Ας θυμηθούμε τα λόγια του Κ. Τσαλδάρη για τους Δωδεκανήσιους στην τελετή της Ενσωμάτωσης στις 7 Μαρτίου του 1948 : «Τέσσαρες χιλιάδες χρόνια. Οι Δωδεκανήσιοι αντιμετώπισαν όλων των κατακτητών τας επιδρομάς. Δεν εδέχθησαν όμως κανενός εξ αυτών την επιρροήν. Αντιθέτως πολλούς τους εξελλήνισαν με τον πολιτισμός των. Παλαιοί Δωριείς και Ίωνες, οι Δωδεκανήσιοι υπήρξαν συγχρόνως μαχηταί και ναυτιλλόμενοι».
Την 7η Μαρτίου η Ελλάδα εδραιώνεται ως η κατ’ εξοχήν νησιωτική χώρα και θαλάσσια δύναμη στο Αιγαίο. Ημέρα σταθμός για τη γεωπολιτική μας θέση. Η Δωδεκάνησος έπειτα από 638 χρόνια σκλαβιάς ήταν και πάλι ελληνική. Σε κάθε περίπτωση, η ένωση των Δωδεκανήσων με την Ελλάδα αποτέλεσε και το τέλος της εδαφικής επέκτασης του ελληνικού κράτους, σχεδόν έναν αιώνα μετά την ίδρυσή του. Το τελευταίο τμήμα του ελληνικού κράτους που ενσωματώθηκε στον εθνικό κορμό ήταν τα Δωδεκάνησα. Τα νησιά βρίσκονταν υπό τουρκική κυριαρχία από το 1522, ενώ από τον 14 ο αιώνα βρίσκονταν υπό την κατοχή των Ιωαννιτών ιπποτών.
Τα Δωδεκάνησα δέχθηκαν καταστρεπτικές επιδρομές από τους Πέρσες, τους Σαρακηνούς, τους Βενετούς, τους Γενουάτες, τους Σταυροφόρους και τους Τούρκους. Με τη λήξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και τη νίκη των Συμμάχων σε βάρος των δυνάμεων του άξονα, η μικρή Ελλάδα με τη μεγαλειώδη αντίσταση, που έκανε το πρόσωπο-σύμβολο της νίκης Winston Churchill ν’ αναφωνήσει τη μνημειώδη φράση «πολέμησαν ως ήρωες, πολέμησαν ως Έλληνες!», μετρούσε απώλειες παντός είδους: σε άμαχο πληθυσμό, σε νεκρούς στα μέτωπα, σε φυσικό πλούτο και εγκαταστάσεις κοινής ωφέλειας. Μόνη ελπίδα από τη μοιρασιά της λείας του πολέμου δεν φαινόταν άλλη από την εκπλήρωση του αιώνιου πόθου των Δωδεκανησίων για την Ένωση των νήσων τους με τη Ελλάδα.
Αξίζει όμως να ανατρέξουμε στο χρόνο πίσω, για να δούμε πως φτάσαμε στην ενσωμάτωση με τη μητέρα Ελλάδα.
Η υπαγωγή των Δωδεκανήσων υπό ιταλική κυριαρχία, συνέπεια του Ιταλοτουρκικού Πολέμου του 1911-1912, δημιούργησε αρχικά εύλογες προσδοκίες για μελλοντική ενσωμάτωσή τους στην Ελλάδα. Στις αρχές του
20ού αιώνα, το ελληνικό στοιχείο των Δωδεκανήσων αποτελούσε τη συντριπτική πλειονότητα (133.700 στους 143.000 κατοίκους). Έκτοτε, οι ελληνικές κυβερνήσεις έθεσαν ως μείζονα στόχο την ενσωμάτωση των νησιών του νοτιοανατολικού Αιγαίου στον εθνικό κορμό. Οι προσδοκίες για αίσια έκβαση του δωδεκανησιακού ζητήματος φάνηκε να δικαιώνονται στις 29 Ιουλίου 1919, όταν ο πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος και ο Ιταλός υπουργός των Εξωτερικών Τομάζο Τιτόνι υπέγραψαν συμφωνία η οποία προέβλεπε την παραχώρηση των Δωδεκανήσων στην Ελλάδα, με εξαίρεση τη Ρόδο και το Καστελόριζο. Ακολούθησε η Ελληνοϊταλική Συνθήκη για τα Δωδεκάνησα, η οποία υπογράφτηκε στις 10 Αυγούστου 1920 στις Σέβρες, παράλληλα με την ομώνυμη διεθνή συνθήκη. Σύμφωνα με αυτή, τα Δωδεκάνησα παραχωρούνταν στην Ελλάδα, ενώ η Ρόδος, αν και υπό ιταλική κυριαρχία, υπαγόταν σε καθεστώς τοπικής αυτονομίας. Η Συνθήκη της Λωζάνης (1923) επιβεβαίωσε τη διατήρηση των Δωδεκανήσων υπό ιταλική κυριαρχία.
