Ακριβώς διακόσια χρόνια πριν, σαν σήμερα, στις 7 Ιουνίου 1816, το βρετανικό Κοινοβούλιο αποφασίζει να καλύψει όλες τις παρανομίες του λόρδου Ελγιν και να αγοράσει τα γλυπτά του Παρθενώνα, που εκείνος είχε αφαιρέσει βανδαλίζοντας το μνημείο, αντί 35.000 στερλινών.
Ηταν μια απόφαση καθοριστική, αφού, όπως λέει ο πρόεδρος του Μουσείου Ακρόπολης, Δημήτρης Παντερμαλής, είναι εντελώς διαφορετικό να ζητά η χώρα μας τα Γλυπτά από κάποιον απόγονο του Ελγιν και διαφορετικό να τα ζητά από τη Μεγάλη Βρετανία.
Ελληνες και ξένοι ερευνητές που έχουν ερευνήσει ντοκουμέντα από εκείνη την περίοδο, αποκαλύπτουν πολλά για το πώς μεθοδεύτηκε η όλη επιχείρηση και πώς ξεπλύθηκαν ή και απεκρύβησαν οι παρανομίες του Ελγιν. Από το λεγόμενο φιρμάνι, που μόνο φιρμάνι δεν ήταν, μέχρι κάποιες επιστολές σημαντικές για το ζήτημα, όλα είχαν σκηνοθετηθεί άριστα.
Το «φιρμάνι» του Καϊμακάν Πασά προς τον βοεβόδα της Αθήνας το 1801 δεν ήταν παρά μια φιλική επιστολή, σύμφωνα με τον καθηγητή Τουρκολογίας στο Πανεπιστήμιο Κρήτης Βασίλη Δημητριάδη και τη γενική διευθύντρια αρχαιοτήτων του υπουργείου Πολιτισμού Ελενα Κόρκα.
Αντίθετα με όσα ισχυρίστηκε ο Ελγιν (και δέχτηκε το βρετανικό Κοινοβούλιο) με την επιστολή δινόταν άτυπη άδεια να ζωγραφίσουν, να κάνουν εκμαγεία, να ανασκάψουν και να μεταφέρουν τμήματα από επιγραφές ή γλυπτά που θα έβρισκαν κατά τις ανασκαφές.
Αλλά υπό την προϋπόθεση να μην υπάρξει βλάβη ή φθορά στον «Ναό των Ειδώλων» όπως ονομαζόταν από τους Οθωμανούς ο Παρθενώνας. Κάτι που μονίμως και εντέχνως αποκρύπτεται επιμελώς. Ο Β. Δημητριάδης απέδειξε πως το έγγραφο δεν έχει τη δομή φιρμανιού. Η Ελ. Κόρκα το χαρακτηρίζει «χαριστική» επιστολή ενός αξιωματούχου, του αναπληρωτή του Μεγάλου Βεζύρη, την οποία ο Ελγιν υπερέβη κατά πολύ.
Ενδιαφέρον είναι το εύρημα της αρχαιολόγου Τατιάνας Πούλου, στο νέο, αφιερωματικό τεύχος του «Ανθεμίου» για τα 200 χρόνια από το δυστυχές γεγονός (το Ανθέμιο είναι το έντυπο της Ενωσης Φίλων Ακροπόλεως).
Σχολιάζει επιστολή του αιδεσιμότατου Φίλιπ Χαντ, δεξιού χεριού του Ελγιν στην επιχείρηση αρπαγής. Εντοπίστηκε στο αρχείο Ελγιν και αναγράφει ό,τι περιγράφεται στο λεγόμενο «φιρμάνι» με συμπληρώματα «γραφειοκρατικής» γλώσσας. Δηλαδή, ο Ελγιν έδωσε συγκεκριμένο κείμενο με την περιγραφή των αναγκών στον καϊμακάμη, προκειμένου εκείνος να το αντιγράψει.
Η χειραγώγηση των αξιωματούχων αποδεικνύεται και από την Ελ. Κόρκα. Οι οθωμανικές αρχές στην Αθήνα, προφανώς επειδή γνώριζαν ότι είχαν παρανομήσει, ζήτησαν αναδρομική κάλυψη από την Υψηλή Πύλη. Ο βεζύρης Γαζί Γιουσούφ Ζιγιά στέλνει επιστολή προς τον βοεβόδα της Αθήνας με την οποία τους ευχαριστεί για την πρέπουσα υποδοχή και φιλοξενία προς τον Ελγιν το 1802. Καμία λέξη για την αφαίρεση γλυπτών. Γεγονός που σημαίνει ότι η Υψηλή Πύλη αγνοούσε, αλλά διά της πλαγίας οδού ο Ελγιν νομιμοποίησε.
Οπως τονίζει η Ελ. Κόρκα, «η αδυναμία των κειμένων αυτών είναι η ασάφειά τους και η ρητορικότητα των οθωμανικών εκφράσεων».
ΕΘΝΟΣ
