Ο Σωτήρης Σέρμπος είναι Επίκουρος Καθηγητής Διεθνούς Πολιτικής στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης και Ερευνητικός Εταίρος στο Jean Monnet European Centre of Excellence, ΕΚΠΑ.
Στην συνέντευξη που ακολουθεί, μιλάει για τις αμερικανικές εκλογές, για τον Τζο Μπάιντεν και τον Ντόναλντ Τραμπ και εξηγεί τι γίνεται στην αμερικανική κοινωνία. Εκτιμά ότι η Ευρώπη μπορεί να έχει προσδοκίες από την νέα Προεδρία αλλά με την προϋπόθεση να αποκτήσει ενιαία φωνή σε πολλά ζητήματα ενώ στα ελληνοτουρκικά, εκτιμά πως «θα έχουμε πιο ξεκάθαρες θέσεις από την νέα αμερικανική διοίκηση και δημιουργούνται νέες προϋποθέσεις».
• Κύριε Σέρμπο, να μιλήσουμε για τις αμερικανικές εκλογές αφού τα βλέμματα όλου του πλανήτη είναι στραμμένα εκεί. Θα ήθελα το σχόλιό σας.
Αν και δεν έχουν ολοκληρωθεί τα αποτελέσματα, το κυρίαρχο σενάριο παραμένει ότι ο υποψήφιος των Δημοκρατικών, Τζο Μπάιντεν θα κερδίσει τις εκλογές. Ενδέχεται, το επιτελείο του Ντόναλντ Τραμπ να εξαντλήσει όλα τα εργαλεία προς αυτή την κατεύθυνση κι έχω την αίσθηση της πολιτικής προσέγγισης, ότι πρόκειται για μια προσπάθειά του, να προετοιμάσει μια ηρωϊκή έξοδο αλλά ν’ αφήσει και κάτι για την συνέχεια –όσον αφορά στην υστεροφημία και στην συμβολή του. Από εκεί και πέρα, θα πρέπει να είμαστε προσεκτικοί σε αυτό, διότι το ‘φαινόμενο’ Τραμπ, παρά την ακραία ρητορική και λαϊκισμό του, αντανακλά βαθύτερα αίτια συστημικών ανισοτήτων που θα εξακολουθούν να αφήνουν τραυματισμένη την αμερικανική κοινωνία. Αυτό είναι κάτι που θα πρέπει να το έχουμε υπόψη μας. Να σημειώσω ότι εάν η Γερουσία παραμείνει στον έλεγχο των Ρεπουμπλικανών, αυτό σημαίνει ότι θα έχει μικρότερο βαθμό ελευθερίας κινήσεων σε κάποια θέματα ο Τζο Μπάιντεν που αφορούν ένα νέο, μεγάλο δημοσιονομικό πακέτο με αφορμή την πανδημία του κορωνοϊού –που ήταν και στην κορυφή της εσωτερικής του ατζέντας, προκειμένου να συσπειρώσει και την αριστερή πτέρυγα του Δημοκρατικού κόμματος που ήθελε μια μεγαλύτερη στροφή πολιτικής. Αυτά, ενδεχομένως είτε δεν θα γίνουν, είτε θα έχουν μεγαλύτερο βαθμό δυσκολίας στην υλοποίησή τους. Είναι κάτι που θα πρέπει να το παρακολουθούμε και σε κάθε περίπτωση θα πρέπει να εξετάσουμε πιο βαθιά το τι συμβαίνει μέσα στην αμερικανική κοινωνία σε μια μακρόχρονη διαδικασία που ξεκινάει από την δεκαετία του ’80. Ο προβληματισμός μου