Με το «Γειτονικό Νησί» έρχεται για πρώτη φορά στο φως ο μέχρι πρότινος απόρρητος ‘Φάκελος της Κύπρου’ του Ισραηλινού Κρατικού Αρχείου, που αποκαλύπτει άγνωστα πρόσωπα και γεγονότα, που καθόρισαν τη στάση του Ισραήλ ως προς το Κυπριακό, από το έτος 1948 έως και την ανακήρυξη της ανεξαρτησίας της Κυπριακής Δημοκρατίας, τον Αύγουστο του 1960. Ο αποχαρακτηρισμός όλων των απόρρητων φακέλων της περιόδου εκείνης πραγματοποιήθηκε κατά τη διετία 2012-2014 ύστερα από σχετικό αίτημα του συγγραφέα. Η ψηφιοποίηση, κατηγοριοποίηση και η μετάφραση των εγγράφων από τα εβραϊκά στα ελληνικά έγινε από τον ίδιον και το 2016 ολοκλήρωσε την μελέτη του ύστερα από δίμηνη επιτόπια έρευνα στην Κύπρο, με υποτροφία του Γραφείου Τύπου και Πληροφοριών της Κυπριακής Δημοκρατίας, συμπληρώνοντας τα ευρήματά του με κυπριακές πηγές. Μία πρόσθετη πρωτοτυπία του βιβλίου «Κύπρος, το Γειτονικό Νησί» είναι ότι περιλαμβάνει ιστορικό υλικό, που ο Δρ. Χαρίτος συνέλεξε από την επονομαζόμενη «Υπηρεσία Εθνικού Αρχείου και Έρευνας» , του «κρατικού» δηλαδή αρχείου του Ψευδοκράτους των Κατεχομένων της Κύπρου, που εδρεύει στην Κερύνεια. Ο συγγραφέας είναι ο πρώτος, και ο μόνος μέχρι σήμερα, Έλληνας ερευνητής, που κατάφερε να αποκτήσει πρόσβαση στο τουρκοκυπριακό αρχείο – παράμετρος που καθιστά την μελέτη του ακόμα πιο πρωτοποριακή.
Το «Γειτονικό Νησί» παραθέτει άγνωστες πτυχές του Κυπριακού, με επίκεντρο την μεσανατολική του διάσταση. Για τους Ισραηλινούς, η κυπριακή διένεξη ήταν ένα καθαρά ‘μεσανατολικό πρόβλημα’, και όχι απλώς και μόνο το θέατρο του ανταγωνισμού μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας. Μέσα από την ιστορική αφήγηση, διαφαίνονται τα κριτήρια και οι στόχοι της ισραηλινής περιφερειακής πολιτικής, τα οποία στη βάση τους δεν έχουν αλλάξει από τότε μέχρι σήμερα. Έτσι, όποιος μέχρι σήμερα βιάζεται να καταλήξει στο συμπέρασμα ότι οι διμερείς κυπροϊσραηλινές σχέσεις βασίζονται αποκλειστικά και μόνο στην εκμετάλλευση του φυσικού αερίου της Ανατολικής Μεσογείου, καλό θα ήταν να διαβάσει όσα καταγράφονται σε αυτό το βιβλίο. Μπορεί η δεκαετία του 1950 να φαντάζει πολύ μακρινή. Ωστόσο, το πλέγμα των αντικρουόμενων συμφερόντων δεν έχει αλλάξει πολύ. Είναι γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια παίρνει σάρκα και οστά μία νέα τετραπολική πολυεπίπεδη συνεργασία μεταξύ Ισραήλ-Κύπρου-Ελλάδας- Αιγύπτου. Όποιος όμως, δεν αρκείται στην επιφανειακή ροή ειδήσεων και αμφιβόλου πιστότητας αναλύσεων, το βιβλίο «Κύπρος, το Γειτονικό Νησί – Το Κυπριακό μέσα από τα Κρατικά Αρχεία του Ισραήλ,1946-1960» θα του είναι απαραίτητο. Η έρευνα του Γαβριήλ Χαρίτου αποτελεί ένα χρήσιμο εργαλείο για τον μελετητή των διεθνών σχέσεων, τον ιστορικό, τον διπλωμάτη, αλλά και τον ενεργό πολίτη σε Ελλάδα και Κύπρο, που αποζητά κάτι παραπάνω από μια απλή εξιστόρηση και παράθεση γεγονότων, ονομάτων και ημερομηνιών.
