Με σημαντικές ομιλίες και παρουσιάσεις επιπέδου που εμβαθύνουν στη θεματική συνεχίζονται, μετά τις ομιλίες και χαιρετισμούς επισήμων και εκπροσώπων φορέων, οι εργασίες στο 4ο Διεθνές Συνέδριο TMM_CH (Transdisciplinary Multispectral Modelling and Cooperation for the Preservation of Cultural Heritage) για την Αντιμετώπιση Παγκόσμιων Προκλήσεων που διοργανώνει 7-9 Απριλίου στο Ίδρυμα Ευγενίδου, το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, σε συνεργασία με το Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας, υπό την αιγίδα του Υπουργείου Ανάπτυξης σε συνεργασία με το Υπουργείο Εξωτερικών. Στο συνέδριο προεδρεύει και συντονίζει η Ομότιμη Καθηγήτρια Αντωνία Μοροπούλου στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο – Επικεφαλής της Διεπιστημονικής Ομάδας και Επικεφαλής Επιστημονική Υπεύθυνη της αποκατάστασης του Ιερού Κουβουκλίου του Παναγίου Τάφου, Αντιπρόεδρος Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδος και μέλος του Συμβουλίου Διοίκησης στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων.
Νέες πρακτικές για την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς μέσα από τη διεπιστημονική καινοτόμο μεθοδολογία της αποκατάστασης του Παναγίου Τάφου – Τεχνολογία και καινοτομία στο επίκεντρο (1ο πάνελ)
Τα θέματα της καινοτόμου διεπιστημονικής ανάπτυξης, μεταφοράς τεχνογνωσίας και της πολυμερούς συνεργασίας για την αντιμετώπιση των παγκόσμιων προκλήσεων και την αποκατάσταση εμβληματικών μνημείων συζήτησαν οι ομιλητές του πάνελ «Πρότυπο διεπιστημονικής ανάπτυξης και μεταφοράς τεχνογνωσίας και συνεργασίας για την αποκατάσταση εμβληματικών μνημείων και την ανάδειξη των αξιών του Χριστιανισμού σε διάλογο με την κοινωνία».
Ανοίγοντας τη συζήτηση, η ομότιμη καθηγήτρια στη Σχολή Χημικών Μηχανικών στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, Μοροπούλου Αντωνία, τόνισε ότι η πρόκληση της επόμενης ημέρας είναι η μετάδοση της τεχνογνωσίας ώστε να υπάρξει μία τυποποίηση (standardization) των διαδικασιών συντήρησης, ανακαίνισης και ανάδειξης των μνημείων, με βάση τις καλές πρακτικές που έχουν ήδη εφαρμοστεί. Η διεπιστημονική καινοτόμο μεθοδολογία της αποκατάστασης του Παναγίου Τάφου προσδιορίζει τις νέες πρακτικές για την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς, τόνισε η κα Μοροπούλου. Σε αυτό το πλαίσιο, παρουσίασε τις διαδικασίες και τα μέσα που χρησιμοποιήθηκαν για την ανακαίνιση του Παναγίου Τάφου, για την οποία αξιοποιήθηκαν σύγχρονα τεχνολογικά μέσα και τρισδιάστατες απεικονίσεις. Η κ. Μοροπούλου περιέγραψε επίσης την ιδιαίτερα πολύπλοκη διαδικασία έγκρισης των εργασιών από τις θρησκευτικές και πολιτικές αρχές που είχαν αρμοδιότητα για το έργο, τονίζοντας ότι κατέστη δυνατό το έργο να ολοκληρωθεί μέσα σε 8,5 μήνες και εντός του προϋπολογισμού των 3,5 εκ. ευρώ. Όπως υπογράμμισε πρέπει να δημιουργηθεί μία δεξαμενή δεδομένων, με σκοπό την μετάδοση της μεθοδολογίας για επόμενα πρότζεκτ, αλλά και να αναπτυχθεί ένα εθνικό δίκτυο για τη διάδοση και εφαρμογή αυτών των πρακτικών. Αυτή τη λειτουργία θα επιτελέσει το υπό δημιουργία Ψηφιακό Αποθετήριο για μεθοδολογίες, επιστημονικά δεδομένα και συμπεράσματα από το έργο της αποκατάστασης του Παναγίου Τάφου – και όχι μόνο, ώστε να υπάρξει μεταφορά τεχνογνωσίας, τυποποίηση και χρήση σε άλλα έργα, με στόχο τη διάχυση της καινοτομίας.
Την αξία και τις δυνατότητες της ψηφιακής τεκμηρίωσης παρουσίασε ο Ανδρέας Γεωργόπουλος, καθηγητής της Σχολής Αγρονόμων, Τοπογράφων Μηχανικών και Μηχανικών Γεωπληροφορικής στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, και μέλος του Διεθνούς Συμβουλίου Μνημείων και Τοποθεσιών ICOMOS. Η ψηφιακή τεκμηρίωση αποτελεί «καταλύτη» τόνισε, περιγράφοντας πώς οι μέθοδοι 3D scanning, digital photogrammetry, GIS και HBIM technology συμβάλλουν σε αυτή την προσπάθεια. Όπως σημείωσε η ψηφιακή τεκμηρίωση οδηγεί σε νέες καινοτομίες για την εκτίμηση των επιπτώσεων του περιβάλλοντος και αποτελεί σημαντικό εργαλείο για τον έλεγχο του αποτελέσματος εργασιών.
