Γράφει ο Πέτρος Μόσχου, κριτικός θεατρου.
40+8 καράτια .
48 χρόνια η ΕΛΛΗ ΠΑΡΑΣΚΕΥΑ ΔΙΝΕΙ ΤΟΝ ΑΓΩΝΑ ΤΗΣ.
Ο χορός είναι η τέχνη της οποίας η πρώτη ύλη είμαστε εμείς , εμείς που την ασκούμε.
Δεν μπορείς να γράψεις για την Έλλη Παρασκευα, αν πρώτα δεν γράψεις για τον χορό, για την Ραλλού Μάνου και το Ελληνικό Χορόδραμα.
Στην αρχή ήταν η Κούλα Πράτσικα και μια από τις μαθήτριες της ήταν η Ραλλού Μανου, που κοντά της έμαθε πολλα. Εγώ λέω πως κοντά της πήρε μύηση. Ο πρώτος δάσκαλος πάντα σου χαρίζει πορεια.
Ύστερα ,για την Μάνου, ήρθε η Γερμανία και μετά η Γαλλία και αργότερα για μικρά διαστήματα ήταν κοντά στην Πράτσικα. Το 1947 φεύγει με τον σύζυγό της για την Αμερική. Στην Νέα Υόρκη εγγράφεται στην σχολή της Μάρθας Γκράχαμ. Βλέπεις την επιρροή που άσκησε επάνω της, καθώς οι κινήσεις της θυμίζουν έντονα την Γκράχαμ. Τα κινησιολογία στοιχεία θα δοθούν απλόχερα από την ίδια στις μαθήτριες και τους μαθητές της και το 1951 ιδρύει το Ελληνικό Χοροδραμα και η Αθήνα υποδέχεται την Μάνου και το Χοροδραμα σε μια σειρά από παραστάσεις που ακολουθούν με καταιγιστικούς ρυθμούς. Ξεχωρίζει η χορογραφία του Μαρσύα, που παρουσιάστηκε στην Αγία Μαρίνα ,στην Αίγινα. Η παράσταση έγινε με την συνεργασία της Περιηγητικής Λέσχης και έμεινε στην ιστορία του Ελληνικού Χοροδραματος.
Η Μάνου, που έχει έντονα επιρρεαστει από τον πατέρα της , αγαπά υπέρμετρα την πατρίδα και το άλλο ιδιαίτερο γνώρισμα της ήταν η έντονη επιρροή της μητέρας που της διδάσκει τον σπαρτιατικό τρόπο ζωης. Δεν παραδίδει εύκολα τα όπλα και επιμένει σε πολλά πράγματα. Από την αρχή βρίσκεται κοντά της ο Μάνος Χατζιδακης. Χωρίς τον Μάνο και τις μουσικές του η πορεία του Ελληνικού Χοροδραματος θαταν δύσκολη. Οι ευτυχισμένες στιγμές του Ελληνικού Χοροδραματος είναι αυτές με τον Μάνο Χατζιδάκη με εργα όπως, οι Εξι Λαϊκές Ζωγραφιές, το Καταραμένο Φίδι και ο Μέγας Αλέξανδρος και αργότερα η Ερημια.
Η Μάνου λέει: Να καταπιανόμαστε με τις ιδιαίτερες απαιτήσεις του τόπου μας. Φυσικά ο χορός είναι διεθνης και παρ’ όλες τις διαφοροποιήσεις έχει τους ίδιους κανονες. Η τεχνική όμως είναι μόνο το μέσον. Δίνουμε σε κάθε παραγωγή την Ελληνικότητα της χωρίς όμως, όπως σε ένα Ελληνικό παραδοσιακό έργο, οπου οι χορευτές φορούν τις φουστανέλες και τα τσαρούχια. Αυτό πολλές φορές δεν είναι αρκετό. Και τότε τι γίνεται; Η Μάρθα Γκράχαμ έλεγε ότι το αίμα θυμάται στο υποσεινηδητο που υποβάλλεται σε αυτό από την παράδοση.
Ο Σεργκέι Ντιαγκίλεφ ,ιδρυτής της αναβίωσης των Ρωσικών Μπαλέτων λέει: Θέλω να κάνω έργο δημιουργού και όχι μιμητου. “Αυτό πιστέψαμε στην αρχή με τον Μάνο”, μας λέει η Μάνου.
