδουσες που εμφανίσθηκαν τις τελευταίες ημέρες» περιέγραψε ο πρόεδρος των Αλιέων της Ρόδου. Ο ίδιος είχαμε βρεθεί μπροστά σε φαινόμενο συγκέντρωσης μεδουσών, όμως το μέγεθός τους ήταν πολύ μικρό σε σύγκριση με τις τωρινές».
Την ίδια περιγραφή έκαναν και προς τους επιστήμονες του Υδροβιολογικού Σταθμού Ρόδου.
«Οπωσδήποτε για να φτάσουν μέχρι εδώ τις έχουν φέρει τα ρεύματα. Θα πάμε να δούμε το είδος της μέδουσας που έχει εμφανιστεί ώστε να μπορούμε να μιλήσουμε με σιγουριά» δήλωσε προς τη “δημοκρατική” ο ιχθυολόγος του ΥΣΡ

Γεράσιμος Κονδυλάτος και κληθείς να εκτιμήσει το λόγο της εμφάνισής τους είπε: «Οι μέδουσες τρέφονται κυρίως με πλαγκτόν, που προέρχεται από τον πυθμένα της θάλασσας και με τα ανοδικά ρεύματα φτάνει στην επιφάνεια του νερού. Επίσης ένα μέρος της τροφής τους προέρχεται από στοιχεία που υπάρχουν στη ξηρά και με τις βροχές καταλήγουν στη θάλασσα». Ο ίδιος συμφώνησε με την πιθανότητα «οι παρατεταμένες βροχοπτώσεις του τελευταίου τριμήνου να αποτελούν την αιτία της μαζικής συγκέντρωσής τους».

Όταν χάνονται τα ψάρια,
“γλεντούν” οι τσούχτρες
Ο πρώτος εχθρός των “ζελατινοειδών” είναι τα πελαγίσια ψάρια. Όσο στη θάλασσα της Ρόδου και γενικά στο Αιγαίο πέλαγος υπήρχαν ψάρια, οι “ζελατίνες” παρέμεναν στον πληθυσμό που τους όρισε η φύση.
Τώρα πια δεν υπάρχουν ψάρια. Σε όλη τη θάλασσα γύρω από τα νησιά μας κινούνται διαρκώς μηχανότρατες και γρι-γρι τα οποία που κάθε χρόνο αλιεύουν αδιακρίτως εκατοντάδες τόνους ψάρια, μικρά και μεγάλα. Οι μηχανότρατες ανήκουν σε Ιταλούς και τα γρι-γρι σε Έλληνες. Ολος αυτός ο στόλος διαθέτει υπερσύγχρονα μηχανήματα που δείχνουν επακριβώς πού υπάρχουν ψάρια και τα μέσα που χρειάζονται για να πιαστούν. Στο πέρασμά τους δεν μένει στη θάλασσα ούτε λέπι. Τα κέρδη από τη δραστηριότητα αυτή είναι τεράστια. Στη Δωδεκάνησο και γενικά στο Αιγαίο μένει μόνο η καταστροφή και οι μέδουσες.
Σε όλο αυτό το σκηνικό της ασύδοτης εκμετάλλευσης του φυσικού μας πλούτου, οι ντόπιοι ψαράδες με τον πενιχρό εξοπλισμό τους εμφανίζονται ως οι παρακατιανοί συγγενείς που προσπαθούν να επιβιώσουν.
«Για εμάς δεν μένουν ψάρια» τόνισε ο κ. Μιχάλης Λυμπέρης. «Ολο και πιο πολλοί ψαράδες εγκαταλείπουν το επάγγελμα. Δεν μπορούν να επιβιώσουν. Κάποιοι έχουν οδηγηθεί στο να “κόψουν” τα σκαριά που έχουν. Αυτό είναι το πιο τραγικό από όλα. Αν γινόταν σωστή διαχείριση της θάλασσάς μας, τότε κανένας επαγγελματίας ψαράς δεν θα έσπαγε το τρεχαντήρι του για να πάρει μια επιδότηση. Η θάλασσα είναι η ζωή μας, όχι τα λεφτά μιας επιδότησης».