Βέβαια, ακόμα και μετά την εγκατάλειψη της Μεγάλης Ιδέας, τα Δωδεκάνησα (μαζί με την Κύπρο και τη Βόρειο Ήπειρο) αποτελούσαν μέρος των ελληνικών εθνικών διεκδικήσεων. Η ανάγκη διατήρησης φιλικών σχέσεων με τη Ρώμη, η αδυναμία της Ελλάδας να «επιβάλει» μια τέτοια απόφαση και ο διπλωματικός προσανατολισμός του Ιταλού δικτάτορα Μπενίτο Μουσολίνι (ανήλθε στην εξουσία τον Οκτώβριο του 1922) καθιστούσαν απαγορευτική κάθε προσπάθεια δυναμικής ανακίνησης του.
Λίγο πριν τον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο, το 1936 έρχεται στα Δωδεκάνησα νέος διοικητής, ο De Vecchi, που ξεκινάει μια προσπάθεια βίαιου εκφασισμού και αφελληνισμού των νησιών. Καταργούνται τα ελληνικά σχολεία και απολύονται οι Έλληνες δάσκαλοι. Επιβάλλονται τα ιταλικά σαν γλώσσα σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης και ακολουθείται το εκπαιδευτικό σύστημα της μητροπολιτικής Ιταλίας. Πολλοί Δωδεκανήσιοι, με πρώτη ευκαιρία εγκαταλείπουν την πατρίδα τους , κι έτσι ο πληθυσμός των νησιών από 143.080 που ανερχόταν το 1912, μειώθηκε στις 100.180. Ενώ ο Μουσολίνι σχεδιάζει την εγκατάσταση 100.000 φασιστών στα νησιά, που όμως δεν υλοποιείται.
Όμως το εθνικό φρόνημα των κατοίκων των νησιών δεν κλονίζεται στο ελάχιστο, αλλά γιγαντώνεται. Τότε ο Μητροπολίτης Ρόδου Απόστολος εκμεταλλευόμενος ένα «παράθυρο» του διατάγματος που επέτρεπε την θρησκευτική κατήχηση, οργάνωσε κρυφά σχολεία που λειτουργούσαν υπό τον μανδύα των κατηχητικών.
Η ιταλική επίθεση της 28ης Οκτωβρίου 1940 και η είσοδος της Ελλάδας στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο στο πλευρό των αντιφασιστικών δυνάμεων δεν άφησε ανεπηρέαστα τα Δωδεκάνησα. Τον Ιούνιο του 1941, μετά την πτώση της Ελλάδας στις δυνάμεις του Άξονα, ο Εμμ. Τσουδερός, πρωθυπουργός της εξόριστης κυβέρνησης, υπέβαλε υπόμνημα με τις ελληνικές εθνικές διεκδικήσεις στο βασιλιά Γεώργιο Β΄, στο οποίο συμπεριλαμβάνονταν και τα Δωδεκάνησα. Κατά τη διάρκεια του πολέμου, η Βρετανία υποστήριξε ένθερμα την απόδοση των νησιών στην Ελλάδα μετά το τέλος της παγκόσμιας σύρραξης.
Η ιταλική ανακωχή του 1943, η παράδοση των νησιών από τους Γερμανούς στα συμμαχικά στρατεύματα στις 8 Μαΐου 1945, η απόφαση των νικητών του
Πολέμου να αποδοθούν τα Δωδεκάνησα στην Ελλάδα, η αγγλική στρατιωτική κατοχή μέχρι την 31η Μαρτίου 1947 και η υπογραφή στις 10 Φεβρουαρίου 1947 στο Παρίσι της Συνθήκης Ειρήνης μεταξύ των Συμμάχων και συνασπισμένων δυνάμεων (μεταξύ αυτών και της Ελλάδας), και της Ιταλίας από την άλλη, ενώ η Ιταλία υποχρεωνόταν σε αποζημίωση ύψους 105 εκατομμυρίων δολαρίων προς τη χώρα μας, αποτέλεσαν μία αλυσίδα γεγονότων που κατέληξαν στο αίσιο για τη Δωδεκάνησο τέρμα, της επανενσωμάτωσής τους στην Ελλάδα με το Ν.518/9.1.1948 που ψήφισε η Βουλή των Ελλήνων με συμβολική ημερομηνία έναρξης ισχύος την 28η Οκτωβρίου 1947.
