Σ. Nτάλης: «Στην περιοχή μας, δοκιμάζεται η συνοχή της Ευρωπαϊκής Ένωσης»

«Η Ελλάδα θα μπορούσε να χαρακτηριστεί σήμερα κι “εργαστήρι” της Ευρώπης. Στην περιοχή μας δοκιμάζεται η συνοχή της ΕΕ με το προσφυγικό, στην κεντρική Μεσόγειο πλέον δοκιμάζεται και η βούληση της για το αν θα χαράξει μία στρατηγική η οποία θα θωρακίζει τα κεκτημένα της Ένωσης», δηλώνει σε συνέντευξή του προς τη «δ», ο αναπληρωτής καθηγητής του τμήματος Μεσογειακών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αιγαίου & συντονιστής της μονάδας έρευνας για την ευρωπαϊκή και διεθνή πολιτική, κ. Σωτήρης Ντάλης.
Επισημαίνει ότι η ολοένα και πιο απειλητική Τουρκία που δεν βλέπει μία ουσιαστική ευρωπαϊκή προοπτική, και η μεγάλη προσφυγική κρίση, δοκιμάζουν τη συνοχή της ΕΕ.
Η Τουρκία παραμένει όμως ένας σημαντικός στρατηγικός εταίρος για τη Δύση. Γι’ αυτό και η Ευρώπη πρέπει να ξανακερδίσει την Τουρκία, να την πείσει ότι υπάρχουν προοπτικές καλής συνεργασίας, αρκεί και η ίδια να πατήσει στα πόδια της και να σκεφτεί πώς μπορεί να γίνει μία σύγχρονη δημοκρατία που να μπορεί να συνομιλεί και να συνεργάζεται!
• Κύριε Ντάλη, πώς βλέπετε αυτή τη συνεχιζόμενη τουρκική προκλητικότητα και τον… διπλωματικό πυρετό που προκαλεί η στάση των ΗΠΑ;
H Τουρκία έχει την ευθύνη για τη διατήρηση της έντασης στις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Πρέπει η ίδια με την υποστήριξη τη ΕΕ να ανοίξει το δρόμο της ενσωμάτωσής της σε μία μεγάλη οικογένεια κρατών που τα χαρακτηρίζει η ειρηνική συνύπαρξη, η οικονομική αλληλεξάρτηση και η σταθερή δημοκρατία.
Αυτό το σενάριο έδειχνε εφικτό όσο υπήρχαν πραγματικές προοπτικές ένταξής της στην ΕΕ και όσο η Άγκυρα δεν σκεφτόταν να παραβιάσει τη συνθήκη της Λωζάννης, πράγμα που έπραξε με τις στρατιωτικές επιχειρήσεις της, παραβιάζοντας στα σύνορα με τη Συρία. Εδώ αξίζει να υπογραμμίσουμε πώς εγγυητές της συνθήκης της Λωζάννης είναι και οι ΗΠΑ. Αυτά βέβαια είναι λεπτομέρειες για τον πρόεδρο Τραμπ, ο οποίος πλέον θα τρέχει να ξεμπλέξει με την παραπομπή του, που ανακοίνωσε η κα Πελόζι, η πρόεδρος της Βουλής των Αντιπροσώπων. Οι ΗΠΑ υπό τον Ντόναλντ Τραμπ, μπαίνουν σε μία δύσκολη περίοδο εσωστρέφειας και προεκλογικής διαδικασίας. Η υποχώρησή τους από τη διεθνή σκηνή θα γίνεται όλο και πιο έντονη.
• Τι συνεπάγεται η συμφωνία Τουρκίας-Λιβύης για την Ελλάδα;
Οι ρυθμίσεις του Δικαίου της Θάλασσας και ειδικά αυτές οι οποίες αφορούν ζητήματα ειδικού ελληνικού ενδιαφέροντος, είναι σε γενικές γραμμές θετικές και ειδικά αυτές που αφορούν την αιγιαλίτιδα ζώνη, το καθεστώς των νήσων, την υφαλοκρηπίδα,την ΑΟΖ και τις ημίκλειστες θάλασσες.
