Το τεράστιο ενδιαφέρον της Τουρκίας για τον τομέα των ναυτιλιακών υπηρεσιών –τόσο διεθνώς όσο και στο Αιγαίο και μάλιστα εν μέσω της κρίσης στην Ελλάδα– αποκαλύπτουν απόρρητα έγγραφα που διέρρευσαν στα Wikileaks. Στα έγγραφα αυτά περιγράφονται οι μυστικές διαπραγματεύσεις των ισχυρότερων κρατών του πλανήτη στο πλαίσιο μιας νέας παγκόσμιας συμφωνίας για το εμπόριο των υπηρεσιών, της Trade in Services Agreement (ΤiSA).
Η «Κ» σε συνεργασία με το Wikileaks και έγκυρα διεθνή ΜΜΕ, όπως η γερμανική εφημερίδα Sueddeutsche Zeitung, το ιταλικό περιοδικό L’ Espresso και άλλα μέσα από την Ισπανία και το Μεξικό ώς την Αυστραλία, εξασφάλισαν πρόσβαση στο απόρρητο υλικό και ήρθαν σε επαφή με ειδικούς που ανέλυσαν το περιεχόμενο των εγγράφων.
Μυστικές διαπραγματεύσεις
Σε αντίθεση με τη διαφάνεια που επιδιώκεται σε τέτοιου είδους διεθνείς συμφωνίες, οι διαπραγματεύσεις για την TiSA φυλάσσονται ως επτασφράγιστο μυστικό τα τελευταία τρία χρόνια που βρίσκονται σε εξέλιξη. Και αυτό παρά το γεγονός ότι οι εξελίξεις αφορούν άμεσα πάνω από 1,7 δισ. ανθρώπους, αφού στη διαδικασία συμμετέχουν περισσότερες από 50 χώρες –μαζί με τις 28 ευρωπαϊκές για τις οποίες η Ε.Ε. διαπραγματεύεται κεντρικά– που παράγουν πάνω από τα 2/3 του ΑΕΠ της παγκόσμιας οικονομίας και αντιπροσωπεύουν τη μεγαλύτερη αγορά υπηρεσιών στον πλανήτη.
Αρκετά από τα έγγραφα που αποκαλύπτει σήμερα το Wikileaks (www.wikileaks.org/tisa/) έχουν χαρακτηριστεί από τις ΗΠΑ ως «εμπιστευτικά» για χρονικό διάστημα πέντε ετών από τη στιγμή που τεθεί η νέα συμφωνία σε ισχύ ή παύσουν οριστικά οι διαβουλεύσεις. «Πρέπει να αποθηκευθούν σε κλειδωμένο ή ασφαλές κτίριο, δωμάτιο ή συρτάρι» αναφέρεται στην πρώτη σελίδα των σχετικών κειμένων.
Αυτή η μυστικότητα μπορεί να εξηγηθεί από το ότι οι συζητήσεις για την TiSA πραγματοποιούνται εκτός του πλαισίου του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου, χωρίς την παρουσία κοινωνικών εταίρων και έτσι, η δημοσιοποίηση των πληροφοριών για τη διαδικασία κρίνεται… αχρείαστη. Τα εμπιστευτικά έγγραφα που διέρρευσαν στo Wikileaks περιγράφουν τις θέσεις των χωρών που συμμετέχουν στις συζητήσεις για τη νέα συμφωνία σε τομείς, όπως αυτοί των χρηματοοικονομικών υπηρεσιών, των τηλεπικοινωνιών, του ηλεκτρονικού εμπορίου, των μεταφορών και άλλων.
