«Μήπως σήμερα είσαι ψυχικά ασθενής;» «Σήμερα νιώθω καλά, όμως μήπως είσαι εσύ ψυχικά ασθενής; Πώς νιώθεις; Μήπως κάθεται ένας βαρύς ψυχολογικός φόρτος στους ώμους σου και σου αφαιρεί από τη χαρά της μέρας; Αν συμβαίνει κάτι τέτοιο, τότε ίσως να είναι καλύτερο να μείνεις για λίγο στο σπίτι, ή αν αυτό δεν γίνεται τότε τουλάχιστον να μην πιάσεις στα χέρια σου τιμόνι μέχρι να σου φύγει η ψυχική δυσφορία. Καλό θα είναι να επικοινωνήσεις και με κάποιο Κέντρο Ημέρας για ψυχολογική υποστήριξη».
Για αρκετό κόσμο ο φανταστικός αυτός διάλογος μπορεί να φαίνεται αστείος ή για άλλους να αγγίζει τα όρια της γελοιότητας, όμως πια το ψυχικό νόσημα αναγνωρίζεται ως μια κατάσταση με δεκάδες διαβαθμίσεις και που μπορεί να εκδηλωθεί στον κάθε άνθρωπο, ανά πάσα στιγμή της ημέρας ή της νύχτας. Σε μια τέτοια κατάσταση οι νοητικές, αλλά και οι σωματικές λειτουργίες υφίστανται σοβαρές πιέσεις με αποτέλεσμα η κοινωνική – λογική συμπεριφορά του ανθρώπου να παύει για λίγο να αναγνωρίζεται ως φυσιολογική.
Αν το ζητούμενο για το σώμα του ανθρώπου είναι η καλή λειτουργία, τότε για τη ψυχή του είναι η χαρά κι αυτός υποτίθεται είναι ο στόχος της κάθε ημέρας. Με όλα τα προηγούμενα ως δεδομένα, η παγκόσμια ημέρα Ψυχικής Υγείας, όπως θα τιμηθεί την προσεχή Κυριακή 10 Οκτωβρίου, αποκτά πια νέο περιεχόμενο.
«Η ψυχική υγεία πρέπει να αντιμετωπίζεται ισότιμα με τη σωματική υγεία», δήλωσε προς τη «δημοκρατική» ο ψυχίατρος δρ. Αναστάσιος Πλατής και στη διάρκεια μιας μακράς συζήτησης ανέλυσε με γλαφυρότητα τον τρόπο με τον οποίο η νέα καθημερινότητα επιβαρύνει καθοριστικά και με διάρκεια τη ψυχική υγεία των πολιτών:
«Παρακολουθούμε τον αντίκτυπο που έχει η πανδημία στους ανθρώπους σε όλο τον κόσμο. Ο φόβος της μετάδοσης σε συνδυασμό με τις υγειονομικές, οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες έχει πολλαπλασιάσει εκθετικά την ψυχική δυσφορία. Αυτό οδηγεί σ’ ένα πραγματικό σύνδρομο, το οποίο χαρακτηρίζεται από ένα επικίνδυνο μείγμα κλινικού κινδύνου και κοινωνικής αβεβαιότητας που με τη σειρά του ευθύνεται για τη σημαντική αύξηση των νέων περιπτώσεων ψυχικής δυσφορίας».
Με λίγα λόγια, αυτό που επισημαίνει ο δρ. Αναστάσιος Πλατής είναι ότι «η πανδημία ενίσχυσε τον αντίκτυπο των προϋπαρχουσών ψυχικών διαταραχών και ευνόησε την εμφάνιση νέων περιπτώσεων ψυχικών διαταραχών και δυστυχίας, συμβάλλοντας έτσι στην άμεση αύξηση της νοσηρότητάς τους».
Οι περισσότερο ευάλωτοι να επηρεαστούν απ’ όλα αυτά είναι οι έφηβοι, τα παιδιά και οι ηλικιωμένοι, χωρίς ωστόσο να εξαιρούνται οι υπόλοιπες ηλικιακές ομάδες.
Ανάγκη για παιδεία και δομές καθημερινής ψυχικής υγείας
«Η διατήρηση της καλής ψυχικής υγείας θα πρέπει να ενταχθεί στο εκπαιδευτικό σύστημα και μάλιστα με πρώτο μάθημα εκείνο της επικοινωνίας. Θα σας φέρω ένα παράδειγμα: Στη Λωζάνη, όπου υπηρέτησα για πολλά χρόνια, είχαμε στα νηπιαγωγεία δραστηριότητες που προάγουν την επικοινωνία ως θεμέλιο της καλής ψυχικής υγείας. Έτσι, καλούσαμε τα νήπια να ρίχνουν το ένα στο άλλο μια μικρή μπάλα. Στην αρχή τα παρακολουθούσαμε στον τρόπο με τον οποίο είχαν μάθει από το σπίτι και μετά τους διδάσκαμε ότι τη μπάλα δεν την πετάμε βίαια στο φίλο ή στη φίλη μας, αλλά τη ρίχνουμε προς το σημείο όπου είναι εύκολο να την πιάσει».
Με τα λόγια αυτά και πολλά άλλα ο δρ. Αναστάσιος Πλατής εξήγησε ότι το μάθημα της ψυχικής υγείας στα σχολεία είναι πια απαραίτητο και δεν έχει σχέση με τον νέο θεσμό του σχολικού συμβούλου ψυχικής υγείας.
