Ο Δρ. Κωνσταντίνος Φίλης είναι Εκτελεστικός Διευθυντής Ερευνητικών Προγραμμάτων του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων και Επικεφαλής του Τομέα Ρωσίας-Ευρασίας & ΝΑ Ευρώπης. Εξελέγη Ανώτερο Συνεργαζόμενο Μέλος (SAM) στο St. Antony’s College του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης (2007-2009) και συνεργάστηκε (ως ερευνητής) στο Κέντρο Σπουδών Νοτιοανατολικής Ευρώπης (SEESOX) του ίδιου Πανεπιστημίου (2008- 2010). Είναι διαλέκτης στη Σχολή Εθνικής Άμυνας και διδάσκει σε μεταπτυχιακά προγράμματα πανεπιστημίων και στο Ελεύθερο Πανεπιστήμιο της Στοάς του Βιβλίου. Είναι μέλος του Ελληνοτουρκικού Forum, του Ελληνορωσικού Συνδέσμου, του Διοικητικού Συμβουλίου του Ιδρύματος Θρακικής Τέχνης και Παράδοσης, του Ακαδημαϊκού Συμβουλίου του Ελληνικού Ινστιτούτου Πολιτιστικής Διπλωματίας, της Συμβουλευτικής Επιτροπής του Οικονομικού Φόρουμ Δελφών και αντεπιστέλλον μέλος του Ινστιτούτου Ενέργειας Νοτιοανατολικής Ευρώπης (ΙΕΝΕ).
• Κύριε Φίλη να ξεκινήσουμε με τις εξελίξεις τις οποίες παρακολουθούμε στην περιοχή μας, με την τουρκική προκλητικότητα να συνεχίζεται συστηματικά εναντίον της χώρας μας. Θα ήθελα την εκτίμησή σας.
Εκτιμώ και η πληροφόρησή μου λέει, πως γίνονται προσπάθειες εκατέρωθεν και με την εμπλοκή τρίτων δυνάμεων για να έχουμε μια σχετική αποκλιμάκωση της έντασης με την Τουρκία. Αυτό, δε σημαίνει, βέβαια, ότι θα σταματήσει η προκλητική ρητορική από πλευράς της Άγκυρας ή ακόμη και κάποιες, ενδεχομένως ενέργειες οι οποίες όμως θα είναι πιο μετρημένες από αυτές για τις οποίες, μας προϊδεάζει η γειτονική χώρα. Αναμφίβολα, η κατάσταση είναι δύσκολη, αλλά φαίνεται ότι επιχειρείται να δημιουργηθεί ένα πλαίσιο βάση του οποίου θα μπορέσουν τα δύο μέρη να ξεκινήσουν τα Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης και τις διερευνητικές επαφές. Από εκεί και πέρα, πρέπει να γίνουν πάρα πολλά –γιατί αυτή την στιγμή δεν συντρέχουν οι προϋποθέσεις, για να κάνουμε ένα βήμα ουσιαστικού διαλόγου. Ωστόσο, προκειμένου να συμβούν όλα αυτά θα πρέπει να υπάρξει απομείωση της έντασης και θα πρέπει η γειτονική χώρα, να απόσχει από προκλητικές ενέργειες –πράγμα που δεν είναι καθόλου εύκολο, πολλώ δε μάλλω εάν λάβουμε υπόψη μας τι συμβαίνει στο εσωτερικό της γείτονος.
• Είναι γεγονός πάντως, πως φαίνεται ότι υπάρχουν εσωτερικά προβλήματα στην Τουρκία.