Τουρκικές «πρωτοβουλίες» για τη ναυτιλία στο Αιγαίο
Από όλα τα έγγραφα που εξέτασε η «Κ», ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζεται στο παράρτημα των ναυτιλιακών υπηρεσιών που συντάχθηκε τον Φεβρουάριο του 2015 (www.wikileaks.org/tisa/maritime/). Σε αυτό η Τουρκία εμφανίζεται να παίρνει μεγάλες πρωτοβουλίες στη διαμόρφωση του κειμένου της συμφωνίας, έτσι ώστε να διασφαλίσει τα εθνικά της συμφέροντα σε σχέση με πρόσβαση σε λιμάνια, στις υπηρεσίες που παρέχονται σε αυτά και στα οδικά, σιδηροδρομικά και υδάτινα δίκτυα γύρω από αυτά. Πρόκειται για τέσσερα άρθρα της εν λόγω συμφωνίας, τα οποία καθορίζουν όχι μόνο τις διεθνείς μεταφορές στη θάλασσα αλλά και τις τοπικές ανάμεσα σε δύο μέλη της, όπως για π.χ. της Τουρκίας και της Ε.Ε.– ή πιο συγκεκριμένα Τουρκίας και Ελλάδας στην περίπτωση του Αιγαίου αλλά και Τουρκίας – Κύπρου στην Ανατολική Μεσόγειο. Πουθενά αλλού στα έγγραφα που διέρρευσαν δεν διακρίνονται τόσο έντονες πρωτοβουλίες στη διαμόρφωση ενός τελικού κειμένου συμφωνίας από την πλευρά της Τουρκίας.
«Οι διατάξεις που εμφανίζονται στο συγκεκριμένο έγγραφο αποτελούν σοβαρά εμπόδια για οποιοδήποτε κράτος που θέλει να επενδύσει, να διαχειριστεί και να λειτουργεί τις εθνικές του υποδομές (σ.σ. που σχετίζονται με τις ναυτιλιακές υπηρεσίες) ή να υπερασπιστεί αξιοπρεπή εργασία και αξιοπρεπείς όρους και συνθήκες σε ολόκληρη τη βιομηχανία των μεταφορών», αναφέρεται σε ανάλυση που δημοσιεύεται στον ιστότοπο του Wikileaks σχετική με το κείμενο της TiSA για τις ναυτιλιακές υπηρεσίες.
Σε άλλο εμπιστευτικό έγγραφο που αφορά την κατάσταση που επικρατεί μεταξύ Ε.Ε.-Τουρκίας σχετικά με την πρόσβαση στις αγορές υπηρεσιών (www.wikileaks.org/tisa/market-turkey), το οποίο έχει συνταχθεί στα τέλη Ιανουαρίου του 2015, αναφέρεται στο στάδιο που βρίσκονται τα δύο μέλη όσον αφορά τις ναυτιλιακές υπηρεσίες. Σε αυτό φαίνεται ότι υπάρχει πρόσφορο έδαφος ανάπτυξης πολιτικής συνεργασίας στον εν λόγω τομέα – και αυτό παρά το γεγονός ότι στην Τουρκία τα μέλη των πληρωμάτων των πλοίων με τουρκική σημαία επιβάλλεται να είναι Τούρκοι πολίτες, ενώ ταυτόχρονα για να δραστηριοποιηθεί μία ανάλογη εταιρεία στη γείτονα θα πρέπει να είναι εγγεγραμμένη στα τουρκικά μητρώα με το 51% των μετοχών να είναι τουρκικών συμφερόντων. Στο συγκεκριμένο έγγραφο αναφέρεται καθαρά ότι θα ήταν προς όφελος ευρωπαϊκών επιχειρήσεων «η κατάργηση ή τουλάχιστον η μείωση των περιορισμών ιδιοκτησίας» τέτοιων εταιρειών στην Τουρκία.
To Wikileaks είχε αποκαλύψει πέρυσι τον Ιούνιο το εμπιστευτικό παράρτημα της TiSA για τις χρηματοοικονομικές υπηρεσίες. Λίγες εβδομάδες μετά, η Ε.Ε. δημοσιοποίησε έγγραφα με τις γενικές θέσεις της όσον αφορά τη συμφωνία, πουθενά όμως, δεν υπάρχουν στοιχεία σχετικά με τις διαβουλεύσεις για τις ναυτιλιακές υπηρεσίες ή άλλους τομείς πλην του χρηματοοικονομικού.
Δεδομένου ότι οι διαβουλεύσεις στο πλαίσιο της TiSA πραγματοποιούνται σε κεντρικό επίπεδο από την Ε.Ε. για τις ευρωπαϊκές χώρες, τίθεται πλέον το ζήτημα κατά πόσο η ελληνική κυβέρνηση έχει εικόνα των εξελίξεών τους και της ευρωπαϊκής στρατηγικής διαπραγμάτευσης, ιδίως σε ένα «εθνικό προϊόν» όπως οι ναυτιλιακές υπηρεσίες.