Ο δρ. Αναστάσιος Πλατής είναι ο επιστημονικός υπεύθυνος και πρόεδρος του δ.σ. της Εταιρείας Ανάπτυξης Κοινοτικών Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας Παιδιών και Ενηλίκων ‘Πανάκεια’. Η μη κερδοσκοπική αυτή εταιρεία φέτος συμπληρώνει 18 χρόνια δράσης στη Ρόδο και υπό την ομπρέλα της έχει τον ξενώνα ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης χρονίων ψυχικά ασθενών «Μελίτη», τα προστατευμένα διαμερίσματα «Αργολίδα» και «Εν πλώ», το κέντρο ημερήσιας φροντίδας ασθενών με άνοια «Αρσινόη», καθώς και μια μακριά σειρά δράσεων παροχής υπηρεσιών ψυχικής υγείας (ιατρείο μνήμης, θεραπεία ασθενών με άνοια, Πανάκεια κατ’ οίκον κλπ) για όλες τις ηλικίες.
«Χρειαζόμαστε περισσότερες δομές για να καλύψουμε τις ανάγκες όλων των ηλικιών της κοινωνίας. Τέτοιες δομές προάγουν την ανάκαμψη, την υγεία, τη ψυχική ευημερία και την κοινωνική λειτουργικότητα» τονίζει ο ίδιος και την ανάγκη αυτή την απευθύνει προς κάθε κατεύθυνση. Μάλιστα, μόλις προ ημερών είχε συνάντηση με τον περιφερειάρχη Γιώργο Χατζημάρκο για το θέμα της ίδρυσης στις παλιές εγκαταστάσεις του «Δήμητρα» (πλάι στο περιφερειακό φυτώριο) ενός κέντρου φιλοξενίας ηλικιωμένων με άνοια ή κι άλλων συναφών προβλημάτων.
Ο ξενώνας «Μελίτη»
ως παράδειγμα καλής πρακτικής
Ο ξενώνας «Μελίτη» στεγάζεται σ’ ένα ανασκευασμένο μικρό ξενοδοχείο που βρίσκεται στο δημοτικό διαμέρισμα Αρχαγγέλου και λειτουργεί εκεί από το έτος 2005. Σε αυτόν φιλοξενούνται 15 άτομα με χρόνια ψυχική διαταραχή και με στόχο τη σταδιακή τους αποθεραπεία και την επανένταξή τους στην παραγωγική κοινωνία.
«Πρόκειται για μία από τις τρεις δομές που υπάρχουν και λειτουργούν σήμερα στην Ελλάδα και για το έργο μας αυτό είμαστε πολύ υπερήφανοι», τόνισε ο δρ. Αναστάσιος Πλατής και μάλιστα πρόσθεσε ότι «μεταξύ των ανθρώπων που βοήθησαν καθοριστικά ώστε να δημιουργηθεί η σημαντική αυτή δομή είναι ο εκδότης της εφημερίδας «δημοκρατική» κ. Βασίλης Αθανασίου, τον οποίο και θα ευχαριστούμε πάντα».
Φιλοξενούμενοι στον ξενώνα αρχικά ήταν αποκλειστικά Δωδεκανήσιοι με επώδυνες ψυχικές διαταραχές. Ακολούθως, με την αποθεραπεία των ανθρώπων αυτών, ο «Μελίτη» άρχισε να φιλοξενεί και πρόσωπα από τα ψυχιατρικά νοσοκομεία της υπόλοιπης Ελλάδας. Ο στόχος του είναι διπλός:
Αφενός, λειτουργεί ως ένας ενδιάμεσος σταθμός μεταξύ οποιασδήποτε ψυχιατρικής κλινικής και επανένταξης στην κοινωνία. Εξερχόμενος από την κλινική ο «ασθενής» φιλοξενείται στον ξενώνα, όπου αρχίζει να αποκτά μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση για τις κοινωνικές του δεξιότητες. Παραμένει εκεί δύο έως τρία χρόνια. Μαθαίνει να είναι κύριος του εαυτού του, να λειτουργεί με υπευθυνότητα, ανεξαρτησία και χωρίς επιτήρηση τα βράδια. Στην ολοκλήρωση αυτού του κύκλου, αναλαμβάνει πια εξολοκλήρου την ευθύνη της ζωής μέσα από ένα «Προστατευμένο Διαμέρισμα» στο οποίο παραμένει μόνο για λίγες εβδομάδες ή μήνες. Βγαίνοντας από κει, έχει ετοιμότητα να ξεκινήσει και πάλι τη ζωή που είχε κάποτε.
Αφετέρου, ο ξενώνας «Μελίτη», όπως και οι αντίστοιχες δομές φέρνουν την κοινωνία πιο κοντά στους ανθρώπους που ταλαιπωρήθηκαν από κάποιο ψυχικό νόσημα και απενοχοποιούν από τον κοινό νου τα νοσήματα που φέρουν βαριά ονόματα, όπως «σχιζοφρένεια». Η θεραπεία είναι πλήρης και τα πρόσωπα αυτά βοηθούνται στο να βρουν δουλειά και να απασχοληθούν με τα ίδια εργασιακά δικαιώματα, όπως θα είχε εκείνος που κάποτε είχε περάσει ιλαρά, γρίπη, ή κορωνοϊό.