Αφού εξετάζονται λεπτομερώς οι βασικές κατευθύνσεις της εξωτερικής πολιτικής κατά τα πρώτα χρόνια ύπαρξης του εβραϊκού κράτους, στη συνέχεια εξιστορούνται τα κριτήρια των επιλογών της ισραηλινής διπλωματίας ως προς όλες τις διαφορετικές φάσεις εξέλιξης του Κυπριακού. Η ισραηλινή αφήγηση του αγώνα της ΕΟΚΑ, του ανταγωνισμού Ελλάδας-Τουρκίας και Ελληνοκυπρίων-Τουρκοκυπρίων, οι ψηφοφορίες του ΟΗΕ από τα 1954 έως το1958, το περιεχόμενο των συμφωνιών Ζυρίχης-Λονδίνου και, τέλος, ο αθέατος ‘αραβοϊσραηλινός πόλεμος’ που πραγματοποιείτο μέσα από παρασκηνιακές διπλωματικές επαφές στην Κύπρο της Μεταβατικής Περιόδου μέχρι και τη επίσημη σύσταση των διπλωματικών σχέσεων Ισραήλ-Κυπριακής Δημοκρατίας στις 17 Αυγούστου 1960 – μία ακριβώς ημέρα μετά την ανακήρυξη της κυπριακής ανεξαρτησίας. Ξεχωριστό ενδιαφέρον για τον αναγνώστη αποτελεί το γεγονός, ότι ο συγγραφέας δίνει μεγάλη έμφαση στους δρώντες της λεγόμενης μικρο-Ιστορίας, δηλαδή τους αφανείς και περιφερειακούς πρωταγωνιστές-ήρωες, τα ονόματα των οποίων ο καλός μελετητής του Κυπριακού δεν έχει συναντήσει ποτέ στο παρελθόν. Μία απλή ανάγνωση του καταλόγου των ονοματεπωνύμων στις τελευταίες σελίδες του βιβλίου – δεν αφήνει καμία αμφιβολία γι’ αυτό.
Το βιβλίο «Κύπρος, το Γειτονικό Νησί – Το Κυπριακό μέσα από τα Κρατικά Αρχεία του Ισραήλ, 1946-1960», που κυκλοφόρησε πριν από λίγες ημέρες από τις εκδόσεις Παπαζήση και από τη Σειρά Διεθνούς και Ευρωπαϊκής Πολιτικής, ανατρέχει σε όσα συνέβησαν πριν από επτά δεκαετίες. Όμως, οι ομοιότητες με το σήμερα εκπλήσσουν, ως επίσης και ο καθοριστικός ρόλος της άγνωστης μεσανατολικής πτυχής του άλυτου μέχρι σήμερα Κυπριακού προβλήματος. Και πράγματι, όπως εύστοχα αναγράφεται στο οπισθόφυλλο του βιβλίου, «η τρέχουσα επικαιρότητα δίνει στον αναγνώστη πλείστες αφορμές, ώστε η παρούσα μελέτη να διαβαστεί με μια νέα, επικαιροποιημένη ματιά».
Σωκράτης Κωσταρόπουλος
Διεθυντής Newsit Κύπρου
MSc International Relations
B.A. History
Σύντομο βιογραφικό σημείωμα του συγγραφέα:
Ο Γαβριήλ Χαρίτος είναι Διδάκτωρ Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου Μακεδονίας. Έχει σπουδάσει νομικά στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και διεθνείς σχέσεις στη Μεσόγειο στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου. Δικηγορεί στη Ρόδο από το 1998 και επί σειρά ετών δίδαξε την εβραϊκή γλώσσα στο Τμήμα Μεσογειακών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αιγαίου. Η πρώτη του μονογραφία «Ο Εκδημοκρατισμός των Αραβικών Κρατών ως Προτεραιότητα της Αμερικανικής Εξωτερικής Πολιτικής – Η περίπτωση της Ιορδανίας και της Τυνησίας» δημοσιεύθηκε από το Ίδρυμα Διεθνών Νομικών Μελετών καθ. Ηλίας Κρίσπη και δρος Αναστασίας Σαμαρά Κρίσπη (εκδ. Αντ. Ν. Σάκκουλα, 2008). Άρθρα και αναλύσεις του δημοσιεύθηκαν σε ελληνικά και διεθνή επιστημονικά περιοδικά. Έχει τακτική παρουσία στα ΜΜΕ της Κύπρου και της Ελλάδας, με κύριο αντικείμενο τις εξελίξεις στην Μέση Ανατολή, στο ισραηλινό πολιτικό σύστημα και στη νέα τριπολική δομή συνεργασίας μεταξύ Ελλάδας – Κύπρου – Ισραήλ.