Σύνδεση ευρωπαϊκών τραπεζών με ΜΙΤ
Στο εμπιστευτικό έγγραφο για την πρόσβαση στις αγορές σε Ε.Ε. και Τουρκία (www.wikileaks.org/tisa/market-turkey) τίθεται ένα ακόμα θέμα για τις ανισότητες που μπορεί να επηρεάζουν το επιχειρείν των Ευρωπαίων στη γειτονική χώρα. Aυτό των υποχρεώσεων που έχουν οι ξένες τράπεζες που δραστηριοποιούνται εκεί, συμπεριλαμβανομένης, όπως αναφέρεται ονομαστικά, και της Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδος – Finansbank: σύμφωνα με τη σχετική νομοθεσία, οι τουρκικές μυστικές υπηρεσίες (MIT) πρέπει να έχουν πρόσβαση στα υπολογιστικά συστήματα των τραπεζών χωρίς μάλιστα να χρειάζεται η συγκατάθεσή τους, κάτι που καθιστά υποχρεωτική την ύπαρξη των κέντρων δεδομένων σε τουρκικό έδαφος. Σύμφωνα με το έγγραφο, η υποχρέωση αυτή επιβαρύνει το κόστος της δραστηριοποίησης των ευρωπαϊκών τραπεζών στην Τουρκία – ωστόσο δεν φαίνεται να υπάρχει έδαφος για αλλαγές, καθώς το συγκεκριμένο θέμα αφορά σε νομοθεσία για τη λειτουργία των μυστικών υπηρεσιών.
Καμία δέσμευση μεταξύ Ε.Ε.-Ισραήλ για ενέργεια
Παρά τα σενάρια που ακούγονται από καιρό σε καιρό για αγωγό Ισραήλ – Κύπρου – Ελλάδας, στα έγγραφα που διέρρευσαν στο Wikileaks για τη νέα διεθνή συμφωνία για το Εμπόριο των Υπηρεσιών φαίνεται ότι δεν υπάρχει δέσμευση μεταξύ Ισραήλ και Ε.Ε. όσον αφορά τις υπηρεσίες μεταφοράς ενέργειας (www.wikileaks.org/tisa/market-israel). «Δεν υφίσταται συγκεκριμένη προσφορά σχετική με ενεργειακά θέματα» στο πλαίσιο των διαπραγματεύσεων της TiSA. Επισημαίνεται μεν ότι το ενδιαφέρον από την πλευρά της Ευρώπης είναι ουσιώδες, ωστόσο, «δεν υπάρχουν υψηλές προσδοκίες», καθώς είναι δύσκολο να ζητηθούν δεσμεύσεις δεδομένης της περιορισμένης «ευρωπαϊκής ανοικτότητας» στο θέμα, σύμφωνα πάντα με το έγγραφο. Κατά τις διμερείς διαπραγματεύσεις τον Νοέμβριο του 2014 το Ισραήλ διευκρίνισε ότι το εθνικό ρυθμιστικό πλαίσιο σε θέματα ενέργειας είναι υπό εξέταση, και ότι σχετίζεται άμεσα με την ανακάλυψη φυσικού αερίου και την πιθανότητα δημιουργίας νέων αγωγών. «Η θέση τους θα είναι πιο ξεκάθαρη μέσα σε έναν χρόνο», δηλαδή τον Νοέμβριο του 2015, αναφέρεται στο εμπιστευτικό έγγραφο.
Διακίνηση ευαίσθητων δεδομένων στον τομέα των χρηματοοικονομικών υπηρεσιών
Ενα από τα μεγαλύτερα ζητήματα που εγείρεται μετά τη διαρροή των εμπιστευτικών εγγράφων για τη νέα συμφωνία για το Εμπόριο των Υπηρεσιών είναι αυτό των ευαίσθητων δεδομένων και της ασφάλειάς τους.
