1. Η Ελλάδα βασίζεται στην οικονοµία υπηρεσιών.Αυτό είναι το µοντέλο ανάπτυξης που οφείλει να υπηρετήσει, προσανατολίζοντας προς αυτή την κατεύθυνση τις δυνάµεις της, κοινωνικές, οικονοµικές, αλλά και πολιτιστικές.
2. Χωρίς κανένα προφανή λόγο, η Ελλάδα επιδεικνύει µια εσωστρέφεια που έχει σαν συνέπεια να επιφέρει πολύ µεγάλο κόστος στους κατοίκους της και να σαµποτάρει την προοπτική της.
3. Η Ελλάδα δεν έχει «παιδεία». Δεν αναφέροµαι στην παιδεία που έχει να κάνει µε την ιστορία, τον πολιτισµό της ή τις γενικές γνώσεις των κατοίκων της. Αλλά στην έλλειψη παιδείας που δεν της επιτρέπει να αποδεχτεί τα βασικά της µεγέθη, την ικανότητά της να διαπραγµατεύεται τον ρόλο που καλείται να παίξει στην Ευρώπη, αλλά και στη λεκάνη της Μεσογείου, το µέλλον των παιδιών της και την προοπτική ανάπτυξής της.
4. Η Ελλάδα, τέλος, λόγω της γεωπολιτικής της θέσης βρίσκεται µόνιµα σε «λάθος» συζητήσεις. Αντί να χρησιµοποιεί αυτή τη θέση ως διαπραγµατευτικό εργαλείο, βρίσκεται µονίµως σε θέση άµυνας και, κυρίως, σε θέση απολογητική.
Ξεκινάω µε αυτές τις παραδοχές για τον απλούστατο λόγο ότι στη βάση αυτών έχουν γίνει τα µεγαλύτερα λάθη της τελευταίας δεκαετίας.
Θα αποφύγω να πάρω θέση για όλα τα παραπάνω, αφού είναι γνωστό ότι για κάποια από αυτά απαιτείται ηγεσία ενός ικανού µεγέθους και κυρίως ιστορικές αναδροµές που στεναχωρούν, χωρίς απαραίτητα να µπορεί να απαντηθεί το γιατί.
Σήµερα η οικονοµία µας βασίζεται κυρίως στην παροχή υπηρεσιών. Στην κορυφή βρίσκεται ο τουρισµός, γι’ αυτό και στο εξής θα αναφέροµαι σε αυτόν ως οικονοµία της φιλοξενίας. Όλα τα χρόνια που αναφερόµαστε στη φιλοξενία µε τον όρο «τουρισµός», την υποβαθµίζουµε σε µια οικονοµική δραστηριότητα λίγων, αλλά και σε ένα οικονοµικό αποτέλεσµα πολύ περιορισµένο. Στην πράξη, η οικονοµία της φιλοξενίας είναι το µεγαλύτερο επιχειρηµατικό οικοσύστηµα στην Ελλάδα, που σε περιοχές όπως λ.χ. το Νότιο Αιγαίο, αποτελεί και το 85% της συνολικής οικονοµίας. Θα ρωτήσετε: «Τι µαθηµατικά απαιτούνται για να καταλήξει κανείς σε αυτό το συµπέρασµα;» Μα, τα απλούστερα!
Πίσω από την οικονοµία της φιλοξενίας βρίσκονται όλες εκείνες οι οικονοµικές δραστηριότητες που συνθέτουν το σηµερινό µοντέλο φιλοξενίας, όχι µόνο κατά τη διάρκεια της παροχής της υπηρεσίας, αλλά και κατά την περίοδο που συντίθεται αυτό το προϊόν από επαγγελµατίες κλάδων που δεν συνδέονται άµεσα µε αυτή. Κατασκευές, µεταποιήσεις, µεταφορές, δηµόσιες υπηρεσίες παντός είδους, λιµάνια, αεροδρόµια, ταβέρνες, ταξί, πολυκαταστήµατα, εµπορικά καταστήµατα, κηποτεχνίες, ελαιοχρωµατισµοί, είναι λίγα µόνο από τα επαγγέλµατα που ζουν από την οικονοµία της φιλοξενίας, αλλά και τροφοδοτούν το τουριστικό πακέτο µε προϊόντα και υπηρεσίες υπεραξίας.
Με τα παραπάνω, εύκολα µπορεί να καταλάβει κανείς πώς απειλείται η ελληνική οικονοµία και η ανταγωνιστικότητα του ελληνικού τουριστικού πακέτου, εν συγκρίσει µε αυτό που προσφέρεται στην ευρύτερη λεκάνη της Μεσογείου. Κυρίως, µάλιστα, όταν αποδοµήσουµε το όνειρο της φιλόξενης Ελλάδας και το προφίλ του φιλόξενου Έλληνα.