Η κατάσταση στο εσωτερικό της Τουρκίας έχει διπλή ανάγνωση: οπωσδήποτε, αυτή την στιγμή δεν είναι μόνον τα προβλήματα όπως η οικονομία που δεν πηγαίνει καλά, η ανατίμηση των προϊόντων, η αμφισβήτηση στο πρόσωπό του από πρώην συνοδοιπόρους του (όπως ο Μπαμπατζάν, ο Γκιουλ κ.ο.κ.) είναι ότι υπάρχει ταυτόχρονα και μία έξαρση εθνικισμού. Δηλαδή, σήμερα στην Τουρκία, ο συνοδοιπόρος του Ερντογάν είναι ο Μπαχτσελί –ένας ακραίος πολιτικός, με ακραίες θέσεις. Το χειρότερο για εμάς και για την Κύπρο, είναι ότι ενώ η αξιωματική αντιπολίτευση κατηγορεί τον Ερντογάν και τον καταγγέλλει για την πολιτική του στη Συρία και στη Λιβύη, σε σχέση με την Ελλάδα, την Κύπρο, το Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο, υπάρχει μια ‘ομοθυμία’ ενώ καταγράφεται και πλειοδοσία εθνικισμού με ‘κορώνες’ εκατέρωθεν. Υπό αυτή την έννοια, ο Ερντογάν έχει εγκλωβιστεί και σε μια δική του επιθετική ρητορική και στην πίεση που δέχεται από την αντιπολίτευση λόγω της όξυνσης του εθνικισμού. Ωστόσο, καταλαβαίνει πως το διεθνές και περιφερειακό περιβάλλον, δεν ευνοεί κάποια επιθετική κίνηση από την δική του πλευρά. Όπως και να ‘χει αν και παραβιάζει πολλές έννοιες του δικαίου και του δικαίου της θάλασσας, επειδή οι Τούρκοι κάνουν πάντα σίγουρες επιλογές, δύσκολα θα πάρουν το ρίσκο να πάνε σε αντιπαράθεση με την Ελλάδα αν δεν έχουν ενεργό ανοχή από τις μεγάλες δυνάμεις –πράγμα που αυτή την στιγμή δεν ισχύει.
• Μιας και αναφερθήκατε στις μεγάλες δυνάμεις, να σας ρωτήσω για τις ΗΠΑ που φαίνεται να μας στηρίζουν και μάλιστα ανοιχτά. Είναι κάτι θετικό αυτό;
Οι ΗΠΑ, έχουν πάει πολύ κοντά στο σημείο μέχρι το οποίο θα μπορούσαν να φτάσουν, αν λάβουμε υπόψη μας ποιες είναι οι συνθήκες και οι συσχετισμοί παγκοσμίως και σε σχέση με τον ρόλο της Τουρκίας, ο οποίος εξακολουθεί να είναι ιδιαίτερα σημαντικός για τον αμερικανικό παράγοντα. Το αμερικανικό κατεστημένο έχει απομακρυνθεί από την Τουρκία χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν επιθυμεί η χώρα αυτή, να παραμένει στο αμερικανικό και δυτικό άρμα. Ωστόσο δεν μπορεί να μην προβληματίζεται με την συμπεριφορά την οποία επιδεικνύει η γειτονική μας χώρα. Από την άλλη, το πρόβλημα είναι ότι έχει για Πρόεδρο τον Ντόναλντ Τραμ και ως προς αυτό, όλοι καταλαβαίνουμε ότι δεν μπορούμε να στηριζόμαστε απόλυτα στους Αμερικανούς. Θα πρέπει να βρούμε και άλλες εναλλακτικές αφού ναι μεν οι διαβεβαιώσεις είναι καλές και ευπρόσδεκτες, αλλά με τον Τραμπ στην Προεδρία, κρατάς μικρότερο καλάθι…
• Θα ήθελα να μας μιλήσετε για την σχέση της Τουρκίας με την Ρωσία που ύστερα από τα τελευταία γεγονότα, φάνηκε ότι ‘ψυχράθηκαν’, Θα ήθελα το σχόλιό σας.