είναι ότι στην περίπτωση εκλογής του Τζο Μπάιντεν –ως το πλέον πιθανό σενάριο- κάποιες αποφάσεις που αφορούν την αλλαγή και την αντιμετώπιση αυτών των συστημικών ανισοτήτων, προϋποθέτουν πολύ μεγάλες πολιτικές παρεμβάσεις. Πρόκειται για παρεμβάσεις που τις ξεπερνάει η ίδια η οικονομία και ως εκ τούτου, κρατώ αρκετά ερωτηματικά ως προς την ηγετική φυσιογνωμία του Μπάιντεν και τι θα βρει μπροστά του. Υπάρχει μια ‘κληρονομιά’ του Τραμπ και όχι με όρους πολιτικής επικοινωνίας και εκφοράς λόγου και λαϊκισμού του. Αλλά σίγουρα υπάρχει μια κατάσταση η οποία είτε δεν θα επιτρέψει στο Ρεπουμπλικανικό κόμμα να κινηθεί προς μια πιο υγιή κατεύθυνση και να ακολουθήσει το μονοπάτι του λαϊκισμού, κάνοντας μια βελτιωμένη έκδοση Τραμπ για το 2024 με λιγότερο εθνικό λαϊκισμό (αλλά πατώντας στα ίδια θέματα) κι από την άλλη, ενδέχεται να μεγαλώσει η απόσταση μεταξύ του mainstream (του κεντρικού πυρήνα των Δημοκρατικών και τις αριστερής του πτέρυγας). Από εκεί και πέρα, νομίζω σε μικρότερο βαθμό θα επηρεάσουν τα ζητήματα που περιέγραψα, τον τομέα της εσωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ –που ενδιαφέρει όλο τον κόσμο περισσότερο, σε αυτή την φάση που βρεθήκαμε. Σίγουρα, να μην νομίζουμε ότι έχει τελειώσει η υπόθεση Τραμπ. Αν και υπάρχει το περιτύλιγμα, θα πρέπει να βρεθεί λύση να αντιμετωπιστεί το περιεχόμενο, το οποίο αν δεν αντιμετωπιστεί θα συνεχίζει να παρουσιάζει ένα μεσοπρόθεσμο ρίσκο για την αμερικανική κοινωνία.
Από εκεί πέρα, πιστεύω ότι οι δημοκρατικοί θεσμοί των ΗΠΑ (όπως τα δικαστήρια) θα κρατήσουν τις αντοχές τους γι αυτό και είμαι περισσότερο σίγουρος ότι όλη αυτή η προσπάθεια του Τραμπ με την προσφυγή στην δικαιοσύνη, δεν θα βγει κάπου. Ήταν προετοιμασμένος για να παίξει και αυτή την ατζέντα. Σίγουρα όμως, δεν βοηθούν σε μια κοινωνία που εξακολουθεί να είναι αρκετά πολωμένη και με αρκετά τοξικά χαρακτηριστικά. Κάτι ενδιαφέρον, που άλλαξε τα τελευταία χρόνια στην πολιτική συμπεριφορά των ψηφοφόρων είναι ότι έχουμε πολύ πιο διαφορετική αντιμετώπιση του μέσου Δημοκρατικού προς τον μέσο Ρεπουμπλικάνο και τανάπαλιν. Παλαιότερα, παρά τις διαφορετικές επιλογές που έκαναν για έναν πρόεδρο, την επόμενη μέρα ήταν άνθρωποι που είχαν μια καθημερινότητα κ.λπ. Σήμερα, έχει αλλάξει. Υπάρχουν πολύ σοβαρά τραύματα και η Αμερική χρειάζεται κάποιον να τα επουλώσει.