Συχνά γίνεται το λάθος να συγκρίνεται η Ελλάδα µε χώρες της Ευρωζώνης, όπως είναι η Ιταλία, η Ισπανία και η Γαλλία. Οι κύριοι ανταγωνιστές της Ελλάδας, όµως, είναι η Τουρκία, η Αίγυπτος, η Τυνησία, η Κροατία, η Βουλγαρία και άλλες χώρες µε όµοια χαρακτηριστικά. Παρότι θέλουµε να θεωρούµαστε Ευρωπαίοι, σε πολλά θέµατα είµαστε Βαλκάνιοι ή Μεσογειακοί. Ακόµα κι αν αυτό δεν µας βολεύει ή δεν µας αρέσει.
Είναι -και θα συνεχίζει να είναι- µεγάλη πρόκληση η τοποθέτηση της Ελλάδας ακριβώς στη θέση όπου πρέπει να βρίσκεται. Έξω από πολιτικές και ρητορικές. Να πούµε ανοιχτά ότι η Ελλάδα είναι µια χώρα της Μεσογείου, µε συγκεκριµένα οικονοµικά, πολιτιστικά, κοινωνικά, περιβαλλοντικά και, βέβαια, αναπτυξιακά χαρακτηριστικά.
Οργανωµένη παραλία σε περιοχή της Ελλάδας. Οι περισσότεροι επιµένουν να παραβλέπουν ότι πίσω από την οικονοµία της φιλοξενίας βρίσκονται όλες εκείνες οι οικονοµικές δραστηριότητες που συνθέτουν το σηµερινό µοντέλο φιλοξενίας, όχι µόνο κατά τη διάρκεια της παροχής της υπηρεσίας, αλλά και κατά την περίοδο που συντίθεται αυτό το προϊόν από επαγγελµατίες κλάδων που δεν συνδέονται άµεσα µε αυτή. (Shutterstock/Calin Stan)
Θα έχουµε αρκετές ευκαιρίες εφεξής αφενός να αποδεχτούµε ποιοι είµαστε,αφετέρου να µάθουµε να ζούµε και να λειτουργούµε µε τον τρόπο αυτό. H οικονοµία της φιλοξενίας είναι το παρόν και το µέλλον µας όχι ως µονοκαλλιέργεια, αλλά ως ένα επιχειρηµατικό οικοσύστηµα που δίνει προοπτική σε πολλούς και λύσεις σε όλους.
Για να κλείσουµε σχεδόν όπως ανοίξαµε, έχουµε να αντιµετωπίσουµε σηµαντικές προκλήσεις για να «επιβάλουµε» τη χώρα µας ως τόπο φιλοξενίας, ώστε να διαφοροποιήσουµε στη συνείδηση του µέσου Ευρωπαίου την οικονοµία µας από τις οικονοµίες του Βορρά, αλλά και για να µπορέσουµε να βρούµε ο καθένας τον ρόλο που θέλει να έχει µέσα σε αυτή την οικονοµία. Επιτρέψτε µου να αναφέρω επτά από αυτές τις προκλήσεις, οι οποίες και θα αποτελέσουν αντικείµενο συζήτησης για αυτή τη γενιά, αλλά και για τις επόµενες.
1. Η γεωπολιτική µας θέση αποτελεί πάλι λόγο για πολλή αναταραχή, που ναι µεν δεν στοχεύει ευθέως σε µας, αλλά δυστυχώς µας εµπλέκει σε περιπέτειες.
2. Η αυξηµένη ανεργία στην Ελλάδα συνδέεται τόσο µε την έλλειψη παιδείας όσο και µε την έλλειψη κατεύθυνσης στο ανώτατο επίπεδο. Οφείλουµε, σήµερα κιόλας, να εµπλουτίσουµε τα όνειρα των νέων µε ρεαλισµό, αλλά και πληροφορίες για τον ρόλο που καλούνται να παίξουν στις οικονοµίες του µέλλοντος. Εντυπωσιάζει αρνητικά πώς µετατρέπονται τα όνειρα των νέων σε θυµό, αφού δεν βρίσκουν έκφραση στην πραγµατική οικονοµία.
3. Οι νέες τεχνολογίες, µε αιχµή του δόρατος την τεχνητή νοηµοσύνη, έρχονται να αντικαταστήσουν την ανθρώπινη εργασία σε πολλά από τα παραδοσιακά επαγγέλµατα. Την ίδια ώρα, όποιος δεν είναι αρκετά ενήµερος για τις δυνατότητες της νέας τεχνολογίας, είτε αρέσκεται στην κινδυνολογία είτε κοιµάται τον ύπνο του δικαίου, απολαµβάνοντας υπηρεσίες που δεν έχουν κανένα παραγωγικό αποτέλεσµα και το µόνο που κάνουν είναι να ανακυκλώνουν συναίσθηµα και εικόνα. Η αλήθεια βρίσκεται κάπου στη µέση και απαιτείται ρεαλισµός, αλλά και καλύτερη επί της ουσίας ενηµέρωση για το τι συνεπάγεται η νέα τεχνολογία για το µέλλον των νέων, για την εργασία, για την παραγωγή.