Κοιτάξτε τα πράγματα σε αυτή την σχέση δεν είναι μονοσήμαντα. Η αλήθεια είναι ότι υπάρχουν κάποια προβλήματα στην σχέση τους που έχουν να κάνουν με την Ιντλίπ και την Συρία αλλά και με την διαφωνία τους για την Λιβύη. Από την άλλη όμως, θα πρέπει να έχουμε κατά νου τα εξής: 1. Οι χώρες αυτές έχουν εμπορικές συναλλαγές, ύψους 25 δις δολαρίων. 2. Οι Ρώσοι τουρίστες είναι πρώτοι σε αφίξεις που φτάνουν τα 8 εκατομμύρια (έχουν υπερβεί και τους Γερμανούς) σε ετήσια βάση. 3. Υπάρχει μια συνεργασία στον ενεργειακό τομέα βάσει της οποίας το 52% του φυσικού αερίου που καταναλώνει η Τουρκία προέρχεται από την Ρωσία καθώς επίσης και μια συνεργασία που επεκτείνεται στην πυρηνική ενέργεια. 4. Υπάρχει η σύμπραξη στους S-400. 5. Μία πολύ καλή σχέση μεταξύ των δύο ηγετών, η οποία μπορεί να δοκιμάζεται, αλλά και οι δύο συνεκτιμούν ότι η Δύση βρίσκεται σε υποχώρηση, η Ανατολή είναι σε άνοδο ενώ είναι και οι δύο απογοητευμένοι από την Δύση που δεν αναγνωρίζει το δικό τους μεγαλείο. Δε νομίζω ότι θα τα… ‘σπάσουν’ εύκολα.
• Από την ελληνική κυβέρνηση γίνονται καλές κινήσεις σε διπλωματικό και πολιτικό επίπεδο; Φαίνεται μια έντονη εξωστρέφεια.
Θεωρώ ότι κινούμαστε στην σωστή κατεύθυνση. Ασφαλώς αυτή η υπερ-δραστηριοποίηση θα πρέπει κάποια στιγμή να αποδίδει καρπούς (με την συμφωνία οριοθέτησης ΑΟΖ με την Ιταλία, με την Αίγυπτο κ.λπ.) Είναι σημαντικό να καταλάβει η Τουρκία ότι το κόστος γι αυτήν, σε περίπτωση που θα συνεχίσει θα είναι μεγαλύτερο από όσο φαίνεται. Η δική μας εμπλοκή ενδέχεται να μας βάλει έστω και με έμμεσο τρόπο σε μια αντιπαράθεση ατέρμονη όπως η Σαουδική Αραβία και το Ιράν. Εμείς είμαστε μια γέφυρα πολιτισμών, θρησκειών, μια χώρα με τα δικά μας ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και νομίζω ως προς αυτό θα πρέπει να είμαστε πιο προσεκτικοί.
• Για να κλείσουμε, ποιοι είναι οι σύμμαχοί μας αυτή την δεδομένη περίοδο; Προς τα πού πρέπει να στραφούμε;
Θα πρέπει να έχουμε έναν πλουραρισμό. Είμαστε σε καλό… φεγγάρι με τις ΗΠΑ αλλά αυτό δε σημαίνει ότι δεν πρέπει να δικδικήσουμε περισσότερα. Η Γαλλία είναι μια χώρα στην οποία δεν μπορούμε να μην έχουμε στραμμένη την προσοχή μας, η σύμπραξη με την Αίγυπτο και το Ισραήλ είναι επίσης σημαντική και θα πρέπει να την ενισχύσουμε. Από εκεί και πέρα χρειαζόμαστε την Κίνα, την Ρωσία, τον Αραβικό Κόσμο. Η Ελλάδα βρίσκεται στο σταυροδρόμια τριών ηπείρων και ως προς αυτό δεν έχει την πολυτέλεια να ακολουθεί μονοσήμαντη εξωτερική πολιτική. Ανήκουμε στην Δύση αλλά δεν σημαίνει ότι θα πρέπει να έχουμε μόνον εκεί το βλέμμα μας…