Για την εποπτεία της υγείας των μνημείων, τον έλεγχο των δυναμικών της κατασκευής, τις παραμορφώσεις και τις κινήσεις του συνόλου του μνημείου μίλησε ο Χάρης Μουζάκης, αν. καθηγητής στη Σχολή Πολιτικών Μηχανικών, στο Εργαστήριο Αντισεισμικής Μηχανικής στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο και μέλος της Διεπιστημονικής Ομάδας ΕΜΠ για την αποκατάσταση του Παναγίου Τάφου της Αγίας Αικατερίνης στην Ιερουσαλήμ. «Θέλουμε να χρησιμοποιούμε όσο το δυνατό περισσότερο ασύρματους αισθητήρες για να αποφύγουμε τα καλώδια στα μνημεία» σημείωσε ο Χ. Μουζάκης, τονίζοντας τη σημασία του να υπάρχει ένας μηχανισμός έγκαιρης προειδοποίησης για πιθανές ζημιές κατά την εξέλιξη των εργασιών.
«Η Αγιά Σοφιά είναι ένα σχολείο από όπου μπορεί ο καθένας να αποφοιτήσει» ανέφερε χαρακτηριστικά ο Diker Hasan Firat, καθηγητής της Σχολής Αρχιτεκτονικής και Σχεδιασμού, του πανεπιστημίου Fatih Sultan Mehmet Vakif. Όπως σημείωσε «καθώς η τεχνολογία προχωράει, η ανάγκη για συνεργασία μεταξύ διαφορετικών επιστημονικών κλάδων αυξάνεται» και συμπλήρωσε ότι «η προσπάθεια για προσδιορισμό του χρόνου και για τη διατήρηση των μνημείων πρέπει να μας εμπνέει».
Χαρακτηριστικά αποσπάσματα από επιτύμβιες επιγραφές που εντοπίστηκαν σε τάφους επιφανών Ελλήνων εμπόρων της περιόδου της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας παρουσίασε η Ισμήνη Κριάρη, ομότιμη καθηγήτρια στο Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών και πρώην Πρύτανης στο Ευρωπαϊκό Ερευνητικό και Εκπαιδευτικό Κέντρο Βιοηθικής και Νομοθεσίας. Όπως τόνισε, στις επιγραφές αυτές καταγράφονται όχι μόνο τα ονόματα και τα επιτεύγματα των εμπόρων, αλλά και τα ιδανικά και οι αξίες που ενέπνευσαν το έργο τους και τις προσπάθειές τους για εθνική παλιγγενεσία. «Η γλώσσα είναι το ένα θέμα, η μελωδία και η νοοτροπία είναι ένα άλλο θέμα που μας μεταδίδουν αυτές οι επιγραφές» είπε, ζητώντας να αφιερωθεί χρόνος και προσπάθεια για την ανάδειξη των μνημείων της ελληνικής διασποράς
Για μία πολύ ιδιαίτερη περίοδο της ευρωπαϊκής αλλά και παγκόσμιας ιστορίας, μία περίοδο «τραμπικών κινδύνων» έκανε λόγο ο Σπύρος Παππάς, Δρ Ευρωπαίος Δικηγόρος στη Γενική Διεύθυνση Εκπαίδευσης και Πολιτισμού της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Ο Σπ. Παππάς ζήτησε μεγαλύτερη αποφασιστικότητα και σταθερά πλαίσια από την Ευρωπαϊκή Ένωση για τη στήριξη των διεθνικών πρότζεκτ, κυρίως σε περιοχές όπου υπάρχουν κίνδυνοι ενώ τόνισε και την ανάγκη για ένα ευρωπαϊκό δίκτυο που θα συνδέει θεσμούς, επιστήμονες και οργανισμούς για την προστασία του πολιτισμού.
Τα χριστιανικά μνημεία και οι χριστιανικές αξίες σε διάλογο με την κοινωνία (2ο πάνελ)
«Τα χριστιανικά μνημεία και οι χριστιανικές αξίες σε διάλογο με την κοινωνία» ήταν το θέμα του δεύτερου πάνελ στο 4ο Διεθνές Συνέδριο TMM-CH (Transdisciplinary Multispectral Modelling and Cooperation for the Preservation of Cultural Heritage) για την Αντιμετώπιση Παγκόσμιων Προκλήσεων, που διοργανώνει το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, σε συνεργασία με το Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας, υπό την αιγίδα του Υπουργείου Ανάπτυξης, σε συνεργασία με το Υπουργείο Εξωτερικών.
