Οι αρμοδιότητες στους αντιδημάρχους, η λειτουργία των δημοτικών συμβουλίων και τι θα γίνει με τις επιτροπές
Από την 1η Ιανουαρίου 2024 ο τρόπος που λειτουργούσαν μέχρι σήμερα οι δήμοι αλλάζει. Οι μεταρρυθμίσεις που εισάγει στη λειτουργία τους ο ν. 5056/2023 δεν αφήνει περιθώρια στις νέες δημοτικές αρχές να αναβάλουν ούτε για μια μέρα την προσαρμογή της λειτουργίας των δημοτικών υπηρεσιών στις νέες απαιτήσεις.
Στόχος του νέου μεταρρυθμιστικού προγράμματος είναι η ενίσχυση του κεντρικού ελέγχου στις δημοτικές δομές, με την κατάργηση των διαφόρων δημοτικών νομικών προσώπων και κοινωφελών επιχειρήσεων που μέχρι σήμερα λειτουργούν έξω από τον έλεγχο του κεντρικού δημοτικού μηχανισμού, με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Η κατάργηση τους θα έχει συνέπεια τη μεταφορά στις κεντρικές υπηρεσίες των δήμων 14.000 υπαλλήλων, που υπηρετούν με οποιαδήποτε σχέση εργασίας στα νομικά πρόσωπα που παύουν να υπάρχουν από 31.12.2023. Η κίνηση αυτή έχει πολλαπλές ωφέλειες σε προσωπικό, πόρους και αρμοδιότητες, διότι διασφαλίζει την καλύτερη διαχείριση και επιτυγχάνει οικονομίες κλίμακος με την ενοποίηση των προμηθειών. Σε επίπεδο προσωπικού οι κεντρικές υπηρεσίες των δήμων θα ενισχυθούν με έμπειρους υπαλλήλους, χωρίς να παραβιάζεται ο κανόνας 1:1, με νέες προσλήψεις εκτός του ετήσιου προγραμματισμού προσλήψεων του υπουργικού συμβουλίου.
Μονιμοποίηση
Το μεταφερόμενο προσωπικό θα ενταχθεί σε αντίστοιχες θέσεις, με βάση την ειδικότητα και το αντικείμενο εργασίας του. Από τους 14.000 εργαζόμενους στα Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου οι 6.500 είναι εργαζόμενοι ορισμένου χρόνου, για τους οποίους, εφόσον καλύπτουν πάγιες και διαρκείς ανάγκες, «ανοίγει» ο δρόμος της μονιμοποίησης μέσω μοριοδότησης.
Μόνο οι σχολικές επιτροπές, ως νομικά πρόσωπα, συνεχίζουν να λειτουργούν έως τις 30 Ιουνίου 2024, δηλαδή μέχρι τη λήξη της σχολικής χρονιάς 2023-2024. Από εκείνη τη μέρα παύει και η λειτουργία των Πρωτοβάθμιων και Δευτεροβάθμιων Σχολικών Επιτροπών, των οποίων οι αρμοδιότητες περνούν στις αντίστοιχες διευθύνσεις των δήμων. Τα χρήματα που θέλει ένα σχολείο για θέρμανση ή για βελτίωση του σχολικού κτηρίου θα τα διαχειρίζεται ο δήμος κεντρικά και όχι η Σχολική Επιτροπή. Συστήνεται πάγια προκαταβολή με διαχειριστή τον διευθυντή κάθε σχολικής μονάδας για τη στήριξη της λειτουργίας της. Τα έξοδα για πετρέλαιο, για επισκευές και συντήρηση θα προβλέπονται εφεξής στον ενιαίο δημοτικό προϋπολογισμό.
Ελεγχος
Στη θέση των διοικητικών συμβουλίων των ΝΠΔΔ και των κοινωφελών επιχειρήσεων που καταργούνται, προβλέπεται η σύσταση άμισθων επιτροπών που θα ασκούν εποπτικό έλεγχο στις μεταφερόμενες δράσεις.
Πέρα όμως από το προσωπικό και τις αρμοδιότητες που μεταφέρονται στον κεντρικό κορμό των δήμων, που θα έπρεπε να έχουν μεταφερθεί από χρόνια, επέρχονται και μια σειρά άλλων αλλαγών:
• Οι αντιδήμαρχοι πρέπει να προέρχονται αποκλειστικά από την παράταξη του δημάρχου, η οποία διαθέτει πλέον πλειοψηφία 3/5 στο δημοτικό συμβούλιο. Μέχρι σήμερα μπορούσε να γίνει αντιδήμαρχος και δημοτικός σύμβουλος ο οποίος ανεξαρτητοποιήθηκε, αλλά δεν προσχώρησε στην παράταξη της διοίκησης.