Την εποχή εκείνη άρχισε να συνεργάζεται με τον Μίκη Θεοδωράκη, τον Νίκο Μαμαγκακη, τον Αργύρη Κουνάδη, τον Ξενάκη, τον Γιάννη Κουρουπός, τον Θεόδωρο Αντωνίου, Γιάννη Μαρκοπουλο, τονι Λουκιανό Κηλαιδονη, τον Σπύρο Βασιλείου ,τον Δημήτρη Μυταρά, τον Γιάννη Μόραλη, τον Χατζηκυριάκο Γκίκα.Καταπληκτικες συνεργασίες. Είναι η εποχή του χορού, όπου το κοιμισμένο παιδί του πολιτισμου επιτέλους ξυπνά.
Την Μάνου την γνώρισα το 1965 από κοντά, πολύ πριν γνωρίσω την Έλλη Παρασκευά. Σκαστος από το σπιτι, φεύγω με ένα πλοιάριο για την Παλαιά Επίδαυρο με την Περιηγητική Λεσχη. Προορισμός η Επίδαυρος. Η Μάνου έχει χορογραφήσει τις Τρωάδες του Ευριπίδη και δίνει τις τελευταίες οδηγίες στον χορό. Ήμουν περίεργος να δω την Κατσελη στον ρόλο της Εκάβης. Στο έργο αυτό παρουσιαζεται ο πόλεμος και τα δεινά που επιφέρει, Οικογένειες που ξεκλιριζονται, όσοι μένουν ζωντανοί πουλιούνται στα σκλαβοπάζαρα, μοίρα κοινή όλων των γυναικών που μέσα από το έργο του ο Ευριπίδης μιλά γιαυτο που τους περιμένει.
Το 1965 είναι η χρονιά που γνώρισα την Μάνου και αυτό με συγκινεί πάντα. Η Έλλη Παρασκευά θα είναι ο ενδιάμεσος κρικος.
Πέρασαν χρόνια πολλά, πάρα πολλά. Είμαι στην Ρόδο και συναντώ την Μάνου. Η Έλλη Παρασκευά έχει ήδη κάνει την δική της σχολή στην Ρόδο, την πρώτη σχολή χορού στα δωδεκανησα. Η Ρόδος είχε τον κατάλληλο άνθρωπο που το προσπάθησε και το κατάφερε.
Ο χορός είχε τις δικές του ευτυχισμένες στιγμές στην Ρόδο. Η Έλλη Παρασκευά θα δώσει πολλές ευκαιριες σε συναδέλφους της από την Ελλάδα και το εξωτερικο για να κατέβουν στην Ρόδο και να διδάξουν χορό στα παιδια. Σύντομα θα κλείσει την 5η δεκαετία και συνεχίζει με τα παιδιά της να δίνει ανάσες στην όμορφη τέχνη του χορού. Η Έλλη κατάφερε ο χορός , το αδικημένο παιδί του πολιτισμού, να ριζώσει και να αναπτυχθεί. Ακούραστη συνεχίζει από τότε να δίνει την παρουσία της σε κάθε περισταση. Για τις μαθήτριες και τους μαθητες της λέει”Είναι όλα τους παιδιά μου, είμαι η άλλη τους μητέρα και δεν με ξεχνανε ποτε. Μαζί ζήσαμε πολλές χαρές”.
Παρακολούθησα την φετινή παράσταση της Σχολής της και στο τέλος σκέφτηκα “κοίταξε να δεις, αυτή η γυναίκα που πήρε τα πέντε τάλαντα της παραβολής και και τακανε περισσότερα μαζί με τα παιδιά της ,πολλά παιδιά, που τα ταξειδεψε στην μαγεία του χορού, πόσο ευτυχισμένη και ανατρεπτική είναι”. Στην κουβέντα που είχαμε λίγο αργότερα κάποια στιγμή γύρισε και μου είπε “ εγώ δεν αναζητώ χαμένους καιρούς, όπως λέει ο Προυστ, η ζωή είναι γεμάτη προσφορά νομίζω. Έδωσα πολλές ευκαιρίες σε όλους και δεν σταμάτησα ποτε να δίνω κάτι από την ψυχή μου στα παιδιά και αυτό είναι που μετράει περισσότερο για μένα σαν δασκάλα”. Σήμερα μπορεί να νοιώθει περηφανη που περεμειναν πίστα σε μια συμβίωση γεμάτη χαρές και λύπες, γιατί τίποτα δεν είναι πάντα εύκολο στην ζωή.