«Οι χριστιανικές αξίες βρίσκονται στο επίκεντρο», ανέφερε ο κ. Σαρακιώτης Ιωάννης, Alternate Secretary General of the Interparliamentary Assembly on Orthodoxy (IAO) – member of the Hellenic Parliament on behalf of Μάξιμος Χαρακόπουλος, General Secretary of the Interparliamentary Assembly on Orthodoxy – Member of the Greek Parliament. Σύμφωνα με τον κ. Σαρακιώτη, ως βασικές αιτίες για την καταστροφή μνημείων αποτελούν ο θρησκευτικός φανατισμός και η μισαλλοδοξία, ενώ αναφέρθηκε και στη μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί, αναδεικνύοντας το δίκαιο αίτημα για σεβασμό προς ένα από τα σημαντικότερα μνημεία του Χριστιανισμού παγκοσμίως.
Ο καθηγητής Ιωάννης Παναγιωτόπουλος, National and Kapodistrian University of Athens, Department of Theology, Theological Faculty School, επεσήμανε την ανάγκη η εκκλησία να αποτελέσει έναν τόπο διαλόγου, ενώ στόχος είναι να γίνει αντιληπτή η κατεύθυνση αυτού του σύγχρονου διαλόγου. Αναφέρθηκε ιδιαίτερα στον θρησκευτικό τουρισμός χαρακτηρίζοντάς τον ως έναν τρόπο να φθάσουμε σε κάτι βαθύτερο, όπως είναι η κατανόηση της πνευματικότητας και του πολιτισμού, που μας οδηγούν στη σύνδεση μεταξύ μας και στην εύρεση της ταυτότητάς μας, ενώ επεσήμανε ις προσπάθειες που γίνονται για την ενίσχυση αυτής της μορφής τουρισμού.
Μάλιστα, σε παρέμβασή της η καθηγήτρια κα Μοροπούλου επεσήμανε ότι ο θρησκευτικός τουρισμός στον Πανάγιο Τάφο, από τα 2 εκατομμύρια επισκεπτών, μετά την αποκατάσταση του Ιερού Κουβουκλίου και τη δημοσιότητα που έλαβε το μνημείο, έφθασε στα 50 εκατομμύρια, γεγονός που αποδεικνύει την αξία της προώθησης και δημοσιοποίησης τέτοιου είδους έργων. Επεσήμανε δε, ότι οι επιστημονικές σχέσεις μεταξύ της Ελλάδας και της Τουρκίας για την διατήρηση της παγκόσμιας πνευματικής κληρονομιάς είναι πολύ ισχυρές παρά την ανακήρυξη του ναού της Αγίας Σοφίας σε τέμενος.
Τη διαχρονική πνευματική, θρησκευτική, πολιτιστική και κοινωνική αξία των εκκλησιών, ανέλυσε ο Δρ. Αρίσταρχος Γκρέκας, Archimandrite of the Holy Archdiocese of Athens – Associate Professor, National and Kapodistrian University of Athens, Department of Theology – Institute of Foreign Affairs, αλλά και τη συμβολή τους στην εμπέδωση της ειρήνης και της ενότητας μεταξύ των πολιτών.
Η Δρ. Mihlig Gabriela, Dr. Plua Research, Biblical Studies and Ecclesiastical History, μετεφερε τον χαιρετισμό της Α.Μ. Βασιλιά της Ιορδανίας, Abdula ΙΙ Ibn Hussein, ενώ στην παρέμβασή της αναφέρθηκε αναλυτικά στη συμβολή των Ελλήνων επιστημόνων στην αποκατάσταση του Ιερού Κουβουκλίου του Παναγίου Τάφου με επικεφαλής την καθηγήτρια Μοροπούλου.
Η κα Κωνσταντίνα Καραθάνου, Archaeologist, PhD candidate in Biblical Archaeology, University of Athens – Conservator, Ministry of Culture of Greece – member of the conservators’ team of the Holy Aedicule rehabilitation project, αναφέρθηκε στο έργο της αποκατάστασης, καθώς και στις προσπάθειες έρευνας και ανάλυσης σε επίπεδο αρχαιολογικών δεδομένων, σε συνδυασμό με την πνευματική διάσταση του έργου. Η διεπιστημονική, διαπολιτισμική και διαθρησκευτική συνεργασία είναι απαραίτητη για τέτοιου είδους προσπάθειες, ανέφερε, ενώ μοιράστηκε την εμπειρία της κατά τη διάρκεια της αποκατάστασης.
Ο Aρχιμανδρίτης Αμβρόσιος, Δρ. Vesic Nenad, NTUA PhD – ICOMOS International Scientific Committee for Places of Religion and Ritual PRERICO, ο οποίος συμμετείχε και ως μηχανικός στην ομάδα, που πραγματοποίησε την αποκατάσταση του Ιερού Κουβουκλίου του Παναγίου Τάφου, τόνισε ότι το βασικότερο και σημαντικότερο λάθος που γίνεται κατά την αποκατάσταση ενός θρησκευτικού μνημείου είναι το ότι αντιμετωπίζεται ως αρχαιολογικός χώρος. Επίσης, αναφέρθηκε στις προσπάθειες αποκατάστασης του Κουβουκλίου του Παναγίου Τάφου, τονίζοντας ότι αυτό που καταφέραμε με επικεφαλής την καθηγήτρια Μοροπούλου είναι ότι εξασφαλίσαμε την επιβίωση του μνημείου.