Με τον νόμο αυτό, που αποτελεί τη ληξιαρχική πράξη της ενσωμάτωσης της Δωδεκανήσου στη μητέρα Ελλάδα, τερματίζεται το μεταβατικό στάδιο της ελληνικής στρατιωτικής διοίκησης. Ειδικότερα στις 31 Μαρτίου του 1947 τα νησιά παραδόθηκαν στον εκπρόσωπο της Ελλάδας αντιναύαρχο Περικλή Ιωαννίδη, με πολιτικό σύμβουλο τον πανεπιστημιακό και δικαστικό Μιχαήλ Στασινόπουλο, μετέπειτα πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας. Το 1948 έγινε η επίσημη προσάρτηση στις 9 Ιανουαρίου και συστάθηκε η Γενική Διοίκηση Δωδεκανήσου, με πρώτο διοικητή τον γιατρό Νικόλαο Μαυρή. Και η 7η Μαρτίου 1948 ορίσθηκε πλέον ως ημέρα του πανηγυρικού εορτασμού της Ενσωμάτωσης. Με το παράδοξο όνομα Δωδεκάνησος, αφού ουσιαστικά πρόκειται για σύμπλεγμα δεκατεσσάρων μεγάλων νησιών (αναφερόμαστε στη Ρόδο, την Αστυπάλαια, την Κάλυμνο, την Κάρπαθο, την Κάσο, την Κω, τη Λέρο, τη Νίσυρο, την Πάτμο, τη Σύμη, την Τήλο, τη Χάλκη, το Καστελόριζο και
τους Λειψούς), καθώς και πολυάριθμες αραιοκατοικημένες ή ακατοίκητες νησίδες και βραχονησίδες στο νοτιοανατολικό Αιγαίο. Τα Δωδεκάνησα έγιναν νομός το 1955 με πρωτεύουσα τη Ρόδο.
Αξίζει να αναφερθεί ιστορικά ότι κατά την επίσημη τελετή εξέχουσα θέση ανάμεσα στους παρευρισκόμενους είχαν δώδεκα νεαρές γυναίκες, ντυμένες με τοπικές παραδοσιακές φορεσιές και μία ταινία με το όνομα καθενός νησιού περασμένη στο σώμα τους. Ο δήμαρχος της Ρόδου Γαβριήλ Χαρίτος τους παρέδωσε το χρυσό κλειδί των πόλεων λέγοντας τα εξής: «Το προαιώνιον όνειρον των Δωδεκανησίων πραγματοποιείται σήμερον και ολοκληρούται το εθνικόν έργον των. Με την συντελουμένην σήμερον ενσωμάτωσιν της πολυπαθούς Δωδεκανήσου εις την Μητέρα Ελλάδα τερματίζεται μία οδυνηρά περίοδος της ελληνικής ιστορίας και αρχίζει μία περίοδος νέα και πλήρης ελπίδων. Οι Δωδεκανήσιοι έχουν πλέον πλήρη επίγνωσιν της αποστολής των και γνωρίζουν ότι διά της ενώσεως θα συμβάλουν απ’ ευθείας εις την ευημερίαν, την πρόοδον και την ακμήν της Ελλάδος. Η δε συμβολή των αυτή θα είναι πιο πολυτιμοτάτη διά την εθνικήν πνευματικήν ανάπτυξιν και το μεγαλείον του Έθνους μας……».
Και θα κλείσω τις σκέψεις μου με τα λόγια του Οδυσσέα Ελύτη:
«Τότε είπε και γεννήθηκε η θάλασσα…Και στη μέση της έσπειρε κόσμους μικρούς… ότι οι θεοί επέδειξαν, περισσή επιμέλεια και υπομονή όταν φιλοτεχνούσαν αυτόν τον τόπο. Και αναγκάσθηκαν να κάνουν πολλές δοκιμές, κι ας ήταν θεοί, για να συνταιριάξουν τόσο καλά στεριά, βράχους και θάλασσα. Αυτό είναι το Αιγαίο…….Αναπόσπαστο τμήμα του ελληνισμού που για 6 χιλιάδες χρόνια, λόγω της γεωγραφικής του θέσης και της φυσικής του διαμόρφωσης με τις εκατοντάδες μικρά και μεγάλα νησιά …..Πέρασαν κατακτητές, ληστές και πειρατές. Οι άνθρωποι δεν κουράστηκαν γιατί η γη ήταν λίγη, μα ο ουρανός απέραντος «για να διαβάζει μόνος του την απεραντοσύνη….»
Οι αρχές της δωδεκανησιακής ιστορίας χάνονται μέσα στο ημίφως της προϊστορίας και της μυθολογίας. Οι αρχαίοι μύθοι θέλουν τη Ρόδο να αναδύεται από τους βυθούς του Αιγαίου για να γίνει δώρο στον Απόλλωνα. Η μακρά πορεία προς την ενσωμάτωση αποκτά ιδιαίτερη σημασία και βαρύτητα. Από τον δοξασμένο τόπο της Δωδεκανήσου, πέρασαν Τούρκοι, Ιταλοί και Γερμανοί, απέναντι στους οποίου οι Έλληνες πολίτες, υπερασπιζόμενοι την εθνική και θρησκευτική τους ταυτότητα, πολέμησαν αέναα για την ελευθερία τους…
Και ρωτώ, μας αξίζει η Ρόδος όπως είναι σήμερα;
Δημήτρης Γ. Κρητικός
Γιατρός πνευμονολόγος
Επικεφαλής παράταξης «Ρόδος Αξιών»
Πρώην Δήμαρχος Καμείρου Ρόδου