Όπως είχε υπογραμμίσει ο πρέσβης επί τιμή Γιώργος Σαββαϊδης στα σεμινάρια του Κύκλου της Ρόδου το Νοέμβριο του 2017, «Υπάρχουν εμφανείς αδυναμίες που δεν αφορούν μόνο την Ελλάδα αλλά και το σύνολο των συμμετεχόντων στις διατυπώσεις της οριοθέτησης, ειδικά για την υφαλοκρηπίδα και την ΑΟΖ. Οι υιοθετηθείσες διατυπώσεις, είναι προϊόν επιπόνων συμβιβασμών και ανοίγουν ευρύ πεδίο δράσεως της διεθνούς νομολογίας». Μέχρι σήμερα η Ελλάδα έχει συνάψει μία διμερή συμφωνία, οριοθέτησης της υφαλοκρηπίδας της με την Ιταλία το 1977.Πιο πρόσφατα υπέγραψε με την Αλβανία το 2009 μία γενική συμφωνία οριοθέτησης όλων των θαλάσσιων ζωνών της, η οποία όμως σήμερα συνεχίζει να βρίσκεται στο συρτάρι της αλβανικής κυβέρνησης.
Και αυτή η εκκρεμότητα θα πρέπει αν ξεπεραστεί με την τελική επικύρωση της από την αλβανική βουλή. Αυτό επιτάσσει εξάλλου και η ευρωπαϊκή προοπτική της Αλβανίας, αν είναι πραγματική.
Συνεχίζουμε τις διαπραγματεύσεις με την Αίγυπτο, αλλά δεν προωθήσαμε τα τελευταία χρόνια τις διαπραγματεύσεις με τη Λιβύη με αποτέλεσμα να μας προλάβει η Τουρκία με την πρόσφατη συμφωνία που της δίνει τη δυνατότητα, αγνοώντας τις ρυθμίσεις του Δικαίου της Θάλασσας να προχωρήσει σε έρευνες. Εκμεταλλευόμενη τη δική μας απουσία, η Τουρκία «έπεισε» τη Λιβύη να υπογράψουν μία συμφωνία που είναι αντίθετη με τις πρόνοιες του διεθνούς δικαίου της Θάλασσας. Το μνημόνιο κατανόησης μεταξύ των δύο χωρών για τις θαλάσσιες ζώνες βρίσκεται στο ελληνικό υπουργείο εξωτερικών. Φαίνεται πώς καθορίζει και την υφαλοκρηπίδα και την ΑΟΖ μαζί. Επίσης παραθέτει αναλυτικά τις συντεταγμένες στην περιοχή της Τουρκίας και τις συνταγμένες στην περιοχή της Λιβύης.
• Πιστεύετε ότι η ελληνική κυβέρνηση αιφνιδιάστηκε τελικά από τη συμφωνία Τουρκίας – Λιβύης;
Δεν θα έλεγα ότι αιφνιδιάστηκε. Το παιχνίδι της Τουρκίας με τη Λιβύη δεν είναι καινούργιο. Πρέπει να θυμίσουμε ότι τόσο η Τουρκία, όσο και η Λιβύη επιδεικνύουν μία παραβατική συμπεριφορά, όσον αφορά τις πρόνοιες του δικαίου της θάλασσας ήδη από τη δεκαετία του ‘70. Επομένως, γνωρίζοντας πώς τα τελευταία χρόνια η Τουρκία προσπαθούσε να προσεγγίσει τη Λιβύη, ή έστω τη συγκεκριμένη κυβέρνηση, θα μπορούσαμε να πούμε ότι υπήρξε κάποια ολιγωρία από την πλευρά της Ελλάδας η οποία δεν διαμόρφωσε έγκαιρα μία αντιπρόταση και δεν μπόρεσε να παρακολουθήσει το σχεδιασμό της Τουρκίας.
Προσωπικά, πιστεύω πώς θα πρέπει να υπάρξει χάραξη εθνικής στρατηγικής… καθώς έχουμε μία σειρά σημαντικών αλλαγών μπροστά μας. Όλα αυτές οι αλλαγές συνδέονται με την προσφυγική κρίση, με τη μεγάλη συζήτηση που ανοίγει στην Ευρώπη για όλα αυτά που πρέπει να δρομολογηθούν σε σχέση με την άμυνα και την ασφάλεια.
Μπαίνουμε λοιπόν σε μια φάση πολλών και κρίσιμων διεργασιών. Και αυτό που θα πρέπει να προσέξει η Ελλάδα, είναι να μην απομονωθεί. Πιστεύω ότι προς την κατεύθυνση αυτή θα κινηθεί η κυβέρνηση, ώστε η χώρα μας να έχει ενισχυμένο διάλογο με τους Ευρωπαίους εταίρους μας τόσο στο πλαίσιο της ΕΕ όσο και στο πλαίσιο της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας.