Συντονιστής του πάνελ ήταν ο Δρ. Κώστας Ζορμπάς, Dr. Sociologist-Theologian-Political Sciences, General Director of the Orthodox Academy of Crete.
Διάδοση αξιών και αφηγημάτων (3ο πάνελ)
Η διάδοση των αξιών και των πνευματικών αφηγημάτων ήταν το θέμα του δεύτερου πάνελ στο 4ο Διεθνές Συνέδριο TMM-CH (Transdisciplinary Multispectral Modelling and Cooperation for the Preservation of Cultural Heritage) για την Αντιμετώπιση Παγκόσμιων Προκλήσεων που διοργανώνει το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, σε συνεργασία με το Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας, υπό την αιγίδα του Υπουργείου Ανάπτυξης, σε συνεργασία με το Υπουργείο Εξωτερικών.
Η κα Αντωνία Λαμπροπούλου, National Technical University of Athens, International Relations Department – NTUA Interdisciplinary team for the Holy Aedicule’s rehabilitation ανέφερε, ότι πρέπει να γνωρίζουμε το κοινό μας και το μήνυμα που θέλουμε να περάσουμε και κατόπιν να προχωρήσουμε με τις δράσεις μας. Το μήνυμα και η εικόνα της αποκατάστασης του Κουβουκλίου του Παναγίου Τάφου είναι πολύ ισχυρά αλλά πρέπει να γνωρίζουμε πώς θα τα επικοινωνήσουμε, μέσω του διαλόγου, της εκπαίδευσης, αλλά και κατάλληλων δράσεων ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης. Η διάχυση της πληροφορίας μέσω των παραδοσιακών μεγάλων διεθνών ΜΜΕ, οδήγησε στο να γίνει γνωστή η πληροφορία σε περισσότερα από τρία δισεκατομμύρια άτομα παγκοσμίως. Σημαντική είναι επίσης η συμβολή των συγγραμμάτων, αλλά και διεθνών συνεδρίων, ωστόσο, όπως είπε, απώτερος στόχος είναι η σύνδεση της επιστήμης με την κοινωνία.
Η δημοσιογράφος, συγγραφέας, και σκηνοθέτης Tschautscher Johanna σε μήνυμα που απέστειλε, τόνισε τις σημαντικές προσπάθειες που κατέβαλε η ομάδα της κας Μοροπούλου, για την αποκατάσταση της θρησκευτικής κληρονομιάς μας, αλλα και τις μεθόδους που χρησιμοποίησε για την προβολή του εγχειρήματος.
Η κα Αγγελική Γεωργιάδου, Director and President of the Directors Board, National Centre for Social Research αναφέρθηκε στη συμβολή των Κοινωνικών Επιστημων στην κατανόηση των τρόπων που η πολιτιστική κληρονομιά γίνεται αντιληπτή μέσω συμπεριφορών και αξιών από τα διάφορα επίπεδα της κοινωνίας, καθώς αφορά τη μνήμη και την ταυτότητά της. Γι΄ αυτό και η συλλογική μνήμη της πολιτστικής κληρονομιάς πρέπει να διαμορφώνεται από την ίδια την κοινωνία, με την ενεργή συμμετοχή της, όπως είπε και συμπλήρωσε ότι η πολιτιστική κληρονομιά μπορεί να καλλιεργήσει μία βαθιά αίσθηση συμπερίληψης και ενότητας, καθώς όλοι γινόμαστε μέλη της.
Η κα Συλβάνα Χρυσακοπούλου, Assistant Professor, University of Ioannina, Department of Philology at the Faculty of Philosophy – Member of the Cambridge Centre for the Study of Platonism τόνισε την αξια των μνημείων της πολιτιστικής κληρονομιάς αναφέροντας πλήθος παραδειγμάτων από την αρχαιότητα μέχρι και τη νεότερη ιστορία της χώρας μας.
Απ΄ την πλευρά του ο κ. Katsarelis Evan, Harvard University, Center for Hellenic Studies (Greece), Programs & Events Manager Tsitsanoudis ανέλυσε τα εργαλεία και την ανάγκη για ενίσχυση της συνεργασίας μεταξύ θεσμών της ακαδημαϊκής και της πολιτιστικής κοινότητας, καθώς επίσης και της πολιτείας με ερευνητικά ιδρύματα.
Σε κάθε περίπτωση χρειαζόμαστε μία θετική ατζέντα για την προώθηση του μηνύματος, τόνισε η κα Mallidis Nikoletta, Professor, University of Ioannina – Associate of CHS, Harvard University Professor– Rapporteur και ανέλυσε την ανάγκη για ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής με τη χρήση των σύγχρονων μέσων μαζικής ενημέρωσης, αλλά και την ευαισθητοποίηση της νέας γενιάς.
