Χαζεύοντας στη Ρόδο κάτω από τον καταγάλανο ουρανό, σκέφτηκα ότι το μένος της προσπάθειας να χαραχθούν αυστηρές εθνικο – θρησκευτικές γραμμές στην αλληλεπίδραση των ανθρώπων είναι μάταιος κόπος. Ανέβηκα σε έναν πύργο ρολόι. Από κάτω, η ανεμοδαρμένη πόλη της Ρόδου: το κάστρο του ρωμαιοκαθολικού τάγματος των Ιπποτών του Αγ. Ιωάννη, που για πάνω από δύο αιώνες είχαν το νησία ως έδρα τους για να πολεμούν στους Αγίους Τόπους. Κοιτάζω τριγύρω. Μιναρέδες και τζαμιά που έχτισαν Οθωμανοί, οι οποίοι κατατρόπωσαν τους ιππότες της Ρόδου το 1522. Η Πλατεία των Εβραίων Μαρτύρων, με ένα μνημείο για την εξολόθρευση των Εβραίων της Ρόδου και της Κω το 1944 από τους Ναζί.
Χριστιανοί, μουσουλμάνοι και Εβραίοι περπάτησαν σε αυτό το νησί. Πολέμησαν, ναι. Αλλά επίσης έζησαν μαζί και επέτρεψαν στα μέρη λατρείας τους να βρίσκονται σε κοντινή απόσταση. Το τουρκικό προξενείο έσωσε δεκάδες Εβραίους από τους Γερμανούς. Πιο πέρα απλώνεται η θάλασσα. Κοίταξα στην απέναντι πλευρά και φαντάστηκα το Χαλέπι και τον απέραντο τάφο της Συρίας, όχι και τόσο μακριά. Σουνίτες και σιίτες, Κούρδοι και αλεβίτες, ξένες δυνάμεις και απαρατσίκ, πολεμούν στη γη ενός δολοφόνου δικτάτορα και μίας βάρβαρης τζιχαντιστικής αίρεσης. Οι Εβραίοι της Συρίας έχουν φύγει από καιρό, τώρα και πολλοί Χριστιανοί.
Ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν νομίζει ότι μπορεί να διορθώσει τα προβλήματα αυτού που έχει απομείνει από τη χώρα κάνοντας επίδειξη της ρωσικής ισχύος. Καλή του τύχη σε αυτή την κατακόμβη. Η κόπωση του πολέμου θα έρθει και στη Συρία. Αυτό μας έχει διδάξει η Ιστορία. Αλλά, όπως στους θρησκευτικούς πολέμους του 17ου αιώνα, μπορεί να χρειαστούν δεκαετίες. Η Συρία έχει γίνει το επίκεντρο κάθε είδους φανατισμού που προκαλείται από τα θρησκευτικά σχίσματα, την κρατική καταπίεση και τη λαϊκή εξέγερση στο όνομα της δημοκρατίας. Αυτές οι δυνάμεις, στη δυσλειτουργική Μέση Ανατολή, δεν θα εξαφανιστούν σύντομα.
Κατηφόρισα – περνώντας δίπλα από αδέσποτες γάτες, ξερά φύλλα ανάμεσα στις γυαλιστερές πέτρες και παιδιά να παίζουν αδέξια ακορντεόν – προς τη συναγωγή Καάλ Καντός Σαλόμ. Ήταν κλειστή. Προβληματίστηκα. Ήμουν σε κρουαζιέρα και είχα χάσει την αίσθηση του χρόνου. Διαβάζοντας την ταμπέλα απ΄ έξω, πίστεψα ότι η συναγωγή έπρεπε να είναι ανοιχτή. Μετά ο Μελ Ρόζενμπεργκ και ο Μπένι Ντουάνις, από το Ισραήλ, μου θύμισαν ότι ήταν Σάββατο – η μοναδική ημέρα που η ταμπέλα έλεγε ότι η συναγωγή παραμένει κλειστή. Αρχίσαμε να μιλάμε. Περίεργο που η συναγωγή ήταν κλειστή στο Σαμπάτ, αλλά είχαν παραμείνει ελάχιστοι Εβραίοι στη Ρόδο.
Η συναγωγή λειτουργεί και ως μουσείο. Σε κοντινή απόσταση βρίσκεται η Πλατεία των Εβραίων Μαρτύρων. Το μνημείο είναι προς τιμήν των «1604 εβραίων μαρτύρων της Ρόδου και της Κω που δολοφονήθηκαν στα ναζιστικά στρατόπεδα εξόντωσης». Συγκεντρώθηκαν το καλοκαίρι του 1944 και εστάλησαν στο Άουσβιτς. Πόσο φιλότιμοι ήταν οι Γερμανοί που συγκέντρωναν τους Εβραίους των απομακρυσμένων νησιών ενώ το Τρίτο Ράιχ κατέρρεε. Ο φανατισμός στα καλύτερά του. Χάθηκα, μεθυσμένος από την ομορφιά του τοπίου. Ο αέρας, το φως και η θερμοκρασία ήταν όλα τέλεια. Απρόσμενα ευχάριστα δρομάκια οδηγούσαν σε μία σκιερή πλατεία.
Κάθισα να φάω καλαμάρι. Λίγο αργότερα βρέθηκα να μιλάω με έναν ιδιοκτήτη εστιατορίου για τις ελληνικές προπόσεις – «Στην υγεία μας» λένε σήμερα, «Σε μία ισορροπημένη ζωή» έλεγαν μεταξύ άλλων στην αρχαία Ελλάδα. Μου φάνηκε κατάλληλος επίλογος στο υπέροχο ιντερλούδιο των καμπαναριών και των μιναρέδων και των εβραϊκών μνημείων, η σωκρατική ιδέα ότι η ανθρωπότητα πρέπει να επιλέγει τον μέσο δρόμο, να αποφεύγει τα άκρα, να αποκόπτει την υπερβολή και να αποζητά την ισορροπία.
Του Cohen Roger