Της έδωσα τα συγχαρητηρια μου και κάπως συγκινημενος της είπα “Σε ευχαριστώ που υπάρχεις. Σε λίγο όλα αυτά θα κλείσουν 50 ολοκληρα χρόνια. Πόσο γρήγορα περνά ο καιρός! Έλλη έχεις τόση αγάπη για αυτό που κάνεις” Μου χαμογέλασε, έτσι που μόνο εκείνη ξέρει να χαμόγελα και είπε “ Σε ευχαριστώ πολύ Πέτρο”
Η ίδια λέει “ Η φετινή μας παράσταση είναι μια μικρή περιήγηση στις διαδρομές του χορου. Πώς στην ίδια σκηνή εναλλάσονται το μπαλέτο με τον σύγχρονο χορό, πως πηγαίνουμε από το Latin στο Tango και στο flamengo, πως βρίσκουμε κοινή έκφραση στο Hip hop και στην Jazz . Ο χορός είναι μια ομορφη εκφραστική πολυμορφική τέχνη που μας επιτρέπει να βιώνουμε ποικίλα συναισθήματα, που τα εκφράζουμε με το σώμα και την ψυχή και οι θεατές να εισπράττουν με τα μάτια και την ψυχή τους”. Ευχαρίστησε από την καρδιά της όλες τις δασκάλες της σχολής που συνέβαλλαν αποφασίστηκαν στο υπέροχο αποτέλεσμα. Την Σέβη Αργυρού, την Μύριαμ Πεκμεστζη, την Σταυρούλα Γιωργοπαπαδακου, την Βούλα Γρανίτη και τον δάσκαλο του Hop hop Stein Are Gjersvik ,καθώς και όλους τους συντελεστές της παράστασης. Ιδιαίτερα εδωσε τις άπειρες ευχαριστίες της στα παιδια, μικρά και μεγάλα, που δούλεψαν με πάθος ,όρεξη και αγάπη και έδωσαν ένα αισθητικά ομορφο και καλλιτεχνικό αποτέλεσμα.
Ιδιαίτερα συγχαρητήρια από μένα στην Μαρία Μανουκιαν, πρώην μαθήτρια της σχολής της Έλλης, που άρχισε ήδη την επαγγελματική της καριερα. Ζήτησα να την γνωρίσω. Αυτό το κορίτσι έχει πολύ μέλλον στο χορό.
Η παράσταση ήταν αφιερωμένη στον Βαγγέλη Παυλίδη και την Ζωή Φωτεινου . Δύο άνθρωποι με τους οποίους η Έλλη είχε στενούς δεσμούς φιλίας και αγάπης , που υπηρξαν πάντα δίπλα της σε όλη την πορεία της σχολής της όλα αυτά τα χρόνια και που δεν είναι πια κοντά μας.
Όταν η Ραλλού Μάνου ζήτησε από την Έλλη να παραμείνει και να διδάσκει στην σχολής και φυσικά να παίρνει μέρος στις παραστάσεις του Χοροδραματος, η Έλλη έπρεπε να αντιμετωπίσει την πολύ σημαντική πρόκληση, ή να μείνει στην Αθήνα και να κάνει καριέρα δίπλα στην Μάνου ή να επιστρέψει στην Ρόδο και να ανοίξει την σχολή της. Την κέρδισε η αγάπη για το νησί και τα παιδιά που μέχρι τότε δεν ειχαν την ευκαιρία να γνωρίσουν τις συγκινήσεις του χορού που εκείνη είχε γευτεί.
Προσωπικά πιστεύω ότι έχει παίξει πολύ σημαντικο ρόλο στον χώρο του πολιτισμού και επαξια μπορεί να έχει την θέση της ανάμεσα στους πιο σημαντικούς ανθρώπους του τόπου μας. Αυτοί όλοι οι άνθρωποι θα πρέπει κάποια στιγμή να τιμηθούν από την πολιτεία για την προσφορά τους.
Ευχαριστώ
Πέτρος Μόσχος