Παρέμβαση στο συνέδριο έκανε και η κα Sanger Victoria, Associate Adjunct Professor, Columbia, N.Y, συνεργάτιδα του καθηγητή Γιάννη Πετρόπουλου, Emeritus CHS (Centre for Hellenic Studies), HARVARD / Calouste Gulbenkian Foundation – Professor, University of Lisbon, School of Literature
Η καθηγήτρια Τώνια Μοροπούλου σε παρέμβασή της, τόνισε ότι έχουμε σημαντικά εργαλεία στη διάθεσή μας και το ζητούμενο είναι να τα αναδείξουμε και να τα αξιοποιήσουμε. Όπως ανέφερε, ζητούμενο είναι επίσης η αξιοποίηση των δημοκρατικών στοιχείων στην ανάδειξη του μηνύματος και της αλήθειας.
Συντονιστής του πάνελ ήταν ο δημοσιογράφος Γιάννης Μούτσιος.
Ο σεβασμός στα μνημεία και η αξία της αποκατάστασης (4ο Πάνελ)
Με υψηλού επιπέδου επιστήμονες από ένα ευρύ φάσμα ενασχόλησης πραγματοποιήθηκε το πάνελ με θέμα: «Ιστορική και Αρχαιολογική Τεκμηρίωση – Υποστηρίζοντας τις Αξίες της Αποκατάστασης Μνημείων με σεβασμό»
Ο σεβασμός, κατά κύριο λόγο, καθώς και η τεκμηρίωση απασχόλησαν τον διάλογο που αναπτύχθηκε μεταξύ καθηγητών από πανεπιστήμια του εξωτερικού καθώς και αρχαιολόγων, ακόμα και από το σημείων των ανασκαφών.
Συντονιστής του πάνελ ήταν ο Χρήστος Σταυράκος, Καθηγητής, Διοικούσα Επιτροπή Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας και ο επίκουρος Καθηγητής Δημήτριος Έξαρχος, επίσης από το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων.
Ο καθηγητής Αγαμέμνων Τσελίκας, από το Μεσογειακό Ερευνητικό Ινστιτούτο Παλαιογραφίας, Βιβλιολογίας και Ιστορίας Κειμένων, Ινστιτούτο ΑΡΕΘΑΣ έκανε μία μεγάλη αναδρομή στη χρήση της πολυφασματικής τεχνολογίας η οποία εφαρμόστηκε το 1998 για τον εντοπισμό καρκινικών κυττάρων και σήμερα αξιοποιείται ευρέως σε συνδυασμό με άλλες μεθόδους για την ανάλυση σε χειρόγραφα καθώς και μετέπειτα σε διάφορα αρχεία μεσαιωνικά και μεταβυζαντινά.
Η Μαριλένα Χρυσούλα Τσακουμάκη, Δρ. αρχαιολόγος, στο Υπουργείο Πολιτισμού, την Εφορεία Αρχαιοτήτων Φωκίδας και το Αρχαιολογικό Μουσείο Δελφών στάθηκε ιδιαίτερα στο έργο αποκατάστασης της Ιεράς Μονής Παναγίας Βαρνάκοβας στην Ορεινή Ναυπακτία που ολοκληρώθηκε σε συνεργασία με την Τώνια Μοροπούλου Ομότιμη Καθηγήτρια ΕΜΠ και επιστημονική υπεύθυνη του συνεδρίου.
Χαρακτήρισε το έργο ως δείγμα της υπέρ – διεπιστημονικής συνεργασίας και κόσμημα της αρχιτεκτονικής που είχε υποστεί ζημιές. Μάλιστα, ένα από τα σημαντικά αποτελέσματα της συγκεκριμένης αποκατάστασης ήταν ότι στη συνέχεια χρησιμοποιήθηκε ως πρωτότυπο. «Όπου μπορώ να αξιοποιήσω έστω και μέρος της εμπειρίας το κάνω και αυτό είναι μεταφορά τεχνογνωσίας» σύμφωνα με την αρχαιολόγο.
«Ο μόνος τρόπος για να πετύχουμε ευρεία εφαρμογή των ίδιων αρχών αποκατάστασης είναι η προτυποποίηση» υπογράμμισε καθώς είναι σημαντικό «να έχουμε ένα “βιβλίο” για το πώς πρέπει να γίνονται».
Ο Fredrik Hiebert, Dr. Αρχαιολόγος στο έργο αποκατάστασης του Παναγίου Τάφου από το National Geographic Society περιέγραψε με ιδιαίτερη ένταση τις στιγμές πριν και μετά το άνοιγμα του εμβληματικού μνημείου και την ολοκλήρωση της αποκατάστασης. Μετέφερε το κλίμα που επικρατούσε στο ευρύ κοινό αλλά και όσους ήταν παρόντες και ανέμεναν με δέος την αποκάλυψη. Χαρακτήρισε σημαντικό πρότζεκτ το έργο της αποκατάστασης καθώς ο Πανάγιος Τάφος είναι το επίκεντρο του δυτικού πολιτισμού στην καρδιά της Ιερουσαλήμ. Εξέφρασε την ελπίδα με αφορμή αυτό το έργο «να οδηγηθούμε σε έναν οδικό χάρτη για το πώς πρέπει να γίνονται οι αποκαταστάσεις στο μέλλον».