Μη ξεχνάμε ότι οι μεγάλες ευρωπαϊκές χώρες, αποτελούν παράλληλα μεγάλες δυνάμεις στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ. Έχουν συγκεκριμένο συμφέρον στην ευρύτερη περιοχή και έχουν και συγκεκριμένες υποχρεώσεις. Επομένως, μπορεί να ανοίξει ένα κύκλος συνεννόησης μεταξύ των μεγάλων ευρωπαϊκών κρατών που προσβλέπουν στη σταθερότητα, στη συνεργασία και στην ασφάλεια ώστε από κοινού να αντιμετωπίσουν το μεγάλο αυτό ερωτηματικό που λέγεται Τουρκία. Να χαράξει η Ευρώπη μία νέα στρατηγική για το πώς θα αντιμετωπίσει την Τουρκία, στα επόμενα χρόνια. Και αν δεν υπάρξει πραγματική προοπτική ένταξης, τι θα δώσει η Ευρώπη στην Τουρκία, τι έχει να προτείνει;
Συμφωνούμε ότι η Τουρκία είναι ένας στρατηγικός εταίρος για τη Δύση. Η Ευρώπη πρέπει να ξανακερδίσει την Τουρκία, να την πείσει ότι υπάρχουν προοπτικές καλής συνεργασίας, αρκεί και η ίδια να πατήσει στα πόδια της και να σκεφτεί πώς μπορεί να γίνει μία σύγχρονη δημοκρατία που να μπορεί να συνομιλεί και να συνεργάζεται με αποτελεσματικό τρόπο με την ΕΕ, μία ΕΕ που πρέπει να απαντήσει στο ερώτημα πώς θα προχωρήσει στα επόμενα βήματα πώς θα ενισχύσει τη θέση της και πώς θα την καταστήσει περισσότερο πολιτική, αφού βέβαια ολοκληρώσει την οικονομική ενοποίηση…
Τέλος, το BREXIT μπορεί να αποτελέσει μάθημα για όλους μας, για το τι μπορούμε να κάνουμε στην ΕΕ. Και φαίνεται ότι δεν πιστεύουμε όλοι μας στην ίδια Ευρώπη…
Στα επόμενα χρόνια κάποιες χώρες πρέπει να αναλάβουν το ρόλο της ατμομηχανής και να τραβήξουν την Ένωση μπροστά. Η ευθύνη πέφτει στις μεγάλες χώρες που αυτοαποκαλούνται πρόθυμες να λύσουν ένα κορυφαίο πρόβλημα όπως το προσφυγικό… Αυτές οι ίδιες χώρες πρέπει να συνεισφέρουν επιτέλους στη διαχείριση του προβλήματος της ασφάλειας στα ευρωπαϊκά σύνορα.
• Ο ρόλος της Ελλάδας ποιος μπορεί να είναι στο μέλλον της ΕΕ;
Η Ελλάδα θα μπορούσε να χαρακτηριστεί σήμερα κι «εργαστήρι» της Ευρώπης. Στην περιοχή μας δοκιμάζεται η συνοχή της ΕΕ με το προσφυγικό, στην κεντρική Μεσόγειο πλέον δοκιμάζεται και η βούληση της για το αν θα χαράξει μία στρατηγική η οποία θα θωρακίζει τα κεκτημένα της Ένωσης
Η Ελλάδα πρέπει να αναζητήσει έναν πρωταγωνιστικό ρόλο στον σκληρό πυρήνα της ενοποιητικής διαδικασίας όπως το είχε καταφέρει και στο παρελθόν με την ένταξή της την ευρωζώνη.
Το έχει ανάγκη σε μια περίοδο όπου έχει απέναντί της την όλο και ι πιο απειλητική η Τουρκία που δεν βλέπει μία ουσιαστική ευρωπαϊκή προοπτική, και τη μεγάλη προσφυγική κρίση δοκιμάζουν τη συνοχή της ΕΕ.
Αν στα παραπάνω προσθέσει κανείς και τη μεγάλη συζήτηση που άνοιξε ο Μακρόν για το μετασχηματισμό της Ένωσης, αλλά και την κρίση ταυτότητας στο ΝΑΤΟ, μπορούμε να μιλάμε για μία ιδιαίτερα κρίσιμη περίοδο σε ένα κόσμο που έχει χάσει την ισορροπία του.