• Οι αντιδήμαρχοι δεν έχουν εκ του νόμου ορισμένη θητεία και μπορεί ο διορισμός τους να ανακληθεί από τον δήμαρχο οποτεδήποτε.
• Το προεδρείο του δημοτικού συμβουλίου συγκροτείται από τους δημοτικούς συμβούλους που υποδεικνύει ο επικεφαλής κάθε παράταξης και η ψηφοφορία παύει να είναι μυστική και γίνεται φανερή.
• Δεν μπορεί να διαγραφεί ο επικεφαλής μιας δημοτικής παράταξης από τα μέλη της, διότι διαθέτει την άμεση λαϊκή νομιμοποίηση για την εφαρμογή του προγράμματος που εξήγγειλε, το οποίο και «εγκρίθηκε» από την τοπική κοινωνία με το εκλογικό αποτέλεσμα της κάλπης.
•Ο δημοτικός σύμβουλος που διαφωνεί με την παράταξή του και ανεξαρτητοποιείται στη διάρκεια της δημοτικής θητείας θεωρείται έκπτωτος από όλες τις θέσεις που κατείχε στα συλλογικά όργανα, τις επιτροπές και τα συμβούλια. Αν είναι αντιδήμαρχος, θα πρέπει να παραιτηθεί.
• Περιορίζεται η υποχρεωτική διά ζώσης διεξαγωγή της συνεδρίασης του δημοτικού συμβουλίου σε μία φορά τον μήνα και ενθαρρύνεται η τηλεδιάσκεψη.
• Καταργείται η έντυπη ενημέρωση των μελών του δημοτικού συμβουλίου και καθιερώνεται αποκλειστικά η ηλεκτρονική, με υποχρεωτική ελάχιστη προθεσμία δύο ημερών για την ενημέρωσή τους για τα θέματα των συνεδριάσεων του.
• Μόνο η απόλυτη πλειοψηφία των μελών του δημοτικού συμβουλίου μπορεί να εγκρίνει τη συζήτηση εκτός ημερήσιας διάταξης θεμάτων με τη διαδικασία του κατεπείγοντος.
• Κάθε δίμηνο συνέρχεται σε ειδική συνεδρίαση το δημοτικό συμβούλιο και οι δημοτικοί σύμβουλοι ασκούν έλεγχο στα όσα έπραξε το διάστημα αυτό η δημοτική αρχή. Ο έλεγχος μπορεί να αφορά έως και 10 θέματα σε κάθε συνεδρίαση.
• Καταργούνται η Οικονομική Επιτροπή και η Επιτροπή Ποιότητας Ζωής και στη θέση τους δημιουργείται η Δημοτική Επιτροπή.
• Καθιερώνονται δείκτες ποιότητας και παρακολούθησης των επιδόσεων των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης με ανοιχτά διαθέσιμα δεδομένα σε όλους τους πολίτες και επιβράβευση των αποδοτικότερων.
• Μόνο οι δήμοι θα είναι υπεύθυνοι για την καθαριότητα στους δρόμους για τους οποίους είχε ευθύνη, μέχρι τώρα, η περιφέρεια και παράλληλα μεταφέρονται κονδύλια έως 2% από τον προϋπολογισμό των περιφερειών στους δήμους. Ολες αυτές οι αλλαγές θέτουν πολύ υψηλά τον πήχυ για τις νέες δημοτικές αρχές και ιδιαίτερα για εκείνες που θα αναλάβουν πρώτη φορά το τιμόνι του δήμου.
Επομένως ο εν λόγω μη κωδικοποιημένος νόμος καταργεί τις διατάξεις του Δημοτικού Κώδικα για την γνωμοδοτική δυνατότητα που έχουν οι επιτροπές διότι διαφορετικά θα θεωρήσουμε ότι υποκαθιστούν τα πρώην Διοικητικά Συμβούλια των δομών, η έννοια της εποπτείας ανοίκει μόνο στο Δημοτικό Συμβούλιο, κατά τους δικονομικούς κανόνες.