Η Καλλιόπη Παπακώστα, Αρχαιολόγος από το Ελληνικό Ινστιτούτο Ερευνών Αλεξανδρινού Πολιτισμού HRIAC, Επικεφαλής της ανασκαφής στους Κήπους Shallalat στην Αλεξάνδρεια και μέλος της Συντονιστικής Επιτροπής του προγράμματος EDICULA Erasmus+ Strategic Partnership, πραγματοποίησε μία εντυπωσιακή διαδικτυακή ξενάγηση στη σημαντική ανασκαφή η οποία είχε οδηγήσει και στην ανακάλυψη αγάλματος του Μέγα Αλεξάνδρου. Η καθηγήτρια έκανε μία αναλυτική παρουσίαση των εμποδίων και των πρωτοβουλιών που οδήγησαν σε σημαντικά ευρήματα μεταξύ αυτών τα θεμέλια ενός μεγάλου κτίσματος της περιόδου που ακόμα δεν έχει προσδιοριστεί ο ρόλος του. Επίσης, αναφέρθηκε στις σημαντικές ανακαλύψεις στην περιοχή, οι οποίες ανασυνθέτουν τη μορφή που είχε η Αλεξάνδρεια, ενώ μέσω της διεπιστημονικής συνεργασίας επιβεβαιώθηκαν στοιχεία για την καταστροφή της πόλης από τσουνάμι, έπειτα από σεισμό στην Κρήτη.
Ο Diego Calaon, Αναπληρωτής Καθηγητής από το Πανεπιστήμιο Ca’ Foscari της Βενετίας, υπογράμμισε την ανάγκη τόσο της τεκμηρίωσης όσο και του σεβασμού υπό το πρίσμα και των σχετικών διεθνών συμβάσεων που προβλέπουν τη μεταφορά του ενδιαφέροντος από τα αντικείμενα στους ανθρώπους. «Η πολιτιστική κληρονομιά πρέπει να αφορά τις τοπικές κοινωνίες και τη δημοκρατία» σημείωσε και πρόσθεσε ότι αυτή υπάρχει μόνο μέσα από τον μετασχηματιστικό της χαρακτήρα. Υπενθύμισε, τέλος, την ανάγκη να υιοθετηθούν νόμοι και πρακτικές που θα αντιμετωπίζουν τις σύγχρονες ανάγκες καθώς πλέον «απευθυνόμαστε σε διαφορετικά κοινά».
Η Emanuela Borgia, Καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο Sapienza, αναφέρθηκε στη βιώσιμη τεκμηρίωση, διατήρηση και αποκατάσταση ελληνικών και ρωμαϊκών θεάτρων. Όπως παρατήρησε σε κάποιες περιπτώσεις θα πρέπει να είμαστε προσεκτικοί απέναντι σε θεαματικές αποκαταστάσεις, ενώ τόνισε την ανάγκη εξασφάλισης της προσβασιμότητας σε τέτοια μνημεία. Τάχθηκε υπέρ των κατασκευών που είναι δυνατόν να αφαιρεθούν ως δείγμα σεβασμού στο μνημείο. Στη συνέχεια έδειξε κάποια επιτυχημένα δείγματα αποκαταστάσεων αρχαίων θεάτρων. Διερωτήθηκε, ακόμα, αν χρειάζεται να γίνονται παρεμβάσεις σε όλα τα μνημεία στην εποχή των ψηφιακών τεχνολογιών που δίνουν εικόνα για το πώς ήταν ένα μνημείο.
Η Έλενα Κόρκα, Δρ. Αρχαιολόγος, Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού, τη Γενική Διεύθυνση Αρχαιοτήτων και Πολιτιστικής Κληρονομιάς, Επίτιμη Γενική Διευθύντρια – Ελληνική Γαλάζια Ασπίδα, χαρακτήρισε το συνέδριο σχολή εκπαίδευσης, ενώ συνόψισε τις τοποθετήσεις που είχαν προηγηθεί, ως εισηγήτρια και πρόεδρος του πάνελ. Στην τοποθέτησή της υπογράμμισε τη σημασία να υπάρχει ένας «οδηγός» για τον τρόπο διαχείρισης μίας αποκατάστασης μνημείου. Σχολίασε δε, με αφορμή το παράδειγμα της Βενετίας όπου απαιτείται η αποκατάσταση μίας κατοικήσιμης πόλης, τη σημασία των πολιτιστικών δικαιωμάτων ως μέρος των ανθρώπινων δικαιωμάτων.
Μεταφορά Τεχνογνωσίας και Συνεργασία στην Αποκατάσταση Εμβληματικών Μνημείων – το ανθρώπινο πρόσωπο της αρχαιολογικής επιστήμης (5ο Πάνελ)
Αφιερωμένο στη μνήμη του Νίκου Ζαχαριά, καθηγητή στο Τμήμα Ιστορίας, Αρχαιολογίας και Διαχείρισης Πολιτιστικών Πόρων του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου και ιδρυτή του Εργαστηρίου Αρχαιομετρίας ήταν το πέμπτο πάνελ με τίτλο «Πρότυπη Διεπιστημονική Ανάπτυξη και Μεταφορά Τεχνογνωσίας και Συνεργασίας στην Αποκατάσταση Εμβληματικών Μνημείων και Ανάδειξη των Αξιών του Χριστιανισμού στο Διάλογο με την Κοινωνία».