• Βεβαίως, όλος ο κόσμος ενδιαφέρεται για την εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ. Υπάρχει μια αίσθηση ότι δεν αλλάζουν πολλά πράγματα όσον αφορά τις αποφάσεις γι αυτά τα θέματα, όποιος κι αν εκλεγεί Πρόεδρος. Εκτιμάτε ότι η Ευρώπη και η Ελλάδα μπορούν να έχουν προσδοκίες από τον Τζο Μπάιντεν;
Το θετικό στοιχείο, είναι ότι θα έχουμε μια διαδικασία ομαλότητας αλλά αυτή να την δούμε με ρεαλισμό και όχι με αυταπάτες. Ο Τζο Μπάιντεν ήταν αντιπρόεδρος του Μπαράκ Ομπάμα για οχτώ χρόνια, προέρχεται και από την Γερουσία κι έχει μεγάλη εμπειρία σε θέματα εξωτερικής πολιτικής. Γιατί το αναφέρω αυτό: από την διακυβέρνηση Ομπάμα, ξεκίνησε η συζήτηση για τους ευρωπαίους ότι πρέπει και η Ευρώπη, σε θέματα όπως η ασφάλεια, η σταθερότητα, η άμυνα, να μπει πιο ενεργά στον ρόλο του ‘συνοδηγού’. Μην περιμένουμε οι ΗΠΑ να βγάλουν το ‘φίδι από την τρύπα’ όπως στο παρελθόν. Δεν θα είναι μία προεδρία που θα κάνει τις μεγάλες παρεμβάσεις, διεθνώς. Δεν θα υπάρχει το στρατιωτικό της αποτύπωμα, παρά μόνον εκεί όπου διακυβεύονται πολύ ζωτικά της συμφέροντα –εκτός αν έχουμε ένα έκτακτο γεγονός παγκόσμιας εμβέλειας π.χ. οι Δίδυμοι Πύργοι. Όμως, θα υπάρχει ένας πιο καθαρός διάδρομος. Ένας Αμερικανός Πρόεδρος που θα ακούσει τους ευρωπαίους προκειμένου να φτιάξουμε μια συνεκτική και συγκροτημένη διατλαντική ατζέντα ώστε να αντιμετωπίσουμε θέματα ενώνοντας δυνάμεις. Τίποτε δεν θα είναι όπως στο παρελθόν. Όμως, να σημειώσω ότι κάτι που θα αλλάξει άρδην –σε σχέση με την προεδρία Τραμπ- είναι ότι είχαμε έναν Πρόεδρο, ο οποίος υπονόμευε συχνά – πυκνά την Ε.Ε. ως οργανισμό και όλο το project της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Η στρατηγική του Μπάιντεν θα είναι πολύ πιο καθαρή υπέρ της Ε.Ε. τόσο για γεωπολιτικούς όσο και για οικονομικούς λόγους και φυσικά, μια εξαφάνιση όλου αυτού του λαϊκισμού και των υψηλών τόνων που χρησιμοποιούσε ο Τραμπ.
Όμως οι ευρωπαίοι δεν πρέπει να περιμένουν ότι γυρίζουμε στο Business as usual γιατί η κατάσταση είχε αλλάξει εδώ και πολλά χρόνια. Μένει να δούμε αν και κατά πόσο η Ευρώπη θα μπορέσει να ανταποκριθεί σε αυτό το κάλεσμα και κυρίως να μιλήσει με μια φωνή, αφού υπάρχουν ακόμη αρκετές αποκλίσεις.
• Για την Ελλάδα, είναι πολλά τα θέματα που θέλουμε να βάλουμε στο τραπέζι, με κυρίαρχο την τουρκική προκλητικότητα. Εκτιμάτε ότι θα υπάρξει μια διαφορετική αντιμετώπιση από τον Μπάιντεν απέναντι στον Ερντογάν;
Να υπενθυμίσω ότι την τελευταία διετία, η Ελλάδα έχει προχωρήσει σε έναν εμπλουτισμό και εμβάθυνση με τις ΗΠΑ. Αυτό είναι κάτι που θα διατηρηθεί και θα ενισχυθεί. Άρα δεν θα έχουμε αλλαγή εκεί. Όσον αφορά τον φάκελο Τουρκία, κατ’ αρχήν, ο κ. Ερντογάν θα χάσει την δυνατότητα να έχει προσωπική επαφή με τον Αμερικανό Πρόεδρο και την σχέση που είχε μαζί του. Ενδεχομένως να προσπαθήσει να κάνει το ίδιο με τον Μπάιντεν. Ωστόσο υπάρχει ανάγκη για μια πιο συνεκτική στρατηγική της Δύσης έναντι της Τουρκίας. Πιστεύω ότι στα ελληνοτουρκικά θα έχουμε πιο ξεκάθαρες θέσεις από τη νέα αμερικανική διοίκηση και δημιουργούνται νέες προϋποθέσεις. Σίγουρα δεν αλλάζουν εύκολα τα δεδομένα στην εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ αλλά τουλάχιστον, δημιουργούνται προϋποθέσεις για μια πιο αποκρυσταλλωμένη στρατηγική. Δεν πρέπει να υποτιμούμε την Τουρκία γιατί κρατάει ένα πολύ πλούσιο διπλωματικό ‘καλάθι’ –πολλές πτυχές του οποίου, ενδιαφέρουν και τις ΗΠΑ για να κρατηθεί ένα πρόσημο συμβατό και με τα δικά τους συμφέροντα στην περιοχή.