Συγκεκριμένα, σε έγγραφο για τις διαβουλεύσεις μεταξύ των κρατών στον τομέα των χρηματοοικονομικών υπηρεσιών (www.wikileaks.org/tisa/financial/02-2015/) φαίνεται ότι η Ε.Ε. μαζί με Παναμά, Ταϊβάν, Ελβετία, Ιαπωνία, Κορέα, Τουρκία, Νορβηγία, Αυστραλία, Χονγκ Κονγκ, και το Ισραήλ να έχει δηλώσει ότι εξετάζει το θέμα, υποστηρίζουν την ελεύθερη διακίνηση δεδομένων χρηματοοικονομικού περιεχομένου – χωρίς όμως να κατοχυρώνουν το δικαίωμα να διατηρούν τέτοιου είδους ευαίσθητες πληροφορίες μόνο εντός των συνόρων τους. Αναφέρουν μεν ότι διατηρούν το δικαίωμα να προστατεύουν τα δεδομένα, όμως μόνο όταν αυτό το δικαίωμα δεν χρησιμοποιείται για να παρακαμφθούν οι διατάξεις της TiSA. Ειδικοί με γνώση του περιεχομένου των εγγράφων ανέφεραν ότι η διατύπωση αυτή μπορεί να ανοίγει τον δρόμο για τον περιορισμό του δικαιώματος ενός κράτους-μέλους στην προστασία των δεδομένων, καθώς η TiSA τίθεται υπό συγκεκριμένους όρους πάνω από τις εθνικές νομοθεσίες.
Από την άλλη, οι ΗΠΑ εδώ και περισσότερο από έναν χρόνο έχουν προτείνει το εξής κείμενο, για το οποίο η Ε.Ε. και άλλα μέλη δήλωσαν την αντίθεσή τους, όπως προκύπτει από εμπιστευτικό έγγραφο με ημερομηνία 23 Φεβρουαρίου 2015: «Κάθε κράτος–μέλος θα επιτρέπει στον προμηθευτή των χρηματοοικονομικών υπηρεσιών άλλου κράτους–μέλους τη μεταφορά πληροφοριών σε ηλεκτρονική ή άλλη μορφή, εντός και εκτός της επικράτειας, για επεξεργασία των δεδομένων όταν αυτή η επεξεργασία είναι απαραίτητη για την κανονική λειτουργία του προμηθευτή». Σύμφωνα με πηγές του ευρωκοινοβουλίου, η παραπάνω διατύπωση αποτελεί ευθεία απειλή για την ευρωπαϊκή νομοθεσία περί προσωπικών δεδομένων, ιδίως αν λάβει κανείς υπόψη του τις αποκαλύψεις Σνόουντεν για τις παρακολουθήσεις της NSA σε συνεργασία με τις βρετανικές και γερμανικές υπηρεσίες.
Σε άλλο εμπιστευτικό έγγραφο που αφορά τις υπηρεσίες τηλεπικοινωνιών (www.wikileaks.org/tisa/telecommunication/), οι ΗΠΑ μαζί με την Αυστραλία και άλλα μέλη –όχι την Ε.Ε.– προτείνουν να υπάρχει η δυνατότητα λήψης μέτρων από τις χώρες ώστε να διασφαλίζονται η ασφάλεια και η εμπιστευτικότητα των προσωπικών δεδομένων, «αρκεί τα μέτρα αυτά να μην εφαρμόζονται με τέτοιο τρόπο που να συνιστούν μέσο αυθαίρετης ή αδικαιολόγητης διάκρισης ή συγκεκαλυμμένο περιορισμό στο εμπόριο των υπηρεσιών».
Ανάλογη κατάσταση όσον αφορά την ελεύθερη διακίνηση δεδομένων διαφαίνεται ότι θα επικρατήσει και στον τομέα του ηλεκτρονικού εμπορίου, σε ό,τι πληροφορίες δηλαδή μπορούν να συλλεχθούν κατά τις διαδικασίες online αγορών.
Ειδικοί που ανέλυσαν τα έγγραφα για το Wikileaks αναφέρουν ότι η TiSA μπορεί κάλλιστα να λειτουργήσει ως δούρειος ίππος ο οποίος θα αφαιρέσει από τις κυβερνήσεις την «εθνική ρυθμιστική κυριαρχία» σε μία ευρεία γκάμα ευαίσθητων θεμάτων που άπτονται στις υπηρεσίες.
Καθημερινή