Όλοι οι ομιλητές αναφέρθηκαν στο σπουδαίο έργου του «ανθρώπινου προσώπου της αρχαιολογικής επιστήμης» και στα σημεία- σταθμούς στην καριέρα του, αλλά και στη σημαντική προσφορά του στην χρονολόγηση των αρχαιολογικών ευρημάτων.
Ο Ιωάννης Λυριτζής, Καθηγητής στο Τμήμα Μεσογειακών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αιγαίου και Διευθυντής – Συντονιστής στο Εργαστήριο Αρχαιομετρίας μίλησε για «μία βιοεπιστημονική αρχαιολογία των μνημείων» και εξήγησε πώς η αρχαιομετρία συνδέεται με την αρχαιογενή μαρτυρία και πώς μπορεί να επιτευχθεί συνδυασμένη ερμηνεία. Αναφέρθηκε επίσης στους ηθικούς προβληματισμούς που αφορούν κυρίως στην αξιοποίηση των ανθρώπινων οστών απαντώντας ότι οι μέθοδοι που χρησιμοποιούνται πρέπει να είναι διαφανείς και υπεύθυνες.
Για την πολυχρωμία των μνημείων της Ακρόπολης μίλησε η Αγγελακοπούλου Ελένη της Υπηρεσίας Αναστήλωσης Ακρόπολης και υπεύθυνη στο Τεχνικό Γραφείο και Εργαστήριο Συντήρησης Επιφανειών, αλλά και για το πώς η αρχαιομετρία μπορεί να αξιοποιηθεί για την τεχνολογία παραγωγής στην μελέτη των ιστορικών κονιαμάτων του Άγιο Κουβούκλιο Holy Aedicule. Όπως σημείωσε, βρίσκεται σε εξέλιξη έρευνα για το πώς ήταν τα χρώματα στην Ακρόπολη με βάση τα επιστημονικά αποτελέσματα της αρχαιομετρικής έρευνας και με μη παρεμβατικές τεχνικές που χρησιμοποιούνται επί τόπου.
Την καινοτομία στην χρονολόγηση αρχαιολογικών ευρημάτων που χρησιμοποιήθηκε στον Πανάγιο Τάφο στην Ιερουσαλήμ παρουσίασε η Κυλάφη Μαρία, αρχαιολόγος στην Εφορεία Αρχαιοτήτων Μεσσηνίας, ενώ παράλληλα παρουσίασε κάποια από τα έργα και βραβεία του Νίκου Ζαχαριά, κάνοντας ιδιαίτερη αναφορά στο πρότζεκτ MoCaCu MoCaCu (Mobile Care for the Protection, Documentation and Conservation of Movable Cultural Heritage in Remote Areas of Greece), αλλά και στα εκπαιδευτικά προγράμματα που υλοποιήθηκαν και υλοποιούνται στην περιοχή της Μεσσηνίας.
Τη μεθοδολογία που ακολούθησε ο Ν. Ζαχαριάς στα έργα συντήρησης στα μωσαϊκά της Αγιάς Σοφιάς παρουσίασε η Αντωνία Μοροπούλου, ομότιμη καθηγήτρια στη Σχολή Χημικών Μηχανικών του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, εξηγώντας κάποια από τα επιτεύγματά του όπως, την χρονολόγηση στη σύνθεση του γυαλιού και την απόδοση κάθε επιπέδου στην κατάλληλη ιστορική περίοδο κατασκευής αλλά και τον εντοπισμό των μελλοντικών παρεμβάσεων.
Το έργο του Εργαστηρίου Αρχαιομετρίας που ίδρυσε ο Ν.Ζαχαριάς παρουσίασε η Ελένη Ζήμη, Αν. Καθηγήτρια Πανεπιστημίου Πελοποννήσου, τονίζοντας ότι το Εργαστήριο χρησιμοποιεί τεχνικές τελευταίας τεχνολογίας, τρισδιάστατες αναπαράστασεις και μη παρεμβατικές μεθόδους, ανοίγει νέους δρόμους στην επιστήμη και έχει πετύχει δημοσιεύσεις σε διεθνώς αναγνωρισμένα περιοδικά.
Τι είναι τα “metagenomics” εξήγησε ο Καραπιπέρης Χρήστος, DNASequence SRL, εξηγώντας ότι είναι η μελέτη του γενετικού υλικού που ανασύρεται απευθείας από δείγματα του περιβάλλοντος όπως ο αέρας, το χώμα, το νερό ή οι επιφάνειες των κτιρίων και έχει τη δυνατότητα να μας δώσει στοιχεία για το σύνολο της μικροβιοκής κοινότητας με μία μόνο ανάλυση.