4. Τα εισοδήµατα στην Ευρώπη βαίνουν µειούµενα, γεγονός που αργά ή γρήγορα θα απειλήσει το µοντέλο φιλοξενίας όπως το γνωρίζουµε σήµερα. Ήδη µε την ανάπτυξη της Airbnb και άλλων υπηρεσιών διαµοιρασµού στον κλάδο της φιλοξενίας, που δεν εντάσσονται στο παραδοσιακό µοντέλο, βλέπει κανείς µια στροφή σε ένα περισσότερο ελεύθερο και σαφέστατα λιγότερο ρυθµισµένο -regulated- µοντέλο φιλοξενίας, το οποίο απειλεί νόµους, φορολογική πολιτική, αλλά και οικονοµικά µοντέλα ανάπτυξης. Ενώ θα ήταν ουτοπικό να σταµατήσουµε την όποια εξέλιξη, θα ήταν εξαιρετικά επικίνδυνο να παραγνωρίσουµε το πώς αυτό επηρεάζει την καθηµερινότητά µας και, πολύ περισσότερο, το µέλλον µας.
5. Στις τάσεις που πρέπει να καταγράψει κάποιος είναι και η εφαρµογή του Γενικού Κανονισµού για την Προστασία Δεδοµένων, γνωστού ως GDPR, που στοχεύει στην προστασία των προσωπικών δεδοµένων στη σύγχρονη εποχή. Αποτελεί, µάλιστα, ένα ιδιότυπο πισωγύρισµα στην αξιοποίηση και χρήση των δεδοµένων από κυβερνήσεις, επιχειρήσεις και δηµόσιες υπηρεσίες. Προσωπικά µε βρίσκει απόλυτα σύµφωνο, από την άλλη, όµως, θα κληθούµε να βρούµε απαντήσεις για το πώς επικοινωνούµε και συναλλασσόµαστε.
6. Ειδικά για την Ελλάδα, πρέπει άµεσα να γίνει εθνική υπόθεση η οικονοµία της φιλοξενίας και να πάψει να αναφέρεται, αλλά και να στοχοποιείται ως οικονοµική δραστηριότητα µόνο των επιχειρήσεων τουρισµού. Είναι αφελές, επικίνδυνο, αλλά και καταδεικνύει την παντελή έλλειψη όλων των προεκτάσεων της οικονοµικής δραστηριότητας που συνδέονται µε το µοντέλο της οικονοµίας της φιλοξενίας.
Περισσότερο από ποτέ σήµερα, που ψάχνουµε να βρούµε λύσεις για να ορθοποδήσει η χώρα µας και να επέλθει η πολυπόθητη ανάπτυξη, ήρθε η ώρα να συνδέσουµε τις επιµέρους οικονοµικές δραστηριότητες µε τα επιχειρηµατικά οικοσυστήµατα. Αντιλαµβάνοµαι ότι µε την πολυδιάσπαση των υπουργείων και µε τη δυσκολία απόδοσης ευθυνών, κάτι τέτοιο δεν θα είναι ιδιαίτερα εύκολο. Το παράδειγµα πάντως γειτονικών χωρών όπου η οικονοµία της φιλοξενίας είναι στο χαρτοφυλάκιο του πρωθυπουργού ή του προέδρου της χώρας, θα έπρεπε να είναι αρκετό για να προβούµε σε αντίστοιχες κινήσεις που θα µας οδηγήσουν στην ανάπτυξη.
7. Η µεγαλύτερη πρόκληση, τέλος, είναι να αντιληφθούµε ποιοι είµαστε και όχι ποιοι νοµίζουµε ότι είµαστε, τόσο ως µονάδες όσο και ως χώρα. Έχουµε πράγµατι υψηλό νοητικό επίπεδο, εξειδίκευση, αλλά και δυνατότητες που άλλοι δεν έχουν. Για να τα αξιοποιήσουµε όλα αυτά, χρειαζόµαστε κατεύθυνση. αλλά και κάτι ακόµα σηµαντικότερο. Χρειαζόµαστε παιδεία. Χρειαζόµαστε κάποιον να µας εµπνεύσει.
Οι προκλήσεις της Ελλάδας είναι πολλές, αλλά κύρια πρόκληση είναι να πάψουµε να βρίσκουµε δικαιολογίες και να αρχίσουµε να εξετάζουµε λύσεις και να τις εφαρµόζουµε.
*Ο Αλέξανδρος Αγγελόπουλος είναι Διευθύνων Σύµβουλος του Οµίλου Αldemar Resorts