Ειδικές αποστολές
ξένων ψαράδων με
στόχο σπάνια αλιεύματα
του Νότιου Αιγαίου
Η πιο ακριβή γαρίδα στον κόσμο, η περίφημη “Γάμπαρι” υπάρχει μόνο στη θάλασσα ανοικτά της Καρπάθου, σε μεγάλο βάθος. Πρόκειται για ένα έδεσμα που προσφέρεται μόνο από τα καλύτερα εστιατόρια του κόσμου και η χονδρική τιμή πώλησής της ξεκινά από τα 100 ευρώ το κιλό. Οι Ελληνες ψαράδες δεν προλαβαίνουν να την αλιεύσουν. Την πλήρη εκκαθάρισή της κάνουν οι Ιταλοί που έρχονται στην περιοχή μόνο γι’ αυτές.
Το ίδιο ισχύει για τον λευκόν βυθόβιο μπακαλιάρο της Μεσογείου και για τον αστακό του Αιγαίου. Όλα φεύγουν στο εξωτερικό και για την τοπική γαστρονομία δεν μένει τίποτα. Το χειρότερο δεν είναι η απουσία αυτών των εδεσμάτων από την τοπική κουζίνα, αλλά οι πρακτικές που ακολουθούνται ώστε αυτά να αλιευθούν.
Σύμπτωμα της κατεστραμμένης ισορροπίας στη θάλασσά μας είναι και η δραματική μείωση του πληθυσμού των χταποδιών και των σουπιών. Η εισβολή των λαγοκέφαλων είναι η βασική αιτία, καθώς αυτά τρέφονται κατά κύριο λόγο με μαλάκια. Το πρόβλημα εμφανίζεται πιο έντονο στη νότια Δωδεκάνησο, μιας και οι αναφορές από την Κάλυμνο και πάνω κάνουν λόγο για ικανοποιητικές ποσότητες αλίευσης φρέσκων καλαμαριών.

Η θάλασσα χρειάζεται
καθάρισμα και
“εκκαθάριση”
Όπως ακριβώς στην ξηρά ακολουθούνται πρακτικές για την αποκομιδή των σκουπιδιών, το ίδιο χρειάζεται και η θάλασσα. «Ο βυθός είναι γεμάτος από κάθε λογής σκουπίδια. Αυτά είναι επιβλαβή για τη θαλάσσια ζωή και είναι αντικείμενα που ρίχθηκαν εκεί από ανθρώπινο χέρι».
Μπαταρίες αυτοκινήτων, αυτοκίνητα ολόκληρα, λάστιχα, παλιά δίχτυα, πλαστικά κάθε είδους αφθονούν σε όλη την παραθαλάσσια γραμμή. Πολιτικές καθαρισμού των θαλασσών υιοθετούνται σε όλο τον κόσμο και μάλιστα σε Ευρωπαϊκό επίπεδο υπάρχουν σχετικές χρηματοδοτήσεις. Προς αυτή την κατεύθυνση θα μπορούσε να κινηθεί η Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου. Εκκινώντας μια πρωτοβουλία καθαρισμού της θάλασσας, ευαισθητοποιώντας τον κόσμο για την προστασία της, ίσως αυτό θα μπορούσε να αποτελέσει την απαρχή για την υιοθέτηση κι άλλων πιο αυστηρών πολιτικών στις αλιευτικές πρακτικές. Ισως με τον τρόπο αυτό φημισμένα λιβάδια της Ποσειδωνίας να ξαναγίνουν η μήτρα του Αιγαίου και να υπάρχουν εκεί όχι για να πλουτίζουν τα διεθνή συμφέροντα, αλλά για χαίρονται τα παιδιά μας όταν θα βουτούν με τις στολές τους σαν ενήλικες. Ο θαλάσσιος πλούτος, οι εικόνες που προσφέρει και η ασφάλεια που παρέχει μπορούν να γίνουν ένας ισχυρός πόλος έλξης επισκεπτών – καταδυτών από όλο τον κόσμο.
Η θάλασσά μας, εκείνη που επί χιλιετίες μας έτρεφε και συνεχίζει να μας τρέφει, έχει αρχίσει να εμφανίζει συμπτώματα ασθένειας. Οι μέδουσες, τα λαγοκέφαλα, η κλιματική αλλαγή, όλα ξεκινούν από τις καταστροφικές ανθρώπινες πρακτικές και αυτές γίνονται ακριβώς έξω από την πόρτα μας. Είναι καιρός να γίνει η εκκαθάρισή τους. Να ξεκινήσει αντίδραση σε όλα αυτά και η αντίδραση είναι ευθύνη όλων μας, όλων όσων ζούμε στα νησιά του Αιγαίου.