Για τη νομοθεσία που διέπει την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς και την εγκύκλιο του υπουργείου Πολιτισμού για τη δειγματοληψία και ανάλυση των αρχαιοτήτων και της πολιτιστικής κληρονομιάς γενικά μίλησε Μαρία Μερτζάνη, Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού της Ελληνικής Δημοκρατίας, Διεύθυνση Συντήρησης Αρχαίων και Νεωτέρων Μνημείων, Διευθύντρια
Απαντήσεις στο ερώτημα για το αν μπορούμε να αναβιώσουμε τη ζωή ενός αντικειμένου μέσω της αποσύνθεσής του έδωσε η Μαρία Καπαρού, πρόεδρος της Ελληνικής Αρχαιομετρικής Εταιρείας, η οποία ανέλυσε τον τρόπο με τον οποίο τα μικρά αντικείμενα μπορούν να παρέχουν «αόρατες μαρτυρίες».
Να διασφαλίσουμε τη βιώσιμη διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς με μεταρρύθμιση της εκπαιδευτικής στρατηγικής και πράξης (6ο Πάνελ)
Τη νέα εκπαιδευτική προσέγγιση για τη βιώσιμη διατήρηση και αποκάλυψη της πολιτιστικής κληρονομιάς συζήτησαν οι ομιλητές του τελευταίου πάνελ, με τον καθηγητή της Σχολής Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών Υπολογιστών και αντιπρύτανη Έρευνας, Καινοτομίας και Εξωστρέφειας του ΕΜΠ, Εμμανουήλ Βαρβαρίγο να ανοίγει τη συζήτηση θέτοντας το πλαίσιο για το πώς μπορούμε να διασφαλίσουμε τη βιώσιμη συντήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς και και πώς μπορούμε να αναδείξουμε πλευρές της πολιτιστικής κληρονομιάς που είναι κρυμμένες ή δεν έχουν εκτιμηθεί όπως τους αξίζει.
Στη συνέχεια, η Elisabetta Zendri, καθηγήτρια στο Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος, Πληροφορικής και Στατιστικής στο Πανεπιστήμιο Ca’ Foscari της Βενετίας μίλησε για τους επαγγελματίες που εμπλέκονται στη διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς και τόνισε την ανάγκη για συνεργασία των επιστημόνων σε διεθνές επίπεδο.
Τα αποτελέσματα συνάντησης στη Ρώμη με φορείς και καθηγητές για τη μεταρρύθμιση του curriculum των επιστημών που αφορούν στην πολιτιστική κληρονομιά παρουσίασε ο Gabriele Favero, καθηγητής, στο πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών, Επιστήμη και Τεχνολογίες για τη Διατήρηση της Πολιτιστικής Κληρονομιάς στο Πανεπιστήμιο Sapienza της Ρώμης, και μέλος της Διοικούσας Επιτροπής στο EDICULA Erasmus+ Strategic Partnership. Όπως ανέφερε οι προτεινόμενες αλλαγές προβλέπουν μεταρρύθμιση και παροχή νέων κύκλων σπουδών με έμφαση στις νέες τεχνολογίες, την τεχνητή νοημοσύνη και την κυκλική οικονομία.
Το ρόλο της εκπαίδευσης στη διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς και τη λειτουργία του Elaich Project με το οποίο αντιμετωπίστηκε το πρόβλημα της ενημέρωσης του γενικού κοινού παρουσίασε η Anna Lobovikov-Katz, Senior Lecturer στο πανεπιστήμιο τη Χάιφα και Senior Lecturer στη Σχολή Αρχιτεκτονικής και Πολεοδόμιας στο “Technion” Israel Institute. Μίλησε επίσης για την βιώσιμη διατήρηση και ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς που θα απευθύνεται σε όλους τους τύπους του «κοινού».
Το πρόγραμμα «Μνημεία υπό Απειλή» που εκπονείται από ομάδα του ECOCITY, σε συνεργασία με το ΑΠΘ και το υπουργείο Άμυνας παρουσίασε η Χριστιάνα Πειρασμάκη, σύμβουλος Εταιρικής Επικοινωνίας, πιστοποιημένη Εκπαιδεύτρια Ενηλίκων και αντιπρόεδρος του ECOCITY. Όπως εξήγησε στόχος είναι η εμπλοκή των πολιτών στην προστασία των μνημείων που βρίσκονται στις γειτονιές και στις πόλεις τους.
Τα πανεπιστημιακά προγράμματα για την προστασία των μνημείων με την καταγραφή της δομής των μνημείων και τη δημιουργία ολιστικής ψηφιακής πλατφόρμας για τη συγκέντρωση δεδομένων από διαφορετικές πηγές παρουσίασε η Αικατερίνη Δελέγκου από το επιστημονικό και διδακτικό προσωπικό στο Εργαστήριο Επιστήμης και Μηχανικής Υλικών του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου στη Σχολή Χημικών Μηχανικών. Όπως τόνισε, μέσω αυτών των προγραμμάτων στόχος είναι η κοινωνικοοικονομική ανάπτυξη των κοινωνιών και ο βιώσιμος τουρισμός. «Με το «Εύλογον» προσθέτουμε τη νέα παράμετρο της εμπλοκής της κοινωνίας» τόνισε.
Οι εργασίες του συνεδρίου συνεχίζονται την Τρίτη 8 Απριλίου και μπορείτε να παρακολουθήσετε ζωντανά και μετέπειτα σε video τη μετάδοση της 2ης ημέρας από εδώ:
